B. A. