Б. С. Мусаев а г р о к и м

20—30 ва 4 0 —60% ни таш кил этади.
Гўнг шалтоғи
Гўнг шалтоғи — чорва м олларининг ачиган си й ди - 
гидир. Гўнг турли усуллар билан сакданганда турли м иц­
дор да гўнг ш алтоги ажралиб чиқади. М асалан, 10 т 
тўшамали гўнг тўрт ой давом и да зич усулда сакданганда 
170 л, ғовак-зич усулда сакданганда 450 л ва ғовак 
усулда сакданганда эса 1000 л гўнг ш алтоғи аж ралиб 
чиқади. У м уман олганда, янги гўнг м а сса си н и н г 10— 
15% и гўнг ш алтоғидан иборат.
Гўнг ш алтоғи таркибида 0 ,2 5 —0,30% азот, 0 ,0 3 — 
0,06% ф о сф о р (Р 20 5) ва 0 ,4 —0,5% калий (К^О) мавжуд. 
Д ем ак, гўнг ш алтоғини шартли равиш да азотли -к али й - 
ли ўғит д е б ҳисоблаш
мумкин. Т аркибидаги азот ва 
калийнинг ўзлаш тирилиш и бўйича (6 0 —70%) гўнг шал­
тоги минерал ўғитларга тенглаш иб бор ади .
А зотн и н г бекорга и ср оф бўл и ш ин и ол ди н и олиш 
учун гўнг шалтоғи учун махсус ҳовузчалар қурилади. 
Тўшамаларга ш им дирилади ёки к укун си м он су п ер ф о с ­
фат қўш илади (гўнг шалтоғи м ассаси н и н г 3—5% и м иқ- 
дорида). Гўнг ш алтоғи ва суп ер ф осф атн и н г ўзар о таъси­
ри натижасида парчаланиш и бирмунча қ и й и н р оқ бўл ган  
тузлар \о с и л бўлади. Ҳ овуз тубига чўкадиган барча ф о с ­
фат тузларидан ўғит сиф атида (яхш иси м аҳаллий ўғит- 
лар билан ком постланган ҳолатда) ф ой дал ан и ш м ум ­
кин.
Гўнг ш алтоғини тўплаш учун м ахсус ҳовузчалар 
бўлм аса, тор ф дан ф ойдалан иш яхш и натижа беради. 
Бир кг боти к ди к тор ф и (намлиги 4 0 — 50%) 2 кг га 
яқин, дўнглик тор ф и эса 5 кг гача гўнг ш алтоғини 
ш им иб олади. Гўнг ш алтоғининг бети ю пқ а н еф ть ёки