B. T. Toshmuhamedov

25-rasm. 
Pegm atit.

---

Organik birikmalar
Organik birikmalar asosan С, H, O, N , S dan tashkil topgan, 
murakkab aralashm alardir: ular qattiq (asfalt, ozokerit, torf, 
ko‘mir, yonuvchi slanetslar, yantar (qahrabo), suyuq (neft) va 
gaz (tab iiy yonuvchi g a zla r)) h o la tid a b o ‘la d ila r. U larn i 
k a u sto b io litla r
deb y u r itila d i. Q a ttiq va su yuq o rg a n ik
birikmalarining solishtirm a og'irligi 1 g /sm 3 ga yaqin. Organik 
birikmalar to ‘planib qolgan o ‘simlik va hayvonot qoldiqlarining 
suvli m uhitda chirishidan hosil b o ia d i. K austobiolitlar xalq 
xo'jaligida juda katta aham iyatga egadir.
Asfalt 
tarkibida, asosan, uglerod (80%), kislorod (10%) va 
vodorodbor. Solishtirma og‘irligi 1—1,2 g/sm 3. Rangi qo ‘ng‘irdan 
q o rag acha b o ‘la d i, u n d a n b itu m h id i kelad i. A sfalt neft 
mahsulotlarining oksidlanishidan hosil bo'ladi.
Ozokerit 
(tog‘m um i), kimyoviy tarkibining 81% ini uglerod 
va 10% ini vodorod tashkil etadi. Solishtirma og‘irligi 0,80-0,97 
g/sm 3. Rangi qo‘ng‘ir (yoki qora), sinishi chig‘anoqsim on, yog‘ 
surtilgandek yaltiraydi. O zokerit m um ga o ‘xshaydi, sham da 
osonlikcha eriydi, yaxshi yonadi. Ozokerit — yuqori molekular 
neft mahsulotlari uglevodorodlarni (parafinlar) bilan boyishidan 
hosil bo‘ladigan mahsulot.
Yantar 
(qahrabo) — qazilm a yog'och smolasi. Solishtirma 
og‘irligi 1,05—1,09 g/sm 3, qattiqligi 2-2,5, rangi sariq, oq, qo‘ng‘ir, 
ko‘pincha shaffof, yuzasi xira katta dum aloq shakldagi bo'laklar 
holida uchraydi. Sm ola kabi yaltiraydi. Erish harorati 2500°. 
Movutga ishqalaganda zaryadlanadigan am orf mineral. Bu mineral 
asosan elektrotexnika, kimyo sanoati va zargarlikda ishlatiladi.
1.8. Geologiyada vaqt. Geoxronologiya
Planetamiz yoshini bilish insonlam i uzoq vaqtlardan beri 
qiziqtirib kelmoqda.
Yerimizning yoshini yillar bilan ifodalab berishga qilingan 
urinishlar