Бачадоннинг турли ҳолатлари. Бачадон анатомияси

Бачадоннинг оғиши ва унинг қийшайиши
Баъзида аёлда бачадоннинг бир томонига оғиш содир бўлади, кейин бачадоннинг оғзи узоқлашади ва уруғ тушган жойга қарши ётмайди. Кўпинча бунинг сабаби - бачадоннинг ярмидан бирини қаттиқлиги ёки унинг сиқилиши ва натижада иккала ярми намлик ва бўшашганлик, қуруқлик ва таранглик жиҳатидан фарқ қилади ва баъзида сабаб маълум бир нарсага асосланган ярмининг бирида томирнинг тошиб кетиши сабаб бўлиши мумкин.
Бундан ташқари сабабларга келсак, бачадоннинг ярмида қалин, ёпишқоқ хилтлар бўлиб, улар уни ўзига олиб ва иккинчи ярмини ўз йўналиши бўйича тортиб олади,кўпинча бу "бачадоннинг бўғилиши" туфайли содир бўлиши ҳам мумкин. Доялар касалланган бачадоннибармоқлари билан сезиш орқали оғиш йўналишини билиб олишади ва унинг тошибкетишидан ёки қаттиқлашувидан келиб чиққанлигини, қон томирларининг кучланишдаражаси, уларнинг қаттиқлиги ва бўшатиш зарурати билан эканлигини осонгина аниқлайдилар.

Даволаш. Агар бачадон оғиб кетадиган ярмига қарама-қарши томондагитомирдан қон олиш керак, агар тошиш сезилиб қолса ва доя бу тарафдаги томирлартаранг ва тошиб кетган бўлса ва у ерда қалинлашув бўлса, агар сиқилиш ва бурмаларбўлса, лекин қалинлашиш бўлмаса, улар юмшатувчи воситаларни ҳуқна, шамчалар ваишқалаш шаклида ишлатадилар, ҳаммомни буюрадилар ва овқатланишнияхшилайдилар. Агар у ерда суюқлик бўлса, унда улар бўшатилади ва беморга шамчалар ишлатиладиган кастор ёғи билан берилади.
Беморни орлиқ сохасига шифобахш мой суртилади, замбак мойи ва шунга ўхшаш нарсалар бачадонга пуркалади. Шунда доя тез-тез мум мойи ёки ўрдак ёки товуқ ёғи билан суртилган бармоқлариниқинига киритиб, бачадонни тўғрилаб, четга бурилган қисмини бачадоннинг оғзи қинига қарама-қарши қилиб қўяди.
Бачадондаги иссиқ шиш
Баъзида бачадонда иссиқ шиш пайдо бўлади ва уларнинг сабаби ташқи бўлиши мумкин, масалан, зарба, йиқилиш, тез-тез туғиш, тушиш ёки ёрилиш, бу болани олаётганда доя томонидан қилинган сабаблар бўлиши мумкин. Кўпинча шиш пайдо бўлишининг сабаби ҳайз кўришнинг бузилиши, яъни узоқ вақт давомида келмаслиги оқибатида бўлиши мумкин, тошиб кетиши, кўпмиқдорда совуқ ва қалинлашган шишлар, баъзан эса уруғ кўтарилишитуфайли ҳосил бўлади. Шиш баъзида бачадоннинг оғзида, баъзида пастки қисмида, баъзида у ён томонга, ярмидан бирида, баъзан эса олд ёки орқада кузатилиши мумкин,бунда ёмон умумий ўсмалар кўп қирраларини қоплайди. Баъзида шиш ҳўппозга айланади, баъзан эса саратонга айланади.
Белгилари. Баъзида атрофидаги ҳамрох органлардаги иштироки шиш пайдо бўлишини кўрсатади. Шундай қилиб, ошқозон бачадон билан биргаликда иштирок этади, беморда оғриқ, кучли азият чекиш ва "тушкунлик" кузатилади, бундан ташқари кўнгил айниш, овқатланишни ва иштаҳани ёмонлаштиради ёки сусайтиради.
