B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

֍ 
–
 ֍ 
– 
֍ 
 

---

162 
“MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA BOLALARNI ERKIN KASB 
TANLASHGA YO‘NALTIRISH BO‘YICHA “AQLLI BOG‘CHA” INNOVATSION 
MODELINI YARATISH” ZARURIYATI 
Qosimov I. 
Toshkent arxitektura-qurilish instituti, professor
Xakimov R.R. 
Toshkent arxitektura qurilish instituti, dotsent 
Djamilova N.N. 
Toshkent davlat pedagogika universiteti, dotsent 
Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, moddiy-texnik bazasini 
mustahkamlash, maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog‘ini kengaytirish, malakali pedagog 
kadrlar bilan ta’minlash, bolalarni maktab ta’limiga tayyorlash darajasini tubdan yaxshilash, 
ta’lim-tarbiya jarayoniga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarni tatbiq etish, bolalarni har 
tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish uchun shart-sharoitlar 
yaratilmoqda [1].
Shularni inobatga olgan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 30 
sentyabrdagi “Maktabgacha ta’lim vazirligini tashkil etish to‘g‘risida”gi PF-5198-sonli Farmoni 
hamda 2018 yil 30 sentyabrdagi “Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3955-sonli Qarori va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 2019 yil 13 maydagi “Maktabgacha ta’lim sohasida davlat-xususiy sherikchilik 
munosabatlarini yanada qo‘llab-quvvatlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 391-
son qaroriga muvofiq, shuningdek maktabgacha ta’lim muassasalarining davlat va nodavlat 
tarmoqlarini yanada kengaytirish, davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari o‘rtasida 
sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish, sharoitlarini yaratish, davlat va xususiy sektor sherikligi 
shartlarida maktabgacha ta’lim muassasalarining yangi shakllarini joriy etish lozimligi belgilab 
berilgan [2].
Maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasida maktabgacha 
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sog‘lom, faol, to‘laqonli, jamiyatga moslashgan bola 
shaxsini shakllantirish, maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi ta’lim-tarbiya jarayoniga innovatsiya 
va AKTlarini keng joriy etish, maktabgacha ta’lim muassasalarida STEAM ta’lim elemantlarini 
tatbiq etish, shuningdek, bolalarni kasbiy qiziqishlarini rivojlantirishga qaratilgan, shaxsga 
yo‘naltirilgan, erkin ijodiy muhitni yaratish ustuvor vazifalar sifatida belgilangan [3].
“Ilk qadam” dasturida MTM ta’lim jarayonining tamoyillari belgilab berilgan bo‘lib, ular 
quyidagilardan iboratdir: bola huquqlari, o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlari va salohiyatlarini 
hisobga olish; ta’lim jarayonida barcha turdagi rivojlanish sohalarining o‘zaro bog‘liqligi; bola 
salomatligini asrash va mustahkamlash, uning ehtiyojlari, shu jumladan, uning harakatlanish 
ehtiyojlarini qondirish; bolaning ijodiy qobiliyatlarini qo‘llab-quvvatlash; o‘yin orqali ta’lim 
berish va rivojlantirish; bolaning rivojlanishi va ijtimoiy moslashishi uchun qulay muhit yaratish; 
bola uchun xavfsiz muhitni ta’minlash [4]. 
“Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni erkin kasb tanlashga yo‘naltirish bo‘yicha 
“Aqlli bog‘cha” innovatsion modelini yaratishdan ko‘zlangan asosiy maqsad “Aqlli bog‘cha” 
innovatsion modeliga asoslangan maktabgacha ta’lim tashkilotlarida texnika, tibbiyot, san’at, 
AKT va qishloq xo‘jaligi sohasiga yo‘naltirilgan
 
kasb xonalarini tashkil etish, mazkur xonalardagi 
bolalarning faoliyatini kuzatish, ularning kasbiy qiziqishlarini yosh va individual-psixologik 
hamda kognitiv darajalarda o‘zgarib borishi monitoringini yo‘lga qo‘yishning dasturiy 
platformasini ishlab chiqish, shuningdek, monitoring va elektron ma’lumotlar bazasi asosida 
bolalarni kasbiy qiziqishlarini rivojlanish kartasini yaratishdan iborat. 
Bugungi kunda maktabgacha ta’lim muassasalari rejaviy yechimida asosiy va ustuvor 
bo‘lgan muammolarni hal qilish borasidagi ilmiy vazifalar quyidagicha: 

