B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

Fanning rivojlanish tarixi. 
Matematik statistikaning fan sifatida rivojlanishiga va uning turli 
sohalarga qo‗llanilishiga R.Fisher, E.Pirson, V.Gosset, K.Gauss, 
YA.Bernulli, A.de Muavr, P.Laplas, YU.Neyman, A. Vald, F. Vilkokson, 
E.Leman, A.Ketle, P.L.CHebishev, A.A.Markov, A.M.Lyapunov, 
V.I.Romanovskiy, 
A.N.Kolmogorov, 
L.N.Bolshev, 
N.V.Smirnov, 
B.A.Dospexov o‗zbek olimlaridan T.A. Sarimsoqov, S.X.Sirojiddinov va 
boshqalar katta hissa qo‗shishgan. 
XX asr boshlaridan matematik statistikada yangi yo‗nalishlar ishlab 
chiqila boshlandi, uni kichik tanlamalar statistikasi deb nomlash mumkin. 
Ekspremental ishlar uchun ular orasida 1908 yili ingliz statistik olimi va 
kimyogari XX asr boshlaridan matematik statistikada yangi yo‗nalishlar 
ishlab chiqila boshlandi, uni kichik tanlamalar statistikasi deb nomlash 
mumkin. Ekspremental ishlar uchun ular orasida 1908 yili ingliz statistik 
olimi va kimyogari V.Gosset tomonidan taklif etilgan t – taqsimlanish 
usuli nisbatan ko‗proq ahamiyatga ega . Bu usul keyinchalik Styudent 
taqsimlanish usuli degan nom oldi (ingliz tilida styudent-student , ya‘ni 
talaba degani , bu V.Gossetning taxallusi ). 

---

206 
tomonidan taklif etilgan t – taqsimlanish usuli nisbatan ko‗proq 
ahamiyatga ega . Bu usul keyinchalik Styudent taqsimlanish usuli degan 
nom oldi (ingliz tilida styudent-student , ya‘ni talaba degani , bu 
V.Gossetning taxallusi ). 
Dispersion tahlil tadqiqotlarni rejalashtirish va uning ma‘lumotlarini 
statistik ishlov berishda keng ko‗llaniladi. Agar avval matematikaning 
xizmati tadqiqot ma‘lumotlarini tahlil qilish bilan chegaralangan bo‗lsa, 
R.A. Fisherning ilmiy ishlari uning imkoniyatlarini yanada kengaytirdi, va 
bugungi kunda tajribalarni matematik interpretatsiya va dispersion tahlil 
ta‘lablariga ko‗ra statistik rejalashtirish tadqiqotchini qiziqtiruvchi 
savolllarga muvofaqiyatli javoblar olishning zarur shartlari hisoblanadi. 
Tadqiqot rejasini statistik asoslanishi natijalarni matematik tahlil uslubini 
ham belgilaydi. SHuning uchun zamonaviy tadqiqotlarda dispersion tahlil 
asoslarini bilmay turib tajribalarni to‗g‗ri rejalashtirib bo‗lmaydi. 
B.A.Dospexovning ta‘kidlashicha, olib borilayotgan ilmiy ishlarning 
samaradorligi va uning sifati, ko‗p jihatdan tajriba olib borilgan 
kuzatishga aniqlik darajasiga, uning uslubiga bog‗liqdir. 
Ilmiy izlanish asoslari fanining rivojlanishi agronomiyaning har bir 
tarmog‗ining rivojlanishi bilan uzviy bog‗liqdir. Agronomiya fanlariga 
asos solgan olimlar ilmiy izlanish asoslari faniga asos solgan. 
Nazorat savollari 
1.
Matematik statistika fani nimani o‗rgatadi 
2.
Fanning maqsadi
3.
Fanning vazifalari 
4.
Fanning rivojlfnish tarixi 
5.
Fanning boshqa fanlar bilan munosibati 
6.
Fandagi asosiy muammolar va ularning echimi