Б. С. Мусаев а г р о к и м

амалий аҳамиятга эга. Нитратли-азотли ўғитлар тарки­
бидан азотнинг йўқолиши бошқа турдаги азотли ўғит- 
лардагига қараганда кучлирокдир. Қатгиқ ҳолатдаги ам­
миакли ва а м и дл и -азо тл и ўғитлар туп роқ қ а ю за 
киритилганда, 
p H ,
ўғит меъёри ва тупроқ намлигининг 
ортиши билан уларнинг исроф бўлиши ҳам ош иб бора­
ди. Маълумотларнинг кўрсатишича, аммиакли селитра 
ва мочевина юза қўлланилганда, таркибидаги азотнинг
1—3% и бекорга исроф бўлади.
Суюқ азотли ўғитларни тупроқнинг юза қатламла- 
рига қўллаш кўп мнкдордаги азотнинг йўқолишига са­
баб бўлади. Қ умоқ тупрокдарда сувли аммиак 10—12, 
суюқ аммиак 16 
см
чуқурликка киритилганда, азотнинг 
бекорга исроф бўлиши кузатилмайди. С оз тупрокдарда 
эса бу кўрсаткич мос равишда 7—8 ва 12— 14 
см
ни 
ташкил этиши лозим.
Ф осфорли ўғитлар анча қийин эрийдиган шаклда 
бўлганлиги сабабли одатда улар тупрок, профили бўйлаб 
жуда ҳам секин ҳаракатланади. Ш унинг учун ф осф ор ­
нинг ўсимликларни асосий илдиз тизими тарқаладиган 
қатламдан ювилиши сезилар-сезилмас микдордадир.
Маълумки, калий тупроқнинг сингдириш комплек­
си (ТСК) том онидан алмашиниб сингдирилган бўлади. 
Қумли ва қумлоқ тупрокдардан камрок, микдорда калий 
ювилиши мумкин.
Ф осф ор ва калийнинг тупрокда фиксацияланиши 
жуда тез (тупроққа тушгач, 1—2 кеча-кундуз давомида) 
содир бўлади. Бунда фосфорнинг анчагина қисми (60— 
70% и) қийин ўзлаштириладиган бирикмалар таркиби­
га ўтади. Ф осф орнинг мазкур ҳолатга ўтиш микдори ва

---

жадаллиги бевосита ўғитнинг физикавий ҳолатига бог-