B abdullayeva, M. Usmonbayeva, O’. Asqarova, F. Ehsonova, S. Hakimov

Lider 
(ingl.  “leader”  –  yetakchi,  boshliq,  rahbar)
 
–
 
o’quvchi  (talaba) 
jamoasining  yetakchisi.  U  jamoaning  ijtimoiy  faoliyatida  asosiy  o’rin  tutadi,  jamoa 
birligini  mustahkamlash,  a’zolarni  jipslashtirish  va  umumiy  maqsad  atrofida 
birlashtirishda  muhim  rol  o’ynaydi.  Lider  shaxsan  jamoa  a’zolariga  kuchli  ta’sir 
ko’rsatadi. Odatda, bolalar, o’smirlar hamda yoshlar jamoalarida rasman va norasman 
liderlar  mavjud  bo’ladi.  Rasman  tan  olingan  liderlar  o’zlarining  hulqi,  fanlarni 
o’zlashtirishdagi  ilg’orligi,  ma’naviy-axloqiy  sifatlarga  egaligi,  jumladan,  odobi, 
pedagogik  topshiriqlarni  bajarishga  masuliyatli  yondashishi  bilan  jamoaning  boshqa 
a’zolariga ibrat bo’la oladi. Shu sababli ularning zimmasiga jamoa faoliyatini tashkil 
etish borasidagi masuliyatli vazifalar yuklatiladi. M: guruh sardorligi, jamoa yoshlar 
tashkilotining yetakchiligi va b. Norasman tan olingan liderlar esa jamoada ko’pgina 
holatlarda  o’z  shaxsi,  ma’naviy-axloqiy  qiyofasi  bilan  emas,  aksincha,  jismoniy 
kuchi,  boshqalarni  o’z  ortidan  ergashtira  olish  qobiliyatiga  egaligi  bilan  nom 
qozonadi.  An’anaviy  yondashuvga  ko’ra  o’qituvchilarda  norasman  tan  olingan 
liderlarga nisbatan salbiy munosabat shakllangan. Biroq, bolalar, o’smirlar va yoshlar 
jamoalaridagi  norasman  tan  olingan  liderlarning  shaxsiy  sifatlari  (xususan, 
tashabbuskorligi, g’ayratliligi, o’ziga bo’lgan ishonchi, kuchli irodaga egaligi va  b.), 
liderlik  qobiliyati  hamda  jamoa  a’zolariga  o’z  ta’sirini  o’tkaza  olish  layoqatidan 
pedagogik faoliyatni yo’lga qo’yishda samarali foydalanish jamoani mustahkamlash, 
uning yutuqlarini boyitish, jamoaviy birlikka erishishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Shu bois o’qituvchi (pedagog)lar jamoa xususiyati, har bir a’zoning shaxsiy sifatlari, 
imkoniyatlarini  o’rganish,  tahlil  qilish  orqali  norasman  tan  olingan  liderlarni  jamoa 
faoliyatiga  faol  jalb  etish,  zimmalariga  masuliyatli  vazifalarni  yuklash  va  ularning 

---

 
115 
bajarilishini izchil nazorat qilib  borishga e’tiborni qaratishlari maqsadga muvofiqdir.