B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

IX-bob.
Laboratoriya tajribalari 
Ilmiy tadqiqot ishlari olib borishda labaratoriya eksprimentlari 
alohida, muhim ahamiyatga ega. Labaratoriya sharoitida olib boriladigan 
ilmiy tadqiqot ishlari –labaratoriya eksprimntlari deb ataladi. Labaratoriya 
eksprimntlari odatda maxsus jixozlangan labaratoriya xonalarida , xona 
haroratida olib boriladi.
Labaratoriya eksprimentlari ilmiy tajqiqot ishlarida eng aniq, 
ishonarli tajriba natijalari olishda katta ahamiyatga ega. Akademik 
N.I.Vavilovning ta‘kidlashicha ―Fan xech kimga ishonmaydi, u aniq 
dalillarga tayanadi.‖ Aniq dalillarni ekspriment natijalariga tayanib 
keltirishimiz mumkin. SHu tufayli ilmiy tadqiqotlarda har bir ish maxsus 
qabul qilingan metodika asosida olib borilishi qat‘iy nazorat qilinishi
lozim. 
Odatda labaratoriya eksprimentlarida dala sharoitida ko‗z bilan 
ko‗rib aniqlash mumkin bo‗lmagan tadqiqotlar olib boriladi.Masalan 
o‗simlik va tuproqning kimyoviy tarkibi , ichki tuzilishi , urug‗ va tola 
sifat ko‗rsatkichlari bunga misol bo‗la oladi. Qishloq xo‗jalik ekinlar 
hosildorligini oshirish , tuproq unumdorligini saqlash va oshirish, maxsulot 
sifatini yaxshilashda labaratoriya eksprimentlariga asoslanib ish yuritish 
g‗oyat muhim. Eksprimentlarni to‗g‗ri va sifatli amalga oshirish har bir 
agrotexnik tadbirni ilmiy asosda o‗tkazish , ekologik muvozanatni saqlash 
, miineral o‗g‗itlar samaradorligini oshirish, hosildorligini dasturlash 
imkonini beradi. 
Labaratoriya eksprimentlarini tashkil etish.
Labaratoriya 
eksprementlarini tashkil etish va to‗g‗ri bajarilishi uchun ma‘lum bir 
standart talablar va shart sharoitlar bo‗lishi lozim. Eksprimentlarni bajarish 
uchun eng avvalo o‗rganilayotgan ob‘ekt , ya‘ni variantlar bo‗yicha 
daladan keltirilgan o‗simlik yoki tuproq na‘munalari bo‗lishi lozim.
O‗rganilayongan o‗simlik va tuproq na‘munalari har bir variantning hisob 
(uchyot) maydonidan olinishi va tipikligi bilan ajralib turishi lozim. 
Ekspriment uchun na‘munalar labaratoriya tahlillari uchun etarli miqdorda 
olinadi. Masalan rivojlanishning dastlabki fazalarida o‗simlik kuruk 
massasining kamligini hisobga olgan holda namunalar ko‗proq 
o‗simlikdan (10-15), keyingi fazalarda kamroq o‗simlikdan (2-3) olinadi.
Olingan na‘munalar eksprimentga to‗g‗ri tayyorlanishi lozim, bunda 

---

195 
na‘munalarni to‗g‗ri saqlanishiga alohida e‘tibor beriladi. O‗simlik 
na‘munalari maxsus xonalarda , salqin joyda ilib ko‗yib kuritiladi.
Na‘munalarni qattiq kurib ketishi , o‗simlik barglarini sarg‗ayib , 
kovjirab ketishiga yo‗l ko‗yilmaydi.O‗simlik na‘munalari kuritilganda 
o‗simlikning barg va shonalari tabiiy yashil rangini saqlashi maqsadga 
muvofiq. Tuproq na‘munalari havoning nisbiy namligi normal bo‗lgan 
kuruq joylarda saqlanishi maqsadga muvofiq .Ekspriment natijalari 
shuningdek labaratoriya xonalarining zarur labaratoriya jixozlari bilan 
etarli darajada jixozlanishiga bog‗liq.
Har bir labaratoriyada maxsus labaratoriya daftari bo‗ladi. Bu 
daftarga har bir o‗tkazilgan labaratoriya eksprimentning natijalari o‗z 
vaqtida yozib boriladi. Ma‘lumotlar labaratoriya daftariga oddiy qora 
qalamda yozilishi lozim.