B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

9.4.Mikroorganizmlar seleksiyasi 
Mikroorganizmlarga bakteriyalar, tuban mikroskopik zamburug‗lar va o‗tlar kiradi. 
Mikroorganizmlardan tibbiyotda dori preparatlari tayyorlashda, biologik faol moddalar, ozuqa 
qo‗shimchalar, bakterial o‗g‗itlar olishda, non yopishda, vino tayyorlashda, ko‗plab sut 
mahsulotlarni olishda foydalaniladi. Shuning uchun mikroorganizmlarning yuqori mahsulli 
shtammlarini yaratish seleksiyasiga katta ahamiyat beriladi. Mikroorganizmlar seleksiyasi 
o‗simliklar seleksiyasiga nisbatan 
birmuncha o‗ziga xosliklarga ega:
Juda kichik xajmdagi ozuqa moddalar solingan apparaturalarda qisqa vaqt ichida milliardlab 
mikroorganizmlarni ko‗paytirish mumkin. 
2. Mikroorganizmlar ko‗pchiligi gaploid holda bo‗lganligi uchun ulardagi mutatsiyalar birinchi 
avloddayoq yuzaga chiqadi. Mikroorganizmlar seleksiyasi usullari yuqori tuzilgan eukariot
ar 
seleksiya usullaridan ancha farq qiladi. 
Asosiy metodlardan biri sun‘iy mutagenez va klonlarni (irsiy jixatdan bir xil hujayralar) tanlash 
usulidir. Yovvoyi shtammlardan foydali xususiyatga ega shtammlar ajratib olinadi. Keyingi 
bosqichda sun‘iy mutagenez yo‗li bilan har xil mutatsiyalar kelib chiqishi tezlashtiriladi. 
Mutagenez sifatida ionlashtiruvchi, ultrabinafsha nurlaridan, ximiyaviy moddalardan 
foydalaniladi. Mikroorganizmlarning har 1 million shaxsidan o‗rtacha olganda 1 mutatsiya paydo 
bo‗ladi. Mikroorganizmlar juda tez ko‗paygani uchun ulardan mutatsiyalar olish uncha qiyin 
emas. Hujayralarning bir xil populyatsiyasini olishga erishish uchun tanlab olingan klonlar ko‗p 
marta qayta ekiladi. Mahsuldor shtammlar olingandan keyin ularni ko‗paytirishga kirishiladi. 
Bunday usulni qo‗llash natijasida seleksionerlar dastlabki shtammlarga nisbatan ancha mahsuldor 
bo‗lgan shtammlarni yaratishga muvaffaq bo‗ladilar.