B. N. O r I p o V u o 'K 372. 874(075) квк

Tayanch iboralar
K o m p o zitsiy a
M a k o n
Z a m o n
S a n ’atdagi
k o m p o zits iy a
Tasviriy san’atdagi
kompozitsiya
M a n za ra kompozitsiyasi
H aykaltaroshl i kdagi
kompozitsiya
M a v zu
Sujet
G 'o y a
Badiiylik
109

---

N a rsala rn i bezatish u c h u n , en g a w a l o , b ezatiladigan n a r- 1 
sanin g vazifasi, tuzilishi, rangi o 'r g a n ilib , unga m o s bezatish 
e l e m e n t i , k o m p o z i t s i y a s i , ran gi t a n l a n a d i va t a y y o r l a n a d i . !
B ezatish e l e m e n t l a r i o r n a m e n t , n a q s h , gul, p r e d m e t l a r n i n g
badiiylashtirilgan tasviri, harflar va yozuvlardan iborat b o'ladi.
P re d m e tla rn i bezatishda, ayniqsa naqsh bilan bezatishda va 
tay y o rlash d a ritm , s im m etriy a h a m d a joy lashtirish m asalasiga 
a lo h id a e ’tib o r beriladi.
Badiiy b e z as h d a rang aloh id a a h a m iy at kasb etib, ishning 
k o 'r k a m , jozibali, sifatli bo 'lishini t a ’minlaydi.
Badiiy b e z atish n in g asosiy m ateriali 
naqsh 
bo'lib, u bilan 
uy-joylar, m ad a n iy -m a is h iy m uassasalar bezatiladi.
N a q s h l a r n i n g tu z ilis h i, sh a k li va rangi a s o s a n t a b i a tg a , 1 
tevarak-atrofdagi narsalarga va o d a m la r kayfiyatiga bog'liq bo'ladi. 
j 
Shu boisdan o 'z b e k badiiy bezagidagi n aqshlarda k o 'p r o q b o d o m , 
o 'rik , paxta, a n o r kabilarning guli, mevasi, barg-sh ox chalarin in g 
tasviri q o 'llan ilad i. U lar avval badiiylashtirib olinadi. N a q sh lar 
bezatiladigan p r e d m e tn in g shakli, tuzilishi, rangi va qo'llanilishi 
m aqsadga k o 'r a ishlanadi va tanlanadi.
N a q s h la r tuzilishiga k o 'ra y o 'l - y o 'l , kvadrat, to 'rtb u rc h a k , 
aylana, 6 —8 b u rchakli (y a’ni k o 'p b u r c h a k ) shakllarda b o'lad i. ! 
Shun g a k o 'r a uni o 'rg an ish h am xuddi u n in g boshla n g 'ic h k o 'r i-
i
nishi — yo'l ichiga naqsh c h iz ish d an boshlanadi. A m m o naqsh 
c h iz is h n i o 'r g a n i s h n i n g h a m o 'z ig a xos m u ra k k a b to m o n l a r i
b o 'l i b , s h u m u r a k k a b l i k n i b i r o z o s o n l a s h t i r i s h m a q s a d i d a
b o s h la n g 'ic h m a s h g 'u lo tla r tay y or n aqsh n a m u n a s id a n k o 'c h i-
rish usulida olib boriladi.
N a q s h chizish b o 'y ic h a biroz m alak a hosil qilingach, yo'l 
ichiga ijodiy n aqsh kom pozitsiyasini tuzish ustida m ash q la r olib 
boriladi.
Y o'l ichidagi naqsh chizish b o 'y ic h a m alaka hosil qilingach, 
asta-sekin kvadrat, to 'rtb u rc h a k va aylana ichiga naqsh chizish 
m ashqlari bajariladi.
Badiiy b e zash d a 
grafika 
alohida o 'r in egallaydi. Bu b o 'lim g a
in te ry erla rn i b e z a tis h , plak at, kito b , e ’lo n , afishalar, devoriy
k o 'r g a z m a va g a z e t a l a r , f o t o t e l e n e o n y o r i t g i c h l a r i ta s v iri,
n o

---

m oza ika, a p p likatsiya uslubidagi k o m p o zitsiy a la r kiradi. G r a -
fikaning yuqoridagi barcha vositalarining asosiy elem enti