Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Эркин оқувчан сувлар - гравитацион, капилляр ва иммобилизован сувлар ҳолатида бўлади.
Гравитацион сувлар - тоғ жинслари бўшлиқлари, ғоваклари ва ёриқлари бўйлаб ҳаракат қилади ва Ер ости сувлари оқимини вужудга келтиради.
Капиллар сув - пайдо бўлиши ва ҳолати гравитацион сувнинг қалинлиги, қайси тоғ жинслари қатламларида мавжудлиги билан чамбарчас боғлиқ ҳолда юз беради. Чунки бу сув доимо гравитацион (Ер ости) сув оқими қатламининг устки қисмидан (чегарасидан) тоғ жинслари ғоваклари бўйлаб капиллар, гидростатик кучлар таъсири остида, маълум баландликкача кўтарилган ҳолатда бўлади. Капиллар кўтарилиш баландлиги тоғ жинсларини ташкил этиб турувчи минерал зарралар диаметрига, зарралар оралиғидаги капиллар ғоваклар ўлчамларига қараб турлича бўлиши мумкин. Йирик донали қумларда бу қиймат асосан 2-3 дан 13 см гача, майда ва майин донали қумларда 30-60 дан 105,5 см гача, қумоқ тупроқларда 120-160 см, гилли жинсларда 300-400 см га етади. Баъзи бир адабий маълумотларда (Седенко, 1979) гил жинслардаги капиллар кўтарилиш ҳатто 6-12 м баландликка етиши кўрсатилади.
Капиллар сувлари гилли, жумладан, лёсс ва лёссимон жинслар тарқалган ҳудудлардаги мавжуд “аэрация зонасини”, яъни грунт сувлари сатхи билан Ер юзаси орасидаги жинс қатламларининг намлиги ошишига, уларнинг мустаҳкамлик ва диформацияланиш хусусиятлари ўзгаришига катта таъсир кўрсатади. Шунингдек, гурунт сувлари капиллар сув холатида Ер юзасига яқинлашиши ва буғланиш жараёнининг вужудга келиши оқибатида аэрация зонасидаги жинс таркибидаги сувда яхши эрувчан тузларни Ер юзасига олиб чиқиб ётқизилишига ва шўрланишига ҳам сабабчи бўлади.
Иммобилизован ҳолатидаги сув - гил жинслардаги мавжуд бир-бирларига нисбатан мустақил бўлган ғоваклардаги сув бўлиб, бирон-бир механик куч таъсир этгунча ўз ҳолатини ўзгартирмайди. Механик куч таъсирида эса зарраларнинг ҳаракати натижасида унинг структурасига путур етади, жинс каркаси бузилади.
Иммобилизован сув гравитацион сув ҳолатига ўтиши ҳам мумкин. Лёсс жинсларида юз берадиган тиксотропия жараёни ана шу сув ҳолатининг ўзгариши оқибатида юз беради.
Табиатда баъзи минералларни физик-кимёвий хосса ва хусусиятлари билан боғлиқ бўлган сув турлари ҳам учрайди. Бу сувлар сеолит, кристаллизацион ва конституцион ҳолатидаги сувлардир.