1012.
Qaysi holda arzon xarid amalga oshiriladi?
0,5
litr
800 so‘m
1
litr
1500 so‘m
1,5
litr
2200 so‘m
1013.
Bo‘lishni bajaring:
a) 37,4 : 0,1; b) 80,62 : 0,1;
d) 1,981 : 0,1;
e) 234,9 : 0,01;
f) 1,02 : 0,01; g) 15,164 : 0,01;
h) 2,1306 : 0,001; i) 38,411 : 0,001.
1014.
Bo‘lishni bajaring:
a) 3,7 : 0,1;
b) 6,2 : 0,1;
d) 191 : 0,1;
e) 24,9 : 0,01;
f) 1,2 : 0,01; g) 15 : 0,01;
h) 2,1 : 0,001;
i) 8,41 : 0,001.
1015.
Tushirib qoldirilgan sonni yozib, bo‘linmani ko‘paytma ko‘rinishiga keltiring
va ko‘paytmani hisoblang:
a)
5,1
:
0,1
=
5,1
∙
…
; b)
3,1
:
0,1
=
3,1
∙
…
;
d)
1,2
:
0,01
=
1,2
∙
…
;
e)
6,1
:
0,01
=
6,1
∙
…
; f)
11,2
:
0,001
=
11,2
∙
…
; g)
21,9
:
0,001
=
21,9 ∙
…
.
1016.
Bitta oddiy cho‘g‘lanma lampa bir yilda – 219 kilovatt·soat, energiyani
tejovchi lyuminetsent lampa esa – 43,8 kilovatt·soat elektr energiyani
iste’mol qiladi. Lyuminetsent lampa oddiy lampadan necha marta
tejamliroq?
1017.
1 litr suvni elektr choynakda qaynatish 14,4 so‘mga, elekrt plitkada
qaynatish – 46,8 so‘mga tushadi. Elektr choynakni ishlatish elektr plit-
ka ga qaraganda necha marta arzon?
Uyda bajariladigan mashqlar
1018.
Bo‘lishni bajaring:
a) 47,2 : 0,2;
b) 25,92 : 7,2;
d) 5,55 : 1,5;
e) 2,688 : 5,6;
f) 2,85 : 1,5;
g) 13,65 : 9,1.
1019.
Bo‘lishni bajaring:
a) 192 : 0,16;
b) 684 : 0,036;
d) 22,25 : 0,005;
e) 15,6 : 0,015;
f) 45,5 : 0,35;
g) 2142 : 4,2.
198
1020.
Bo‘lishni bajaring:
a) 2,7 : 0,4;
b) 92,5 : 0,37;
d) 0,2184 : 3,9;
e) 42,42 : 1,4;
f) 21,3 : 0,04;
g) 0,536 : 0,5.
1021.
Bo‘lishni bajaring:
a) 34 : 1,7;
b) 19 : 0,01;
d) 42 : 0,6;
e) 6,8 : 0,02;
f) 0,48 : 0,06;
g) 0,75 : 0,5.
1022.
Bo‘lishni bajaring:
a) 54,0204 : 4,2;
b) 0,45716 : 0,22;
d) 105,3535 : 3,5;
e) 1 : 0,8;
f) 10 : 2,5;
g) 3 : 6,25.
1023.
Bo‘linmani toping:
a) 133,111 : 2,2;
b) 2639,58 : 8,7;
d) 46,98 : 1,16;
e) 421 : 1,6;
f) 48 : 0,75;
g) 9 : 0,45.
1024.
G‘ildirak aylanasining uzunligi 1,5 m. G‘ildirak 20,5 marta aylanganda
qancha masofani bosib o‘tadi? G‘ildirak 231 m masofani bosib o‘tganda
necha marta aylanadi?
1025.
Dehqon 0,35 ga yerga 0,021 t urug‘ sepdi. 0,3 t shunday urug‘ni qancha
maydonga sepish mumkin?
1026.
Tenglamani yeching:
a) 1,936 :
x
= 3,2; b) 1,48
a
= 30,34; d)
b
: 8,04 = 5,05; e) 30,3 :
k
= 30.
1027.
Qurilishga 24 000 dona g‘isht keltirildi. Singan g‘ishtlar hamma g‘ishtning
0,015 qismini tashkil qiladi. Qurilishga nechta butun g‘isht keltirilgan?
1028.
