B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

6.3.Jinsiy usulda ko‟payish 
(Meyoz—kamayish). 
Birlamchi jinsiy hujayra meyoz
 
bolinishga kirishadi. Meyozda ketma-ket 
2 marta (I va II) bolinish
 
sodir boladi. Birinchi bolinish xromosoma
 
soni ikki karra kamaygan 2 
qiz hujayra hosil bo‘ladi. Ikkinchisi xromosomasi gaploid to'plamga ega bo‘lgan har bir 
hujayradan ikkitadan hujayra hosil boladi. Ikkinchi bolinish jarayoni xuddi hujayraning mitoz 
bo‘lnishi kabi ro‗y beradi. Meyoz jarayoni mitoz bolinishdan keskin farq qiladi.
 
Meyoz bo‗linish ketma-ket ro‗y beradigan, murakkab bosqichlardan iborat jarayondir. 
Meyozda interfazadan so‗ng birinchi bo‗linishdagi profaza I, metafaza I, anafaza I, telofaza I sodir 
bo'ladi va so‗ngra hujayra qayta interfazaga kirmaydi. Bunday hosila hujayrada interfazaga xos 
bolgan DNK replikatsiyasi sodir bo‗lmaydi, hujayra yana to‗g‗ridan-to‗g‗ri ikkinchi bo‗linishga 
kirishib ketadi. Shuning uchun ham bu oraliq interfaza emas, 
interkinez 
deyiladi. 
Interkinez о‘ta qisqa vaqtni egallaydi. So‗ng, ikkinchi bo‗linish boshlanib ketadi va unda ham 
profaza II, anafaza II, metafaza II, telofaza II bosqichlari mavjuddir. 
Interfazani 
boshidan kechirgan hujayrada DNК molekulasining replekatsiyasi ro‗y berib, 
hujayra genetik materiali diploid (2n) to‗plam xromosomaga ega bo‗lsa-da, DNK miqdori ikki 
hissa oshgan (4s) bo‗ladi. 
Profaza I 
ning davrida 2 xromatidadan iborat xromosoma iplari ingichka, nozik ipchalar hosil 
qiladi. Xromosomaning zichlashishi, spirallashishi bilan xromatida iplari ko‗rina boshlaydi va 
xromomerlar yaqqol ko‗zga tashlanadi.
I
kkita gomologik xromosoma o ‗zaro tortiladi va bir-biriga 
xromomerlari 
bilan 
jipslashadi. 
Bu 
jarayonga 
xromosomalarning 
konyugatsiyasi 
deyiladi
.
Xromosomalar spirallanishining davom etishi bilan ular yo‗g‗onlashadi. yo‗g‗onlashish 
gomologik xromosomalarda bir vaqtda ro‗y beradi... 
O‗zaro chirmashib ketgan gomologik xromosomalararo ayrim qismlarning almashishi — 
chalkashishi (krossingover) ro‗y beradi. Hujayradagi tetradalar soni xromosomaning gaploid 
to‗plamiga teng bo'ladi. 
Xromosomalardagi spirallashish jarayoni davom etaveradi. Shu vaqtga kelib yadrocha 
yo‗qoladi, yadro membranasi parchalanadi va bo‗linish duki korina boshlaydi. 
Metafaza 
I da gomologik xromosomasi ikkala sentromerasi bilan hujayra bo‘linish duklarining 
ekvator sathiga siljiydi hamda har bir xromosomaning sentromerasiga, alohida qutbdan yo‗nalgan 
bo‘linish duki birikadi 
Anafaza 
I da har biri 2 ta xromatidadan tashkil topgan gomologik xromosoma bir-biridan 
itarilib ajraladi va ikki qutbga tortiladi — hujayradagi bor xromosomalar tengma-teng ikki qutbga 
bolinadi. Mitozdagi anafazada

---

104 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
bitta xromosomadagi 2 ta xromatida bir-biridan ajralib qutbga bolinsa, meyozda har bir qutbga 
yaxlit xromosoma —har bir xromosoma alohida ajralib tarqaladi. 
Telofaza I 
jadal ro‗y beradi va qutbdagi har bir xromosoma to ‗plami atrofida yadro 
shakllanadi. Telofaza yakunida gomologik xromosomalar alohida hujayralarda joylashadi. 
Hujayradagi xromosoma soni 2 marta kamayadi (reduksiya bo‘ladi) va xromosomalaming gaploid 
to‗plamiga ega ikkita qiz hujayra hosil bo‘ladi.