Б ой аёл / т ар ж и м о н : а зи зб е к а ҳ м ад ж ан о в Т

РОҚ ПУЛ ҚЎЙИНГ!
Бу келгуси муваффақият учун учта сабабга кўра жуда ке- 
рак.
Биринчиси очиқ-ойдин: пул қўймай, ўйинга кира олмай- 
сиз. Билим ва теория ўз йўлига, аммо ҳақиқий сармоядор 
бўлиш учун ҳаракат қилиш керак. Нега мен сармоялашни 
“ўйин” дейман? Чунки биз баъзан ютамиз, баъзан эса ҳеч 
вақосиз қолишимиз мумкин. Сармоядор - бирор нарсага пул 
тиккан одам. Пул тикмаган одам сармоядор ҳисобланмайди.
Иккинчи сабаб қуйидагича: пул қанча оз бўлса, таваккал- 
чилик ўшанча оз бўлади. Сармоядорликнинг асбобларини 
текшириб кўриб, ўзимдаги билимлар ва малакамнинг озли- 
гини ҳисобга олиб бораман. Мен хато қилиб қўйишимни ва 
бу менга қимматга тушишини англаб бораман. Шунинг учун 
оз пул қўяман: шунда ҳам мен ўргана оламан ва, албатта, оз 
таваккалчилик билан.
Учинчи сабаб энг заруридир. Сиз агар иш пулларингиз 
устида бўлганда қизиқишнинг ошишини ҳеч ҳис қилганми- 
сиз? Яқинда менинг қўшним “Лексус” кабриолет сотиб олди. 
Шу пайтгача у автомобилларга қизиқиб кўрмаганди, уни со- 
тиб олганидан сўнг эса автомобил бўйича округда энг зўр 
экспертга айланди. Сотиб олишдан олдин эса бу соҳа бўйича 
бор ахборотни йиғди. Чунки бунга ўз пулларини тиккан-да.
Ёки бошқа бир мисол - ўн ёшли Бен бизнинг дўстимиз- 
нинг ўғли. У тасодифан отасининг кумуш ҳақидаги суҳбати- 
ни эшитиб қолади ва қизиқиб қолиб, у ҳакда суриштиришни 
бошлайди. Метал ҳақида, уни нима учун сотиб олиш тўғри- 
сида кенг доирада сўраб ўрганишни канда қилмайди.
188

---

Бир кун ўша дўстимиз қўнғироқ қилиб: “Менинг ўғлим 
сен билан маслаҳатлашмоқчи”, деб қолди.
Бола гўшакни олиб: “Ким, мен чўнтак пулларимга ўнта 
кумуш танга сотиб олдим! Ҳар бирига 7 доллар 60 центдан 
тўладим, жами 76 доллар бўлди! Нима деб ўйлайсан, уни 
уйда сақлайми ёки банк сейфидами? Аслида-ку, чўнтагимда 
олиб юришни ёқтираман, аммо отам ишончли жойга қўйиб 
қўйган яхши, деяпти”.
Ҳар куни Бен кумушнинг нархини кузатиб боради. У бу 
сирини ўқитувчисига айтади, ўқитувчи эса ўзининг сармо- 
ялашини бутун синф болаларига айтиб беришини илтимос 
қилади. Ўша кунда кумушнинг бир унцияси 
8
доллар 50 
цент бўлиб турганди ва Бен синфдошларига ўзининг қанча 
фойда олганини ҳисоблаб чиқишларини ҳам айтади. Ҳозир 
у бошқа металлар билан ҳам қизиқиб қолган. Ахир, у энди- 
гина ўн ёшга кирган!
Шуни айтинт керакки, Бен бошқа дарслардан унчалик 
яхши улгурмасди. У ўқишни амалиёт билан бир хилда олиб 
бормоқчи. Текширишлар шуни кўрсатадики, 20 фоизгина 
ўқувчилар одатий ўқитилиш ортидан тўлиқ ахборотга эга 
бўлишади. Кумушга бўлган қизиқиши туфайли интернетга 
кириши ҳамда яхши ўқиши керак, кумушнинг нархини би- 
либ, уни ҳисоб-китоб қилиши учун математика шарт ва Бен 
бу дарсликларни яхши ўзлаштира бошлаган. Сабаби ҳаётий 
билим олаётгани учун ҳаммасига улгуряпти.
Мантиқ: агар сиз янги сармоялаш асбоби ҳақида билиттт- 
ни истасангиз, унга пул тикинг, аммо озроқ.
ТЎРТИНЧИ ҚОИДА
- Шундай ибора бор: “Деворнинг нариги томонида май- 
салар кўм-кўкроқ”. Сармоялаш нуқтаи назаридан қаралган- 
да бу шуни кўрсатадики, одамлар маблағлаштириш учун 
“қаерлардандир” фойдали имкониятларни қидиришади, гўё 
кўчмас мулк бозори минглаб километрлар нарида, навбатда- 
ги юқори техналогияли компаниялар акцияларга берилиб ке- 
тишади ёки ҳамма пул қўйишга ошиқаётган бирор янги удум
189

---

бўлган бизнесни қидиришади. Яна ўша ибора: уйдагидаи 
кўра бошқа жойда майсалар яшил бўлади.
Демак, тўртинчи қоида: УЙИНГИЗГА ЯҚИНРОҚ БЎ- 
ЛИНГ!
Мен бу маслаҳатни янгиларга ҳам, малакалиларга ҳам 
бермоқчиман. Бу нима дегани? Бу дегани ўзингизга яқин, 
таниш бўлган нарсани қилинг, бировнинг “иссиқ” йўнали- 
шини танламанг.
Мисол қилиб юқори технологияли компания бозорининг 
“совун пуфаги”дай ҳолатини олсак бўлади. Бу техноло- 
гия ҳақида ҳеч нарсани билмай, унинг акцияларини сотиб 
олишга ҳамма ташланди. Умуман қиммат қоғозлар билан 
шуғулланмаган одамлар бу уларнинг имкониятлари эканини 
тасдиқлашди ҳам. Оқибатда эса пуфаклар ёрилди ва милли- 
ондан ортиқ одамлар қўйган пулларидан айрилишди.
Афсонавий манфаат фонди - «ҒМе1йу Ма§е11ап Ғипс1»нинг 
олдинги бошқарувчиси ва “Пул ишлаб топишни ўрганинг” 
китобининг муаллифи Питер Линч айтганди: “Ҳар сафар