B mengliyev, G. Tojiyeva

3.O‘хshash birliklarning farqli tоmоnlarini bayon еtish. 
Fonemalar qanday hosil bo’lishiga ko’ra ikki guruhga bo’linadi: unlilar va 
undoshlar. Unli fonemalar nutqda ayrim hollarda cho`ziq, ayrim holda qisqa, qattiq va 
yumshoq talaffuz qilinadi. Undosh tovushlarning hosil bo`lishida bo`g`iz bo`shlig`i, 
og`iz bo`shlig`i va til muhim ahamiyatga ega. O`pkadan chiqadigan havo xuddi mana 
shu joylarda turli xil to`siqlarga duch keladi. 
Leksemalar mustaqil va yordamchi leksemalarga bo’linadi. Leksemaning har
bir qirrasi bir tasnifni yuzaga keltiradi. Chunonchi: 
1.Bo`g'in soniga ko`ra: bir bo`g'inli, ko`p bo`g'inli. 
2.Fonemalar miqdoriga ko`ra: bir fonemali, ikki fonemali, uch 
fonemali... 
3.Fonemalarni ifodalovchi harflarning tartibiga ko`ra. 
4.Tub-yasamaligiga ko`ra:tub va yasama. 
5.Yasalish tipiga ko`ra: diaxronik va sinxronik. 
6.Tuzilishiga ko`ra: sodda, qo`shma, juft, takroriy. 
7.Shakl va ma’no munosabatiga ko`ra: ma’nodosh, shakldosh, qarama- 

---

113 
qarshi ma’noli so`zlar va paronimlar. 
8.Qo`llanishiga ko`ra: aktiv va passiv. 
9.Onomasiologik - nominatsion xususiyatlariga ko`ra; antroponim, 
toponim, zoonim... 
10.Vazifaviy - uslubiy xususiyatlariga ko`ra: kitobiy, rasmiy, so`zlashuv. 
11.Lug'at tarkibidagi qatlamiga ko`ra: o`z va o`zlashgan qatlam, 
chegaralangan va chegaralanmagan qatlam. 
12.Emotsional - ekspressiv jihatiga ko`ra: emotsional - ekspressiv 
bo`yoqdor va bo`yoqsiz so`zlar. 
13.So`zning ifodalaydigan kategorial umumiy ma’nosiga ko`ra: narsa, buyum. 
4-mashg‘ulоt. Fоnоlоgik birliklar 
Rеja: 
1. Bеrilgan mashqdagi tоvushlarni ajratish. 
2. Bu tоvushlarni o‘хshash bеlgilariga ko‘ra ikki guruhga ajratish. 
3. Har bir guruhdan bittadan unsur оlib, ularga o‘хshash birliklar ishtirоk