B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

 
Литературы: 
1.
Зверева О., Береза Е. Образование детей в итальянском детском саду // 
Управление ДОУ. -2016. - №8. - С. 100-110. 
2.
Зверева О.Л Дошкольное образование в Великобритании // Управление ДОУ. -
2018. - № 7. -С.104-110. 
3.
Дошкольное образование в Финляндии. Early Childhood Education and Care 
especially: https://minedu.fi/en/early-childhood-education-and-care 
4.
Дошкольное 
образование 
в 
Словакии 
https://eacea.ec.europa.eu/national-
policies/eurydice/content/early-childhood-education-and-care-72_en 
5.
Детские сады в Сербии// https://www.bebinka.ru/article/detskie-sady-v-serbii 
֍ 
–
 ֍ 
– 
֍ 
 

---

98 
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARI TARBIYACHILARINING FAOLLIK 
MARKAZLARIDAGI INNOVATSION FAOLIYATI 
 
Ziyodullaeva D. 
Samarqand davlat universiteti, magistrant 
 
Xalqaro miqyosda pedagoglarning innovatsion faoliyatini rivojlantirish va metodik 
amaliyotini shakllantirish olamshumul ahamiyat kasb etib, maktabgacha ta’lim tizimini 
modernizatsiyalash, bugungi kun talablariga mos ravishda integratsiyalash, kompetensiyalarga 
asoslangan “Ilk qadam” davlat dasturini joriy etish, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim 
jarayoni samaradorligi va tarbiyachilarning metodik kompetentliligini oshirishga xizmat qiluvchi 
ilg‘or innovatsion mexanizmlarni ishlab chiqish dolzarb muammo sifatida e’tirof etilmoqda.
Dunyo miqyosida maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachilarining xalqaro standartlar 
asosida metodik kompetentligini rivojlantirish, bolalarning har tomonlama intellektual, axloqiy, 
estetik va jismoniy rivojlanishi uchun ilg‘or xorijiy tajribalarni inobatga olgan holda zarur shart-
sharoitlar yaratish masalalari bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Maktabgacha ta’lim 
tashkiloti 
tarbiyachilarining 
metodik 
kompetentligini 
rivojlantirish 
mexanizmlarini 
takomillashtirish, maktabgacha ta’lim tizimini modernizatsiyalash, eng ilg‘or innovatsion 
yondashuvlarga asoslangan davlat ta’lim standartlarini joriy etish, o‘quv jarayoniga zamonaviy 
pedagogik texnologiyalarni tadbiq etish va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarning 
imkoniyatlaridan keng ko‘lamda foydalanishni yangi sifat darajasiga ko‘tarishni talab etmoqda. 
Maktabgacha ta’limni ham shaklan, ham mazmunan yangilashga qaratilgan bu kabi 
innovatsiyalar ota-onalardan tortib barcha pedagoglar bola tarbiyasi, uning ta’lim olishga 
tayyorgarligiga zamon talablaridan kelib chiqqan holda yondashuvini talab etadi. Maktabgacha 
ta’lim tashkilotlari guruhlarida tashkil etiladigan rivojlanish markazlaridagi jarayonlar bolalarning 
doimiy ravishda yangi bilimlarni o‘zlashtirishga, mustahkamlashga yordam beradi. Bolalarni o‘z 
bilimini mustaqil ravishda to‘ldirib borish, kechayotgan yangilanish jarayonlariga munosib 
moslashib borishga o‘rgatish rivojlanish markazlarining asosiy maqsadidir. 
“Ilk qadam” davlat dasturi asosida tashkil etiladigan rivojlanish markazlari bolalarda 
quyidagilarni tarkib toptiradi: erkin faoliyat olib borish ko‘nikmasini; o‘zgarishlarni qabul qilish 
va amalga oshirishni; tanqidiy fikrlashni; tanlashni, amalga oshirishni; muammolarni mustaqil hal 
eta olishni; o‘zlaridagi ijodiy, tafakkur va ixtirochilik imkoniyatlarini namoyon eta olishni; 
odamlarga, Vatanga, jamiyatga, atrof-olamga g‘amxo‘rlik qilish kabi xislatlarni. 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida “Ilk qadam” davlat dasturi asosida tashkil etilgan faollik 
markazlari quyidagilardan iboratdir: qurish-yasash va matematika markazi; syujet-rolli o‘yinlar va 
dramalashtirish markazi; til va nutq; ilm-fan va tabiat markazi; san’at markazi. 
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida 
“Maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarmog‘ini kengaytirish va ushbu muassasalarda bolalarning har 
tomonlama intellektual, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni tubdan 
yaxshilash, bolalarning maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinishini jiddiy oshirish va foydalanish 
imkoniyatlarini ta’minlash, pedagog va mutaxassislarning malaka darajasini yuksaltirish” kabi 
muhim vazifalar belgilangan. Chunki, tarbiyachilarning innovatsion, adaptatsion sharoitda 
ishlashini, tez o‘zgaruvchan sharoitlarga nisbatan qayishqoq bo‘lishni zamonning o‘zi talab 
etmoqda. Alohida urg‘u berib o‘tish joizki, zamonaviy tarbiyachi kelajak bunyodkori, yangi 
pedagogik texnologiyalar, nazariyalar, konsepsiyalarning muallifi, ishlab chiqaruvchisi, 
tadqiqotchisi, foydalanuvchisi va targ‘ibotchisi ekanligini chuqur his etishi lozim. 
Ma’lumki, bugungi kunda tashkil etilayotgan faollik markazlari maktabgacha ta’lim 
sohasiga innovatsiya bo‘lib kirdi va hali hanuz ko‘pchilik pedagog-tarbiyachilar ushbu 
markazlarda erkin ta’lim faoliyatini to‘g‘ri tashkil etishlarida ayrim kamchiliklar ko‘zga 
tashlanmoqda. 

