B mengliyev, G. Tojiyeva

3.Lisоn va nutq. 
Lison tushunchasi. Tilning psixofizik hodisa ekanligini, u 
o‘ziga 
umumiylik, 
mohiyat, 
imkoniyat, 
sabab(UMIS) 
kabi 
sifatlarni 
mujassamlashtirganligi. Til (lison) bunday xususiyatlarini aniq formalarda – xususiy 
hodisa va voqeliklar sifatida gavdalantiradi.Shu nuqtayi nazardan til va nutqning har 
biriga xos mustaqil birliklari mavjuddir. Lisoniy birlik ikki tomonning bir butunligidan 
iborat bo‘lishi, ya’ni lisoniy birlikning shakily, tashqi tomoni va lisoniy birlikning 
ma’lum bir vazifasi, ma`noviy qiymati.Lisoniy birlik ongda qandaydir tarh, ramz 
sifatida saqlanishi. F.de Sossyur lison – nutq munosabati haqidagi fikri. Lisonnning 
voqelanishi nutq ekanligi.nutq o’zida YAHVO sifatlarini mujassamlashtirganligi. 
Adabiyotlar: 
1. Tilshunoslikka kirish” ma’ruzalar matni, 17-18-bet 
2. Содиқов А., Абдуазизов А., Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. Т., 
“Ўқитувчи”, 1981; 215-216-betlar 
3. Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. Т., “Ўқитувчи”, 1992; 25-26-betlar 

---

126 
4. Усмонов С. Умумий тилшунослик. Тошкент, 1972; 129-130 
1. Неъматов Ҳ., Бозоров О. Тил ва нутқ. Тошкент, 1993. 7-8 
2. Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. 
Тошкент, 1995; 10-11 - betlar 
4.Lisоniy va nutqiy birliklar. 
Lison va nutqning o‘ziga xos birliklari mavjudligi 
Lisoniy birliklar – fonema, morfema, leksema, qolip; Nutqiy birliklar – tovush, 
qo‘shimcha, so‘z, (yasama so‘z, qo‘shma so‘z…) so‘z birikmasi, gap. .Fonema va 
tovush. Leksema va so‘z. Morfema va qo‘shimcha. Qolip va hosila. Lisoniy va 
nutqiy birliklar o‘zaro qarama-qarshi belgilarga ega bo‘lishiadi, ya’ni lisoniy birliklar 
moddiylikdan xoli, cheklangan, ijtimoiy, barqaror kabi belgilarga ega ekanligi, nutqiy 
birliklar moddiylikka ega, cheksiz, individual, o‘tkinchi belgilarga ega ekanligi. 
Adabiyotlar: 
1. Tilshunoslikka kirish” ma’ruzalar matni, 18-19-bet 
2. Содиқов А., Абдуазизов А., Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. Т., 
“Ўқитувчи”, 1981; 212-213-betlar 
3. Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. Т., “Ўқитувчи”, 1992; 29,43,99-
122-betlar 
4. Усмонов С. Умумий тилшунослик. Тошкент, 1972; 125-126 
1. Неъматов Ҳ., Бозоров О. Тил ва нутқ. Тошкент, 1993. 9-10 
2. Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. 
Тошкент, 1995; 12-13 - betlar