B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

8.7.Taxliliy chatishtirish 
 
Dominant belgiga ega organizmlar fenotip jihatdan o‗xshash bo‘lsada, genotip jihatdan farq 
qiladi. Mendel irsiyatni o‗rganishda duragaylarni tahliliy chatishtirish usuli bilan organizmlarning 
gomozigotali yoki geterozigotali ekanligini aniqlash mumkinligini ko‗rsatadi. Ularning genotipini 
aniqlash uchun 
tahliliy (bekkross) 
chatishtirish o‗tkaziladi. Buning uchun genotipi aniqlanishi 
zarur bo‘lgan organizm bilan gomozigota retsessiv individ chatishtiriladi. 
 
 
Agar dominant individ gomozigota bo‘lsa, bundan chatishtirishda ajralish sodir 
bo‘lmaydi, F1 duragaylarida bir xil bo‘ladi. Agar dominant shakllar geterozigota bo‘lsa, u 
holda: 
 
 
Bunda ajralish ham genotip, ham fenotip jihatdan 1 : 1 nisbatda bo‘ladi. Demak, 
tekshirilayotgan organizm geterozigota ekan. F1 avlodda retsessiv belgilarning namoyon 
bo‘lmasligini, F 2 da esa dominant belgili organizmlar bilan bir qatorda retsessiv belgili 
organizmlar hosil bo‘lishini tahlil qilib, G. Mendel 
gametalar sofligi farazini 
ilgari surdi. G. 
Mendelning gametalar sofligi gipo tezasi sitologik jarayonlarga asoslangan
 
Ingliz olimi 
U. Betson 
o‗z tajribalaridan birida 
qora(AA) 
va 
oq(aa) 
patlarga ega tovuq 
zotlarini o‗zaro chatishtirdi. 

---

128 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Olingan F1 avlod (Aa)ning hammasi 
havorangli pat
ga ega bo‘lgan. F2 da esa duragaylar 3 
xil fenotipik sinfga ajralish beradi, ya‗ni 
1/4 qismi qora
, 
2/4 qismi havorang, 1/4 qismi oq 
bo‘ldi. Genotipik va fenotipik ajralish nisbati 1:2:1 bo‘ldi.