B. Q. Haydarov

1135.
Sutdan 10 % qaymoq olinadi. 32,8 kg sutdan qancha qaymoq olinadi? 
58,7 kg sutdan-chi?
1136.
Qo‘ziqorin quritilganda massasining 79 foizini yo‘qotadi. Agar 20 kg 
qo‘ziqorin quritilsa, qancha quritilgan qo‘ziqorin qoladi?
Bilimingizni sinab ko‘ring!
Bu bob materiallarini o‘rganib chiqib, quyidagi masalalarni yecha olishingiz 
shart! Nazorat ishi oldidan o‘zingizni sinab ko‘ring!
12- nazorat ishi namunasi
1.
Maydon yuzi 260 ga. Uning 35 foiziga piyoz ekilgan. Piyoz qancha maydonga 
ekilgan?
2.
Ifodaning qiymatini toping: 201 – (176,4 : 16,8 + 9,68) ∙ 2,5.
3.
Kutubxonadagi kitoblarning 12 foizini lug‘atlar tashkil qiladi. Agar lug‘atlar 
soni 900 ta bo‘lsa, kutubxonada jami qancha kitob bor?
4.
Tenglamani yeching: 12 + 8,3
х
+ 1,5
х
= 95,3.
5.
Sim o‘rami 72 m bo‘lib, undan 18 m sim qirqib olindi. Sim o‘ramida simning 
necha foizi qoldi?
Qiziqarli matematikaga oid masalalar
3 va 5 litrlik idishlar bor. Ular yordamida suv quvuridan 4 litr suv quyib olish 
mumkinmi?
3 
l
5 
l

---

214
48.1. Burchak tushunchasi
O
nuqtadan chiquvchi ikkita: 
OA
va 
OB
nurlarni chizamiz (1-rasm).
Bir nuqtadan chiquvchi ikkita nurdan iborat shaklga 
burchak
deyiladi. Nurlar 
chiqqan nuqta
 burchakning uchi
, nurlar esa 
burchakning tomonlari
deb ataladi.
1-rasmda burchak tasvirlangan. Unda 
O
nuqta burchakning uchi, 
OA
va 
OB
nurlar esa uning tomonlaridan iborat. Bu burchak yozuvda «
AOB
burchak
» 
yoki «
BOA
burchak
» tarzida ifodalanadi. Ko‘rib turganingizdek, bu yozuvlarda 
burchakning uchini belgilovchi 
O
harfi o‘rtada yoziladi.
 
AOB
burchak
O
–
uchi
,
OA
– 
tomoni
,
OB
– 
tomoni
Yoyiq burchak
2- rasm
3- rasm
1- rasm
O
A
O
B
Y
D
E
G
F
A
B
O
X C
B
A
Shuningdek, burchak uning uchi belgilangan harf bilan ham qisqaroq 
ifodalanishi mumkin. Masalan, 
«
O
 burchak»
tarzida. Ba‘zida burchak 
so‘zi o‘rnida 
«
∠
»
belgi ishlatiladi. Bu holda, burchak 
∠
AOB
, 
∠
BOA
yoki 
∠
O
tarzida belgilanadi. Rasmda burchak yoycha bilan ajratib ko‘rsatilishi mumkin.
AB
to‘g‘ri chiziqda 
O
nuqtani belgilaymiz (2-rasm). Natijada 
AO
va 
OB
nurlar 
hosil bo‘ladi. 
O 
nuqtadan chiquvchi bu ikki nur burchak tashkil qiladi. Bu burchak 
yoyiq burchak
deb ataladi.
3-rasmda 
AOB
burchak va bir nechta nuqtalar tasvirlangan. Bu nuqtalar 
haqida gap ketganda, 
C
va 
D
nuqtalar – 
AOB
burchak tomonlarida, 
E
, 
F
va 
G
nuqtalar – burchakning ichki sohasida, 
X
va 
Y
nuqtalar esa burchakning tashqi 
sohasida yotibdi, deb aytamiz.