Агарда мия бачадон билан ҳам иштирок этса унда бош тепасида оғриқ, бўйнида, кўзнинг пастки қисмида ва уларнинг тубида, оғирлик билан оғриқ кузатилади ва оғриқ бошқа соҳаларга ҳам оёқ-қўлларга, бармоқларга, билаклар, бўғимларига тарқалиб уларнинг бўшашиши билан кузатилади. Орқа томон, шунингдек, шишган қовоқлар иккала томондан оғрийди, қорин деворлари ҳам шишади. Бу жойларда оғирлик бор ва ич қотиши ёки сийдикни ушлаб туриш мавжуд, шунда ҳам еллар учун чиқиш жойи йўқ,буни сабаби ўсимта босади ва парчани кучлироқ сиқиб чиқарадиган жойда тутилиш каттароқ бўлади. Баъзида ич қотиши сийдикни ушлаб турмасдан ёки ич қотиб қолмасдан пайдо бўлади. Кўпинча пулс заифлашади, пасаяди ва тез-тез бўлади.
Агар ўсимта иссиқ бўлса, унда бу ҳодисаларнинг барчаси кучли, терини "ғоз териси" шаклида бўлиши ва тилнинг қорайиши билан ёнаётган иситма билан бирга келади, оғриқ ва юрак уриши кучаяди ва оёқ-қўллар жуда терлайди, баъзан бу овознинг йўқолишига, спазмларга ва ҳушидан кетишга олиб келади. Бачадон оғзига яқин ўсма пастки қисмдаги ўсимтадан кучли ва қаттиқроқ, чунки бачадон оғзи асабларга, яъни нерв толаларига бой.
Бачадон оғиз яқинидаги ўсимта сезилади, аммо уни пастки қисмида бўлса топиш қийинроқ кечади.
Шиш қайси томонда бўлса, бачадон бошқа, яъни унга қарши томонга оғади, бошқа томонда ётиш қийин, умуман ҳаракат қилиш ва туриш қийин, юриш пайтида бемор чайқалишга мажбур бўлади. Шишнинг йирингли ярага айланишининг белгиси оғриқнинг сезиларли даражада кучайиши ва касаллик белгиларининг юқорилаб кетиши, иситма ҳар хил ва аралашган бўлиб, бемор ошқозонни ҳаракати ва сийдик ўтиши билан енгилликни ҳис қилади, тўла пишиб етиш аломати шундаки, иситма ва юрак уриши сусаяди ва улкан титроқ пайдо бўлди.
Агар ўсимта ёки йиринг бачадоннинг оғзида бўлса, унда уларни кўриш мумкин ва агар улар чуқурликда бўлса, уларни кўриш мумкин эмас. Иссиқ шишларни даволаш. Бундай ўсмаларда таниш белгилар ёрдам берадиган бўлса, қонни чиқариш керак бўлади. Бослиқ томиридан қон олиш ёрдам берадиган бўлса ҳам, ҳайз кўришни бироз кечиктиради ва қонни юқорига қаратади, томирдан қон кетиши даволанишда кўпроқ иштирок этади, қонни кучлироқ тортади, ҳайз кўришга сабаб бўлади ва фойдалироқ, айниқса ўсма, унинг сабаби ҳайз кўришнинг кечикиши натижасида кузатилган бўлса.
Биринчи навбатда бослиқ томирдан қон олиш, модданинг чиқишини тўхтатиш ва уни томир томиридан қон олиш билан бирга олиб бориш, бу масалани оғриқли жойдан узоқлаштириш ва қон кетишининг зарарли томонларини тўғрилаш учун тўғри бўлади. Қон кетганда, бемор оёқларини кўтарган ҳолда ётиши ва қонни олиб ташлашда ғайратли бўлиши керак. Унинг овқатланишини тақиқлаш ёки уни дастлабки икки кунда, учинчисига қадар камайтириш ва сувни тўлиқ тақиқлаш, айниқса биринчи куни керак бўлади.