---

99 
Oqilona tashkil etilayotgan bunday rivojlantirish markazlari bolalarda izlanishga, tashabbus 
ko‘rsatishga va ijodkorlik qobiliyatlarini namoyon etishga rag‘bat uyg‘otadi. Bunda tarbiyachilar 
bola rivojlanishi qanday kechayotganligi to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘lishlari, buning uchun 
esa ularni doimiy raviщda nazorat qilib borishlari zarur bo‘ladi.
Tarbiyachi o‘quv materialini bolalarning yosh xususiyatlarini inobatga olgan holda ularga 
munosib tarzda yetkazadilar. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari pedagogik jamoasining o‘rni 
shundan iboratki, ular har bir bolaning qiziqishi, qobiliyati va ehtiyojini inobatga olgan holda mos 
keladigan maqsadlar qo‘yishlari, bolalardagi tabiiy qiziqishlarni qo‘llab-quvvatlashlari, ularda 
borliqni birgalikda o‘zlashtirish ko‘nikmalarini shakllantirishlari kerak.
Bola rivojlanishining o‘ziga xosligini inobatga olishda avvalo, shuni tushunib yetish kerakki, 
barcha bolalar rivojlanishning ma’lum bosqichlarini bosib o‘tadilar, biroq bunda har bir bola 
noyob va takrorlanmasdir. Tarbiyachilar bolalarni aynan bir xil, o‘xshash narsalar va faoliyat 
turlari bilan ta’minlashlari uchun ularning o‘ziga xos, boshqalardan ajralib turadigan rivojlanish 
ko‘rsatkichlari to‘g‘risida to‘liq tasavvurga ega bo‘lishlari lozim. Shuningdek, tarbiyachilar bir xil 
yoshdagi turli bolalarning qobiliyatlari va qiziqishlaridagi farqlarga e’tibor bilan munosabatda 
bo‘lishlari kerakligini mutaxassislar alohida ta’kidlashadi. Bunda bola rivojlanishining o‘ziga 
xosligiga doir, bolalar qiziqishlariga javob beruvchi faoliyat turlari, ya’ni ularning aqliy, ijtimoiy 
va ma’naviy yetuklik darajasi nazarda tutiladi. Bunday faoliyat turlari bolalarning tabiatga 
qiziqishlariga, tajribadan qoniqish hosil qilishlariga va o‘z g‘oyalarini tajribada sinab ko‘rish 
xohish-istaklariga qaratilgandir. Bunda bolalarda paydo bo‘lgan savollarga o‘zlari javob topishiga 
yordam berish muhim ahamiyatga ega. Negaki, savolga javob izlash barobarida bolada qiziqish, 
dalillash va e’tibor berish avtomatik tarzda faollashadi. Bunda tarbiyachining roli savolni 
soddalashtirmasdan va bolani ko‘p axborot bilan chalg‘itmasdan uni qoniqtiradigan javob topish 
yo‘llarini birgalashib qidirishdan iboratdir.
Faollik markazlaridagi ta’lim jarayonida bolalar o‘zlari istagan ta’limiy faoliyatni ixtiyoriy 
tanlaydilar. Bolalarni mustaqil guruhlarda ishlashida, individuallashtirishda tarbiyachi shunday 
faoliyat turlarini o‘ylab topadiki, unda barchaga birdek ko‘rsatma berilsa-da, biroq har bir bola 
undan kelib chiqqan holda o‘zi mustaqil ravishda muvaffaqiyatga erishishiga imkon beriladi. 
Bunda bolalarni individuallashtirish darajasini optimallashtirish mumkin.
