B. Q. Xaydarov

Shınıǵıw isleymiz
Kvadrat maydanı:
A
= 30 
. 
30 = 900 (cm
2
).
Tuwrımúyeshlik maydanı:
B
= 15 
. 
10 = 150 (cm
2
).
Quramalı figura maydanı:
S 
=
 A
+ 
B
= 900 + 150 = 1050 (cm
2
).
 
2-usıl.
Figuranı 
C
hàm 
D
tuwrımúyeshliklerge ajıratıp alamız (5-súwret). Hàr 
bir figura maydanın óz aldına eaplaymız. Onda quramalı figuranıń maydanı usı 
tuwrımúyeshlikler maydanları qosındısına teń boladı:
S = C + D .
Tuwrımúyeshlikler maydanı: 
C
= 30 
. 
20 = 600 (cm
2
).
D
= 45 
. 
10 = 450 (cm
2
).
Quramalı figura maydanı:
S 
=
 C
+ 
D
= 600 + 450 = 1050 (cm
2
).
 
3-usıl.
Figuranı 
E
tuwrımúyeshlik penen úlken 
F
tuwrımúyeshlikke toltıramız
(6-súwret). 
E
hàm 
F
tuwrımúyeshlikler maydanların óz aldına esaplaymız. 
Onda quramalı figuranıń maydanı úlken tuwrımúyeshlik maydanı menen kishi 
tuwrımúyeshlik maydanınıń ayırmasına teń boladı:
S = F – E .
F 
tuwrımúyeshlik maydanı:
F
= 45 
. 
30 = 1350 (cm
2
).
E 
tuwrımúyeshlik maydanı:
E
= 15 
. 
20 = 300 (cm
2
).
Quramalı figura maydanı:
S 
=
 F
– 
E
= 1350 – 300 = 1050 (cm
2
).
30 cm
45 cm
30 cm
10 cm
30 cm
45 
cm
30 cm
10 cm
C
D
20 cm
20 cm
15 cm
E
F
640. 
7-súwrette boyap kórsetilgen úshmúyeshlik maydanın tabıń.
a)
b)
d)
18
 
cm
12
 
cm
8
 
cm
8
 
cm
6
 
cm
Kórsetpe:
Bul màselelerde úshmúyeshlik maydanı tuwrımúyeshlik maydanınıń 
yarımına teń.
641.
7d-súwrettegi tuwrımúyeshliktiń maydanı 90 cm² teń. Boyalǵan úshmúyeshliktiń 
maydanın tabıń.
6
5
7

---

7
644. 
9-súwrettegi boyalǵan figuralardıń maydanın esaplaw formulasın keltirip 
shıǵarıń.
b
с
d
с
b
d
a
a
a)
b)
 
Kórsetpe:
Úlken tuwrımúyeshlik maydanınan boyalmaǵan kishi tuwrımúyeshlik 
maydanı alınsa, boyalǵan figura maydanı payda boladı.
645. 
10-súwrette berilgen maǵlıwmatlar tiykarında figuralardıń maydanın tabıń.
a)
3 dm
3 dm
4 dm
3 dm
2 dm
6 dm
4 dm
b)
Juplıqta isleymiz
642. 
Keteksheli dápterińizge kvadrat hám tuwrımúyeshliklerden qural
ǵ
an quramalı 
figura sızıń. Onıń barlıq táreplerine uzınlıqların jazıp shı
ǵ
ıń. Soń onıń perimetrin 
hám maydanın tabıń. Juwabıńızdı quramalı figuranı quraǵan ketekshelerdi 
sanaw járdeminde tekserip kóriń
. 
643. 
8-súwrette kórsetilgen, kvadrat hám tuwrımúyeshlikten ibarat
quramalı figuranıń maydanın tabıń (barlıq múyeshler - tuwrı múyesh
).
30 cm
45 cm
35 cm
10 cm
60 mm
90 mm
80 mm
20 mm
10 cm
20 mm
30 mm
6 cm
9 cm
2 cm
4 cm
2 cm
2 cm
9 cm
12 cm
4 cm
6 cm
3 cm
4 cm
8
10
9
a)
b)
d)
e)
Izertleymiz

---

8
651. 
13.a-súwrettegi 5 shóp danasınıń ornın sonday etip almastırıń, nátiyjede
3 kvadrat payda bolsın
.
652. 
13.b-súwrettegi 2 shóp danasınıń ornın sonday etip almastırıń, nátiyjede
5 birdey kvadrat payda bolsın.