---

163 

maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning kasbiy qiziqishlarini rivojlantirish 
bo‘yicha O‘zbekiston va yetakchi xorijiy davlatlar tajribasini o‘rganish, umumlashtirish; 

“Aqlli bog‘cha” innovatsion modeliga asoslangan maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi 
maxsus kasb xonalarida bolalarni kasbga yo‘naltirish faoliyatini tashkil etish metodikasini ishlab 
chiqish; 

katta maktabgacha yoshdagi bolalarning kasbiy qiziqishlarni yosh va individual-
psixologik hamda kognitiv darajalarda o‘zgarib borishi monitoringini yo‘lga qo‘yishning dasturiy 
platformasini ishlab chiqish; 

bolalarni kasbiy qiziqishlarini rivojlanish kartasini yaratish; 

tipologik innovatsion bog‘cha loyihasini mamlakatimizning turli hududlariga targ‘ib 
qilish; 

maktabgacha ta’lim muassasalari hududiga mos kichik me’moriy shakllarni to‘g‘ri 
tanlash; 

ota-onalar uchun farzandining istiqbolini belgilash, kasbga yo‘naltirish, jamiyatning eng 
muhim strategik vazifasi, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning poydevori bo‘lgan intellektual va har 
tomonlama uyg‘un rivojlangan shaxslarni tarbiyalash; 

maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashning innovatsion faoliyatida yaxlit tizimni 
yaratishning tashkiliy metodik tizimini takomillashtirish, o‘quv dasturlarni ishlab chiqish, ularni 
didaktik pedagogik ta’minotini takomillashtirish. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni “Aqlli bog‘cha” innovatsion modeli asosida kasbga 
yo‘naltirishda quyidagi ishlar amalga oshiriladi. 

kasb xonalardagi bolalar e’tiborini tortuvchi muhitda ularni yoshlariga ko‘ra anglash, 
tasavvur qilish va qiziqishlarini kompyuterdagi ma’lumotlar asosida ta’lim, tarbiya va psixologik 
o‘zgarishni ilmiy-amaliy asoslarini yaratish; 

bolalarni kasbga qiziqishiga oid muhitni oilada joriy etishni amalda tadqiq etish va ular 
ongini shakllantirish samaradorligini ilmiy tomondan asoslash; 

bolalar yoshidagi tafovutni inobatga olgan holda, ilg‘or fikrlovchi, yoshi katta bolalar 
bilan birga bo‘lishi va istalgan xonalarida birgalikda tahsil olishning samaradorligini taqiqot etish; 

maktabgacha 3-7 yoshgacha bo‘lgan bolalarni to‘rt yilda tanlagan kasb yo‘nalishidan 
tashqari ikkinchi kasbga qiziqishida bola ongining shakllanish samaradorligini tahlil qilish; 

bola ongini shakllanish jarayonini ilmiy-amaliy ishlar asosida tahlil qilinib, olingan 
xulosalar asosida milliy qadriyatlarimizni ulug‘lovchi maxsus dasturlar ishlab, 3 yoshdan 7 
yoshgacha bo‘lgan bolalari uchun mobil telefon ilovalarini yaratishga doir dastur yaratish.
“Aqlli bog‘cha” loyihasidagi bolalarni kasb tanlashini amaldagi ijrosini ta’minlaydigan 
ixtisoslashgan tarbiyachi va murrabiylar uchun, pedogogika kollejlari, oliy o‘quv yurt talabalariga 
mo‘ljallangan uslubiy ko‘rsatmaning ilmiy-amaliy asosini yaratish.
“Aqlli bog‘cha” innovatsion modelini yaratishda asosan xorij tajribasini o‘rganish, mavjud 
zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotlarini solishtirilishi sababli taqqoslash metodidan, ularni 
tahlil etish uchun tahliliy metod va statistik metodidan, chet el tajribalaridan foydalangan holda 
tatbiq qilish metodidan foydalaniladi.