B. Q. Haydarov

Savollarga javob bering!
Sinfda bajariladigan mashqlar
Sonning 
a
b
_
qismi 
m
ga teng bo‘lsa, bu sonning o‘zini topish uchun 
m
ni 
b
ga 
ko‘paytirib, 
a
ga bo‘lish kifoya.
0
1
4- rasm

---

126
601.
Daftarning 18 katagi uzunligiga teng bo‘lgan birlik kesma olib, sonlar nurida
koordi natalari 
1
2
__ , 2
3
__ ,
5
6
__ ,
4
9
__ ,
1
6
__ ,
7
9
__
bo‘lgan nuqtalarni belgilang. 
Bu nuqtalardan qaysi biri sonlar o‘qida eng chapda, qaysi biri eng 
o‘ngda 
joylashganligini aniqlang.
602. 
Quyidagi kasrlarni: a) kamayish; b) o‘sish tartibida joylashtiring. 
5
9
__
; 4
9
__
; 1
9
__
; 7
9
__
; 8
9
__
;
6
9
__
;
2
9
__
.
603.
Yulduzcha o‘rniga tegishli katta (>) yoki kichik (<) belgisini qo‘ying:
a) 5
9
__
*
4
9
__
; 
b) 1
8
__
*
7
8
__
;
d)
2
5
__
*
3
5
__
;
e)
2
7
__
*
6
7
__
.
601. 
Qaysi kasr kichik? Nega?
a) 11
19
__
yoki 7
19
__
; b) 17
38
__
yoki 
23
38
__
; d) 4
51
__
yoki 
23
51
__
; e) 
23
100
___
yoki 67
100
___
.
605. 
a) 
3
5
_
qismi 315 ga; b) 
3
7
_
qismi 219 ga; d) 5
17
__
qismi 15 ga teng bo‘lgan sonni 
toping. 
Namuna:
Yuqorida ko‘rilgan 1- misol.
606. b
ning qanday qiymatlarida 5
12
__
kasr
b
12
__
kasrdan katta bo‘ladi? Bunday 
kasrlar ning barchasini yozing.
607.
c
ning qanday qiymatlarida
c
17
__
kasr
6
17
__
kasrdan katta, lekin 13
17
__
kasrdan 
kichik bo‘ladi? Bunday kasrlarning barchasini yozing.
608. 
Ishchi 24 ta detal tayyorladi. Bu kunlik rejaning 
3
8
_
qismini tashkil qiladi. Ishchi 
bir 
kunda reja bo‘yicha nechta detal tayyorlashi kerak?
Namuna:
Yuqorida ko‘rilgan 1- misol.
609. 
Daftaringizga sonlar nurini chizing. Unda 18 katak uzunligiga teng bo‘lgan 
birlik 
kesma olib, 
A
(
2
9
__
) va 
B
( 4
18
__
) nuqtalarni belgilang va xulosa chiqaring.
610.
Daftaringizga sonlar nurini chizing. Unda 18 katak uzunligiga teng bo‘lgan 
birlik kesma olib, koordinatalari
2
3
__ , 3
18
__ ,
4
6
__ , 6
18
__ ,
1
6
__ ,
1
3
__ , 3
9
__
bo‘lgan nuq-
ta larni 
belgilang. Ular orasidan teng kasrlarni aniqlang.
Uyda bajariladigan mashqlar

---

127
614. 
Qaysi kasr katta? Nega?
 
a) 8
11
__
yoki 7
11
__
;
b) 17
28
__
yoki 13
28
__
; 
d) 237
1000
____
yoki 367
1000
____
.
615.
a) 7
9
_
qismi 21 ga; b) 5
13
__
qismi 65 ga teng bo‘lgan sonni toping.
616.
c
ning qanday qiymatlarida
c
13
__
kasr 4
13
__
kasrdan katta, lekin 10
13
__
kasrdan 
kichik bo‘ladi? Bunday kasrlarning barchasini yozing.
Sotuvchi pichoq bilan uch marta kesib pishloqni 8 ta bo‘lakka bo‘ldi. Buni u 
qanday amalga oshirgan?
611. 
606- masalada berilgan kasrlarni a) kamayish; b) o‘sish tartibida joylashtiring.
612. 
Yulduzcha o‘rniga tegishli katta (>) yoki kichik (<) belgisini qo‘ying:
 
a) 5
11
__
*
8
11
__
; 
b)
9
13
__
*
7
13
__
;
d) 7
15
__
*
2
15
__
;
e)
23
31
__
*
6
31
__
.
Qiziqarli matematikaga oid masalalar
Qadimda yerni o‘lchash ishlari muhim 
ahamiyat kasb etgan. Aynan yerni o‘lchashga 
bo‘lgan inson ehtiyojlari sabab matematikaning 
ajoyib bo‘limi – geometriya fani vujudga kelgan. 
«Geometriya» atamasining «yer o‘lchayman» 
degan lug‘aviy ma’nosi ham buni tasdiqlab 
turibdi. 
Matematika, xususan, geometriya ilmidan 
yaxshi xabardor bo‘lgan buyuk vatandoshimiz 
Ahmad al-Farg‘oniy Misrda Nil daryosi suvi sig‘imini va chuqur ligini o‘lchaydigan 
inshoot qurilishiga rahbarlik qilgan. Bu inshoot hozirda ham Qohira shahrida 
yaxshi saqlanib qolgan.
Matematika tarixiga oid lavhalar
5- rasm
a)
b)
d)
613
. 4- rasmda tasvirlangan shakillarning qanday qismi bo‘yalgan?

---

128