Б и р и н ч и булим

U ltrotovushli dopler sarf o‘lchagichning ishlash prinsiplari. Agar quvur o‘qi bo‘yicha V tezlik bilan harakatlanuvchi nuqtaviy sochgich w₀ chastotali signal bilan vertikalga α_j burchak ostida nurlanayotgan bo‘lsa, u g‘olda qabul qilingan aks–sado signali chastotasi w_d qo‘yidagi munosabat bilan aniqlanadi:

(4.31)

Uzatuvchi o‘zgartkich qabul qiluvchi o‘zgartkich (4.31) dagi ikkinchi ko‘paytuvchini darajali qatorga yoyib va Δw=w_d-w₀ ayirmani olib, Dopler effekti formulasining lokatsiya variantini hosil qilamiz:

(4.32)

Odatda V<_j bo‘ladi, shuning uchun chiziqli yaqinlashish bilan cheklanish mumkin:

(4.33)

(4.33) ifodadan:

(4.34)

kelib chiqadi, ya’ni dopler siljishi kattaligi sochgich tezligi V ga to‘g‘ri proparsional ekan. Bu erda C_p – EP prizmaning materialidagi ultratovushning tezligi: α_p – vertikal bilan o‘tkazish quvuri devoriga ultratovush tebranishlari suvi yo‘nalishlari orasidagi burchak, u EP prizma burchagiga teng.

Real sharoitlardi hajmiy sochilish signallarining shakllanishida fozoda tasodifan joylashgan turli xil tabiatga ega sochuvchilarning to‘plami ishtirok etadi. Bu holda «dopler siljishi» tushunchasi qabul qilingan energiyaning taqsimlanishini sochgichlarning real tezliklari funksiyasi sifatida aks ettiruvchi «dopler spektri» konsepsiyasi bilan almashadi. Real hisob–kitoblarda (4.34) munosabatdan foydalanish mumkin bo‘lishi uchun Δw ning spektri og‘irlik markazini tushunish нetarli.