B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

Bolalarda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda pedagogik texnologiyaning o‘rni.
Sog‘lom turmush tarzi bu – insonning turmush sharoitlarini faol o‘zlashtirish usuli bo‘lib, 
kun tartibiga rioya qilish, faol harakat asosida organizmni chiniqtirish, sport bilan shug‘ullanish, 
to‘la va sifatli ovqatlanish, ovqatlanishning gigienik qoidalariga rioya qilish, muloqot va ekologik 
madaniyatga erishish, umuminsoniy va milliy qadriyatlar asosida ma’naviy tarbiya olish, zararli 
odatlardan o‘zini tuta bilishini tushunamiz. 
Yuqoridagi tarifga asosan, bolalarning turmush tarzini to‘g‘ri tashkillashtirish uchun avvalo, 
kun tartibini tuzib chiqish lozim. Kun tartibi – insonning dunyoga kelgan kunidan boshlab amalda 
bo‘luvchi doimiy jarayon sanalib, shaxsning turli mazmundagi faoliyati – mehnat qilish, dam 
olish, ovqatlanish, sport bilan shug‘ullanish va hokazolarning muayyan vaqtda, tartib bilan, ketma-
ket bajarilishi. Bunda bolaga to‘g‘ri yo‘nalish ko‘rsatish talab etiladi. Yo‘nalish, avvalambor, 
oiladan boshlangani ma’qul. Tarbiyachi bolaning ota-onasiga quyidagi tavsiyalar bergan holda 
kun tartibini qanchalik to‘g‘ri tuzilishiga yo‘naltiradi: 
-
O‘quv va o‘yin mashg‘ulotlarini yuklamasini tartibga solish. Ya’ni, bolaning kun 
davomida qancha vaqtini bog‘chaga sarflashini nazoratga olish kerakligi nazarda tutilmoqda; 
-
Ochiq havoda sayr qilib, hordiq chiqarishini yo‘lga qo‘yish; 
-
Yetarli va o‘z vaqtida ovqatlanishni yo‘lga qo‘yish; 
-
Gigienik jihatdan to‘liq, bir maromdagi uyquni tartibga solish; 
-
Vaqtida aqliy yuklamani jismoniy yuklamaga almashtirish; 
-
Mustaqil faoliyat uchun vaqt belgilash. 
Bolalarda sog‘lom turmush tarzini shakllantirish bo‘yicha bugungi kunda qator ishlar 
amalga oshirilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev 
rahbarligida 2019-yil 19-martda o‘tkazilgan videoselektor majlisida belgilangan beshta muhim 
tashabbus maktabgacha ta’limda bolalar bilan ishlashni samarali tashkil etishda madaniyat, san’at, 
sport, axborot texnologiyalari, kitob o‘qishga qiziqishni oshirish, ijtimoy faol hayotga jalb etishga 
yo‘l ochdi. Bu borada, hozirda respublikaning barcha maktabgacha ta’lim tashkilotlarida jadal 
ishlar olib borilmoqda. Beshta muhim tashabbus bugungi kun bolalarining bo‘sh vaqtini unumli 
o‘tkazishga qaratilgan bo‘lib, ularda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishning asosi bo‘lib 
xizmat qiladi. Bunda tarbiyachi-pedagoglarning o‘rni ham katta, albatta. Zamonaviy pedagog turli 
ta’lim texnologiyalaridan foydalangan holda obolalar bilan mashg‘ulotlar o‘tkazadi. Bu esa, 
bolalarning salohiyatini oshishiga sababchi bo‘ladi.
Pedagogik texnologiyalar – tarbiyalash orqali, ta’lim berish, savodxonligini oshirish va 
zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llash yordamida bolalarning shaxsiy sifatlarini 
rivojlantirish va takomillashtirish imkoniyatini beruvchi o‘quv vositalari bo‘lib, u o‘ziga xos 
didaktik va uslubiy asosga ega. Shuningdek, zamonaviy pedagogik texnologiyaning eng asosiy 
negizi – natijaga hamkorlikda erishishlari uchun tanlangan texnologiyalariga bog‘liqdir. Ta’lim 
jarayonida maqsad bo‘yicha kafolatlangan natijaga erishishda qo‘llanadigan har bir ta’lim 
texnologiyasi tarbiyachi pedagog va tarbiyalanuvchi o‘rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil etib, 
ijobiy natijaga erisha olsa, o‘quv jarayonida bolalar mustaqil fikrlab, ijodiy o‘ynay olsalar – bu 
ta’lim tarbiya jarayonining asosi hisoblanadi. Demak, pedagogik texnologiyalar bolalarning 
mustaqil fikrlashiga zamin yaratadi. Bu esa ularda sog‘lom turmush tarzini o‘zlari mustaqil 
shaklantirishlariga turtki bo‘la oladi. 

---

178 
Hozirda, mavjud bo‘lgan pedagogik texnologiyalarni, bir qancha belgilariga qarab turlarga 
ajratiladi. Bu belgilar haqida shuni eslatib o‘tishimiz kerakki, pedagogik texnologiya doimo 
kompleks xarakterga ega bo‘lib, u faqat bittagina omildan, metoddan, tamoildan foydalanmaydi. 
Ya’ni, quyida keltiriladigan turlarigagina xos bo‘lgan monotexnologiyalar aslida mavjud emas. 
Lekin har bir pedagogik texnologiyada asosiy e’tibor ta’lim-tarbiya jarayonining u yoki bu 
tomoniga qaratilishi natijasida ularni shu belgilari bo‘yicha turlarga ajratiladi.