Аёлни хушбўй ҳидли хонага жойлаштириш ва иложи борича уйғоқ тутиш зарурдир. Бу ҳолатда қустириш катта ёрдам беради ва баъзида хилтлар чиқиши учун тинчлантирувчи дориворлардан фойдаланиш керак, дори-дармонлар ишлатилганда кўнгил айнишини тинчлантирадиган нарсалардан фойдаланиш керак бўлади. Агар керак бўлса, овқатни камайтириш, бемор касалликнинг бошида яхши атиргул мойи билан аралаштирилган чучук сувга бўктирилган матони киргизиш, ҳамда шифобахш сувларни бачадонга пуркаш керак, шунда ўсимта қаттиқлашмайди.
Бундай вақтда ишлатишга яроқли воситалардан бири бу қайнатиш билан тўлиқ қайнатилган кўкнор бўлиб, ундан пишмаган зайтун мойи ёки гул ёғи ёки олма ёғига шимдирилган мато ўша жойга маҳаллий қўлланилади. Шундан сўнг, юмшатувчи воситаларга ўтишга шошилиш керак бўлади, бачадонга атиргул мойи билан шароб юборилади, иккаласини ҳам иситадилар ва сув билан намланган жунни киритадилар, масалан, отқулақ, гармала, зиғир уруғи, кўп миқдорда олинади ва бириктирувчи моддалари катта чинор дарахтини ёки дўб пўстлоғи қўшиб ишлатилади
Касаллик пасайганда, чабрец, майоран, ратийанаджва бошқа дориларни ўз ичига оладиган соф эрийдиган моддалар билан даволаш керак бўлади, беморни овқатлантиринг, кучини мустаҳкамланг ва кўнглини кўтаришга ҳаракат қилинг. Бундай беморга бойламалар қўйилганда, уларни боғлаш керак эмас, чунки қисиш ўсимтага зарар етказади. Йирингли ярага келсак, уни етилишини ошириш учун чоралар кўриш керак бўлади.
Агар у бачадон оғзи тешигига яқин бўлса, у ҳолда уни "қулфланган" бачадон сингари очиш мумкин, агар йиринг ички бўлса, у ҳолда унинг ўзи пишиб етишини кутиш мумкин ва ўзини очиш керак бўлади, бунда озгина миқдорда сийдикни озгина ҳайдаб чиқарадиган воситалар билан чекланган ҳолда амалга оширилади ва сут ҳамда қовун уруғини қўшиб бериш лозим. Йиринг очилганда, баъзида ундан қин орқали йиринг чиқади. Бундай ҳолда, қолдиқларни тозалашга ёрдам бериш ва уларни эритишга ёрдам бериш керак, масалан, қин ичига солинган райхон сувига ботрилган бойлама қўйилади.
Аммо кўпинча сийдик пуфаги орқали йиринг чиқади, сўнгра кучли сийдик ҳайдовчилар ёрдамида тозалашга ёрдам бермаслик керак, бу эса сийдик пуфагига бошқа хилтларни кириб келишига олиб келади ва бу иккала сабаб сийдик пуфагида яра пайдо бўлишига ўзаро ёрдам беради, аксинча, мулойимлик билан ҳаракат қилинг ва оз миқдордаги шилимшиқ билан сут ва қовун уруғи каби сийдикни кучсиз чиқарадиган моддалар аралашмаси билан чекланинг. Бундан ташқари, йиринг нажас билан чиқарилади. Кўпинча бачадондаги ва бошқа органлардаги йиринглар тўғрисида хатбошиларида келтирилган дорилар ёрдамида йирингни очиш керак бўлади, масалан, анжир, хантал ва каптар нажасидан тайёрланган дориворларни суртиш.
Шундан сўнг, бачадондаги ярани асал қўшилган ширин сув билан тозалаб, қалинйиринг топилгунча буни кўп марта такрорлаш керак ва агар яра аниқ бўлса,уни ярани даволаш каби даволаш керак. Агар яра аломатлари қўрқинчли бўлиб қолса, унда арпа унидан, анжирдан, гулчамбардан, зиғируруғи ва шу каби ванналардан тайёрланган юмшатувчилардан фойдаланиш мумкин эмас.