B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

197 
X-bob. Ilmiy tadqiqotlarni xujjatlashtirish
va xisobot ishlarini yuritish
 
 
Har kanday sohada bo‗lgani singari ilmiy tadqiqot ishlarini yuritishda 
xam xujjatlashtirish muxim tadbirlardan biri xisoblanadi. Xujjat ishlarini 
to‗g‗ri yuritish eng avvalo ilmiy ishning uslubiy jixatdan to‗g‗ri va sifatli 
bajarilishini ta‘minlaydi. 
O‗z navbatida qishloq xo‗jalik soxasidagi xujjatlarga xam ma‘lum 
darajada andoza ta‘lablar mavjud bo‗lib, ilmiy tadqiqotlar olib borishda bu 
talablarga kat‘iy rioya qilinishi zarur. 
Ilmiy tadqiqotlar aniq, kat‘iy ish yuritishni ta‘lab etadi , bunda har bir 
ma‘lumot xujjatlashtirib borilishi lizim, bu erda aslo xotiraga asoslanib ish 
yuritib bo‗lmaydi. 
Dala tajribalarining xujjatlari mazmuniga ko‗ra to‗liq yoritilgan. 
ma‘lumotlar ob‘ektiv, xolisona keltirilgan bo‗lishi, aniq, o‗z vaqtida, 
imkoni boricha lo‗nda va tushunarli yozilishi lozim. 
Xujjatlar o‗z xususiyatlariga ko‗ra ikkiga: asosiy -birlamchi va 
yordamchi , ya‘ni ikkilamsi xujjatlarga bo‗linadi. Ilmiy tadqiqotlar olib 
borish va xisobot ishlarini yuritishda asosiy o‗rinni birlamchi xujjatlar 
egallaydi. 
Ilmiy tadqiqotga bevosita ta‘luqli bo‗lgan ma‘lumotlarni (uchyot va 
fenologik kuzatuvlar malumotlari, labaratoriya eksprimsntlarining 
natijalari va x.k ) o‗zida aks ettirgan xujjatlar - birlamchi xujjatlar deb 
ataladi.
Birlamchi xujjatlarga : tajriba loyixasi, ilmiy dastur, fenologik 
kuzatuvlar va uchyotlar daftari , labaratoriya eksprimentlari natijalari kayd 
etiladigan daftarlar, xisobotlar, ilmiy makolalar, dissertatsiyalar va 
monografiyalar kiradi. Ikkilamchi xujjatlarga: dala tarixi, dala daftari, 
buxgalteriya ma‘lumotlari kayd etilgan xujjatlar kiradi. 
Ilmiy loyixa. 
Ilmiy ish davr talabidan kelib chikkan bo‗lib, soxada 
mavjud bo‗lgan muammolarning echimini topish uchun karatilgan 
bo‗ladi.Bunda eng avvalo tadqiqotchi o‗z oldiga ko‗ygan maqsadlarni 
rejalashtirib, ilmiy ishni olib borish tartibini loyixalashtiradi. 
Ma‘lumki har kanday ilmiy ishni sifatli bajarilishi uchun ma‘lum 
darajada mablag‗ ta‘lab etiladi. Ta‘lab etiladigan mablag‗ning ko‗lami 
ilmiy ishning davomiyligiga, xajmiga , murakkabligiga , ta‘lab etiladigan 
texnika vositalari bilan ta‘minlanish darajasiga , ishga jalb etiladigan 
mutaxasislar soniga va boshqa omillarga bog‗liq. SHunga ko‗ra ilmiy 

---

198 
dasturda ilmiy ishni olib borish uchun talab etiladigan sarf harajatlar 
albagta ko‗rsatilishi zarur. Ilmiy loyixa kuyidagi tartibda yoziladi.: 
1 -ilmiy ishning dolzarbligi, maqsadi va vazifalari o‗zida aks etgan 
kiskacha annotatsiya; 
2-bu soxada mukaddam olib borilgan ilmiy ishlar to‗g‗risida qiskacha 
axborot; 
3 -ilmiy ish olib borilayotgan tashkilatning manzili, telefoni, faks va 
internet pochtasi, ijrochilar to‗g‗risida ma‘lumotlar; 
4-ilmiy ish bilan bog‗liq sarf harajatlar , harajatlar smetasi, ilmiy ishning 
davomiyligi ; 
5- ilmiy ishdan kutilayotgan natijalar va uning iqtisodiy samaradorligi 
ko‗rsatiladi. 
Ilmiy loyixa o‗z mazmuni , yo‗nalishi bo‗yicha tanlavga taqdim 
etiladi. Taqdim etilgan loyixalar ikkita va undan ortiq ekspertlar 
tomonidan o‗rganiladi. Maxsus ekspert komissiyalari tomonidan 
istiqbolli deb topilib ijobiy baxolangan ilmiy loyixalarga moddiy mablag‗ 
ajratiladi.