CaCN2
34,98%
азот тутади. Ўғит таркибида 58—60%
CaCN2,
20—28%
СаО, 9—12% кўмир, кам микдорда кремний, темир
ва алюминий оксидлари мавжуд.
Кальций цианамид енгил, қора ёки тўқ кулранг
тусли унсимон модда. Юклаш ва ташиш пайтида чан-
гиб, кўз ва нафас йўллари шиллиқ пардаларини яллиғ-
лантиради.
Кальций цианамид — ишқорий ўғит бўлгани учун
нордон тупрокдарда яхши самара беради. Таннархи
юқори бўлгани боис ундан
дефолиант
сифатида фойда
ланиш мақсадга мувофикдир.
Бнлимингизни синаб кўринг
1.
А м и н л а н и ш
ва қайта аминланиш жараёни деганда нимани
тушунасиз?
2. Ўсимликлар танасида тупланадиган аммиак ва нитратлар улар
нинг ўзига ва инсонларга қандай таъсир курсатади?
3. Ўсимликларда азотли моддалар алмашинуви тўғрисида нима
ларни биласиз?
4. Тупрокда азот қанақа шаклларда учрайди?
5.
А м м о н и ф и к а ц и я ва н и т р и ф и кац и я
жараёнларини тушунтириб
беринг.
6. Қандан йўллар билан тупрокдан азот мосуво бўлади?
7. Аммиакли селитра: олиниши, хоссалари ва тупрок, билан ўзаро
таъсири.
8. Аммиакли азотли ўғитлар гуруҳига кирувчи қайси ўғитларни
биласиз?
9. Суюқ азотли ўғитлар қўллашнинг ўзига хос томонларини ту
шунтиринг.
10. Натрийли ва кальцийли селитралар физнологик нордон ўғит.
Нима учун?
11. Мочевина тупрок, билан қандай таъсирлашади?
V Б О Б . Ф О С Ф О Р Л И Ў Ғ И Т Л А Р
Ф осф орн и нг
усимликлар озиқланишидаги аҳамияти
Усимликлар таркибида фосфор минерал ва органик
ҳолатда учрайди. Минерал \олатдаги фосфор ортофос
фат кислотанинг кальцийли, магнийли ва калийли туз
лари кўринишида бўлиб, миқдоран жуда камдир.
Органик бирикмалар шаклидаги фосфор усимлик
ларда нуклеин кислоталар, фосфопротеидлар, фосфо
липидлар, фитин, шакарнинг фосфорли ифорлари кўри-
нишда учраб, нуклеин кислоталар (РНК ва ДНК)
алоҳида ўрин тутади. Улар оқсил синтези, ўсиш ва
ривожланиш, наел ташиш каби муҳим ҳаётий жараён
ларда фаол иштирок этади. Нуклеин кислоталар азотли
асос, шакар ва фосфор кислотадан таркиб топади. Нук
леин кислоталарнинг оддий оқсиллар билан ҳосил қила-
диган бирикмаларига нуклеопротеидлар дейилади. Нук
леин кислоталр ўсимликларнинг барча ҳужайра, тўқима
ва тана қисмларида мавжуд. Усимлик барг ва поялари
қуруқ массасининг 0,1 —1,0% ини нуклеин кислоталар
ташкил қилади. Уруғ, муртак, чангчилар ва илдиз қин-
часи нуклеин кислоталарга бой.
Ўсимликлардаги фосфорорганик бирикмаларнинг
асосий қисмини фосфопротеидлар (фосфор килоталари
ва оддий оқсилларнинг ҳосилалари) ташкил қилади.
Улар ўсимлик танасидаги биокимёвий жараёнларда ка
тализатор вазифасини ўтайди.
Ҳар қандай ўсимлик хужайрасида фосфолипидлар
мавжуд. Фосфолипидлар оқсил-липид мембраларини
ҳосил қилади, шу боисдан муҳим биологик аҳамиятга
эга. 27-жадвалда турли усимликлар таркибидаги фосфо
липидлар микдори келтирилган.
Ўсимликларда фосфорнинг асосий қисми фитин
кўринишда учрайди. Фитин усимликларнинг ёш аъзо ва
тўқималарида, айниқса, уруғларида кўп бўлади. Дуккак
ли-дон ва мойли экинлар уруғининг 1—2, ғалла экинла
ри уруғининг 0,5— 1,0%ини фитин ташкил қилади.
Айрим экинлар таркибидаги фосфолипидлар микдори
(қуруқ массага нисбатан %).
Экин тури
Фосфолипид
микдори
Экин тури
Фосфолипид
микдори
Сўя
2,0
Кунгабоқар
0,8
Люпин
2.0
Буғдой
0,6
Зиғир
0,8
Маккажўхори
0.3
Ўсимликлардаги фосфор-органик бирикмаларнинг
яна бир вакили
Do'stlaringiz bilan baham: |