Б. Ж. Эшов, А. А. Одилов Ўзбекистон тариxи

Юнон-Бақтрия давлати. 
Кўпчилик тадқиқотчиларнинг эътироф этишларича, Юнон-Бақтрия 
давлатининг салавкийлардан ажралиб чиқиши юнон зодагонларининг 
қўзғолони хусусиятига эга бўлиб, унга Бақтрия аҳолиси томонидан қўллаб-
қувватланган Диодот бошчилик қилади. Тадқиқотчилар Юнон-Бақтрия 
давлати пайдо бўлган турли саналарни белгилайдилар (мил.авв. 256, 250, 248 
ва 246-145 йй). Бу давлатнинг асоси Бақтрия бўлиб, баъзи ҳукмдорлар 
даврида (Евтидем, Деметрий, Евкратид) Ҳиндистоннинг шимоли-ғарбий 
қисми, Амударё ва Сирдарё ўртасидаги катта ерлар қўшиб олинади.
Деметрий тангалари 
 
Бақтриянинг салавкийлар давлатидан ажралиб чиқиши хусусида 
римлик тарихчилар Помпей Трог ва Юстинда узуқ-юлуқ маълумотлар 
сақланган бўлса-да бу ҳақда батафсил маълумотлар учрамайди. Шунга 
қарамасдан мавжуд тангашунослик, айрим хўжалик ҳужжатлари, санъат 
ёдгорликлари, суғориш иншоотлари ва иморатлар қолдиқлари берган 
маълумотлар асосида бу давлатдаги ижтимоий-иқтисодий ва маданий ҳаёт 
ҳақида маълум тасаввурларга эга бўлиш мумкин. Аммо, Юнон-Бақтрия 
давлатининг сиёсий тарихи кўп ҳолларда қиёсий солиштириш ва 
тахминларга асосланади.
Юнон-Бақтрияда давлат подшо томонидан бошқарилган бўлиб, 
тангашунослик маълумотлари Диодот I,II,III, Евтидем I,II, Деметрий, 

---

133 
Гелиокл, Платон каби подшолари ҳақида хабар беради. Салавкийлар каби 
Юнон-Бақтрия подшолари ҳам давлатни сатрапликларга бўлиб идора 
этганлар.
Диадохлар тангалари 
 
Кўпчилик тадқиқотчиларнинг фикрича, Юнон-Бақтрия мулкларининг 
чегаралар доимий мустаҳкам бўлмасдан, ҳарбий-сиёсий вазиятдан келиб 
чиқиб ўзгариб турган. Мил.авв. III асрнинг охирлари Ўрта Осиё жанубидаги 
ҳарбий-сиёсий вазият ҳақида Полибий маълумотлар беради. Унинг ёзишича, 
салавкийлар томонидан Бақтрада қамал қилинган Евтидем уларнинг 
ҳукмдори Антиох III га «чегарада кўчманчи қабилалар турганлиги ва улар 
чегарадан ўтадиган бўлса ҳар иккала томоннинг ҳам аҳволи оғир бўлиши 
мумкинлигини» билдиради. Полибий маълумот берган ушбу кўчманчилар 
мил.авв. III асрнинг охирларида Зарафшон дарёсига қадар деярли бутун 
Суғдни эгаллаган бўлиб, бу ҳудудлар Юнон-Бақтрия давлатининг 
вақтинчалик шимолий чегараси бўлиб қолади. Шунингдек, ғарбий Ҳисор 
тоғлари ҳам шимолий чегаралар бўлган бўлиши мумкин.