Б. С. Мусаев а г р о к и м

Минерал ўғитлар самарадорлигига гўнгнииг таъсири
(Қ. Розиқов, 1986)
Ўғитлар
Ўғит меъёрлари, 
кг/га
Пахта ҳосили, 
ц/га
гўнг
киритилмаганда
гўнг
киритилганда
Азот
150-200
Фосфор
100-150
40,9
43,6
Калий
75-100
Азот
250-300
Фосфор
150-210
43,8
45,2
Калий
125-150

---

лар секин парчаланади), ҳисобга олсак, уларни бирга 
қўллаш нақадар катга аҳамиятга эгалиги аён бўлади. 
Тадқиқотларда минерал ўғитларнинг турли меъёрлари 
гўнгли (20 
т/га)
ва гўнгсиз вариантларда синаб курил­
ган (42-жадвал).
Тажриба натижалари гўнг ва минерал ўғитлар бир­
галикда қўлланилганда гектаридан 2—3 
ц
қўшимча пах­
та ҳосили олиш мумкинлигидан далолат беради.
Гўнглар. Тўшамали гўнг
Гўнг — энг муҳим маҳаллий ўғит. Таркибида ўсим- 
ликлар учун зарур барча озиқ моддалар мавжуд бўлганли- 
ги сабабли академик Д. Н. Прянишников «...
минерал 
ўғит цанча кўп ишлаб чиқарилмасин, гўнг ҳеч қачон ўз 
аҳамиятини йўқотмайди, цишлоқ хўжалигидаги асосий 
ўғитлардан бири бўлиб қолаверади»
— деб ёзган эди.
Чорва молларини боқиш усули ва хўжаликларнинг 
имкониятларига боғлиқ равишда 
тўшамали
ёки 
тўша- 
масиз гўнг
олинади.
Тўшамали гўнг чорва молларининг қаттиқ ва суюқ 
ажратмалари ҳамда улар остига ташланадиган пахол, 
сомон, қипиқ, торф каби жинслардан иборат бўлиб, 
25% қуруқ модда ва 75% сувдан иборат.
Молларга бериладиган ем-хашак таркибидаги орга­
ник модданинг 40, фосфорнинг 80, азотнинг 50 ва 
калийнинг 85%и гўнг таркибига ўтади. Гўнг таркибида­
ги озиқ моддалар микдори чорва молининг тури ва 
ёши, бериладиган ем-хашак таркибига боғлиқ равишда 
кенг миқёсда ўзгаради. Мазкур омиллар гунг таркибида­
ги қаттиқ ва суюқ фракциялар нисбатига ҳам кучли 
таъсир кўрсатади. Ёш новвос ва ғунажинлар гўнгида 
озиқ моддалар микдори анча кам бўлади.
Гўнгнинг қатгиқ ва суюқ қисмлари озиқ моддалар 
микдори билан кескин фарқ қилади. Масалан, фосфор 
тўлалигича қаггиқ ажратмалар таркибида учраса, азот­
нинг 1/2—1/3 қисми ва калийнинг барчаси сийдик тар­
кибига киради.
Чорва молларининг қатгиқ ажратмалари таркибида 
микроорганизмлар жуда кўп бўлгани ҳолда, сийдик 
таркибида умуман учрамайди. От, йирик шохли қора- 
мол ва қўйларнинг гўнгида қаттиқ ажратмалар кўп, 
чўчқа гўнгида эса суюк, ажратмалар миқцори қаттиқ 
ажратмаларга нисбатан икки марта зиёддир (43-44- 
жадвалар).

---