Hisoblang. Natijani ko‘paytirish orqali tekshiring:
a) 7,65 :1,7; b) 3,848 : 0,8;
d) 0,414 : 1,8;
e) 84 : 5,6;
f) 44,56 : 0,1; g) 0,31 : 0,001;
h) 60,24 : 0,12;
i) 15,39 : 0,3.
1029.
Amallarni bajaring:
a) 0,21 : 5 + 3,17 : 8 – 2,22 : 16 + 3,7 : 4;
b) (15,94 + 17,54) : (10,96 + 16,04) ∙ 3,72 – 1,901.
1030.
Hazrati Imom masjidi minorasining balandligi 59 m bo‘lib, u Minor masjidi
minorasidan 1,18 marta baland. Minor masjidi minorasining balandligini
toping.
199
Kundalik turmushda siz gazeta va jurnallardan, radio va televideniyedan
hamda internet sahifalaridan oʻrtacha hosildorlik, oʻrtacha oylik, oʻrtacha kunlik
harorat, aholining oʻrtacha yoshi, narxlarning oʻrtacha oʻsishi, oʻrtacha mehnat
unumdorligi, oʻrtacha oʻzlashtirish kabi oʻrtacha miqdorlar haqida oʻqigan yoki
eshitgan boʻlsangiz kerak. Bu qanday miqdorlar, ular qanday topiladi va ularni
bilish nima uchun kerak? Quyida shu haqda toʻxtalamiz.
1- rasm
1-rasmdagi sonlar nurida
A
(2) va
B
(10) nuqtalar berilgan. Bu nuqtalarning
qoq oʻrtasida joylashgan C nuqtaning koordinatasi 6 ga teng boʻlib, u
A
va
B
nuqtalar koordinatalari orqali quyidagicha topiladi:
2 + 10
2
_____
=
6. Bu yerda 6 soni
2 va 10 sonlarning oʻrta arifmetigi deb ataladi.
Bir nechta sonlarning
oʻrta arifmetigi
deb, bu sonlar yigʻindisini ularning
soniga boʻlish natijasiga aytiladi.
Uchta a, b va c
sonlarning oʻrta arifmetigini
topish uchun bu sonlar yigʻindisi
(
a
+
b
+
c
) ni, ularning soni 3 ga boʻlish kifoya:
a
,
b
va
c
sonlarning
oʻrta arifmetigi
=
(
a
+
b
+
c
)
3
sonlar yigʻindisi
ularning soni
1-misol.
Alisher baliq oviga chiqdi. U birinchi soatda 6 ta, ikkinchi soatda
11 ta va uchinchi soatda 10 ta baliq ovladi. Alisher bir soatda oʻrtacha nechtadan
baliq ovlagan?
Yechish:
Alisher 3 soat davomida hammasi boʻlib 6 + 11 + 10 = 27 ta baliq
ovlagan. U bir soatda oʻrtacha 27 : 3, ya’ni 9 tadan baliq ovlagan.
Javob:
Alisher bir soatda oʻrtacha 9 tadan baliq ovlagan.
Bir nechta sonlarning oʻrta arifmetigi bu sonlarning eng kichigidan katta va eng
kattasidan kichik boʻladi. Buning toʻgʻriligini yuqoridagi 1-misolda tekshirib koʻring.
Oʻrtacha tezlik deb bosib oʻtilgan yoʻlni sarflangan vaqtga nisbatiga aytiladi.
2- misol.
Poyezd masofani 2 soat davomida 85 km/soat tezlik bilan va 3 soat
davomida 80 km/soat tezlik bilan bosib oʻtdi. Poyezdning oʻrtacha tezligini toping.
Yechish:
Poyezd bosib oʻtgan yoʻlni hisoblaymiz:
85·2 + 80·3 = 170 + 240 = 410 (km).
Bu masofani poyezd 2 + 3 = 5 soatda bosib oʻtdi. Poyezdning oʻrtacha
tezligini topish uchun bosib oʻtilgan yoʻlni sarflangan vaqtga boʻlamiz:
410 : 5 = 82 (km/soat).
Javob:
Poyezdning oʻrtacha tezligi – 82 km/soat.
Bu natijani poyezdning har bir soatdagi tezliklari oʻrta arifmetigini hisoblash
orqali ham topsa boʻlar edi: (85 + 85 + 80 + 80 + 80) : 5 = 82 (km/soat).
Do'stlaringiz bilan baham: |