Tarbiyachilar faollik markazlarida ta’lim-tarbiya jarayonini to‘g‘ri tashkil etishlari uchun 
quyidagilarga e’tibor qaratishi zarur: 
-
birinchidan, bolalarning qiziqishi asosida “Ilk qadam” davlat dasturi taqvim mavzularini 
qiziqarli olib borish texnologiyasini avvaldan reja qilishi (ma’lumki, dasturda maktabgacha ta’lim 
tashkiloti davlat o‘quv dasturi asosida o‘zining MTT ishchi o‘quv dasturini ishlab chiqish 
huquqiga ega. Ta’lim muassasasining ishchi o‘quv dasturi muassasa pedagoglari tomonidan ota-
onalarni jalb etgan holda tuziladi va amaldagi qonunchilik tartibida tasdiqlanadi); 
-
ikkinchidan, maktabgacha ta’lim tashkilotida rivojlantiruvchi muhitni tashkil etishda 
bolalarning o‘ziga xos belgilarga ega bo‘lgan yoshga doir xususiyatlari va ehtiyojlarini hisobga 
olishi; 
-
uchinchidan, maktabgacha ta’lim tashkilotining ko‘rgazmali-rivojlantiruvchi muhiti 
mazmunini madaniy-tarixiy qadriyatlar: milliy va hududiy an’analar; tabiat, iqlimdan kelib 
chiquvchi xususiyatlarga moslab tashkil etishi; 
-
to‘rtinchidan, faollik markazlarida birlamchi dunyoqarash asoslarini shakllantirishi; 
-
beshinchidan, bolaning muvaffaqiyatli ijtimoiy moslashuviga yordam berishi lozim. 
Shuningdek, faollik markazlarida tarbiyachilarning vazifasi – bolalarning muloqotga 
kirishishga bo‘lgan qiziquvchanligini rag‘batlantiruvchi muhitni yaratishi va bolalarning 
o‘zgaruvchan ehtiyojlariga qarab, o‘z vaqtida kerakli sharoitlarni moslashtirishi hamda ularni 
kuzatishdan iborat. Individual yoki kichik guruhlar uchun topshiriqlar ota-onalar bilan 
suhbatlashgandan so‘ng, qaysidir ko‘nikmalarga alohida e’tibor berish uchun ishlab chiqiladi. Ota-
onalar va oilaning boshqa a’zolari mashg‘ulotlarga kelar ekanlar, ular o‘z farzandlarida 
ishtiyoqning ortib borayotganligini, intilishning o‘sayotganligin his etadilar va ta’lim jarayoni 

---

100 
qanday kechayotganligini, kelajakda bilimli, ijodkor kishilar bo‘lish uchun bolalar qanday o‘zaro 
muloqot qilayotganliklari, kelishayotganliklari, izlanayotganliklari, tanlayotganliklari va bilim 
hamda ko‘nikmalarni egallayotganliklarining guvohi bo‘ladilar. 
Xulosa o‘rnida shuni aytish joizki, faollik markazlarida bola rivojiga individual yondashuv 
uning shaxsini hurmat qilish, bola manfaatlari, ehtiyojlari va rivojlanish darajasini hisobga olish, 
hissiy qulaylik borasida g‘amxo‘rlik qilish, erkin, ijodiy, o‘z-o‘zini ko‘rsatishi uchun sharoitlar 
yaratib berishni ko‘zda tutadi. Shu sababli, rejalashtirish bilan bir qatorda, bola rivojlanishini 
kuzatib borish pedagog faoliyatida muhim ahamiyat kasb etishi, tarbiyachi bolani va uning o‘zini 
tutishi sabablarini yaxshiroq tushunishi, bola rivojini, uning ichki dunyosini ko‘rishi, qo‘llab-
quvvatlashi, rivojlanish yo‘llarini belgilashi, bola hayotini sistematik kuzatib borishi lozimdir.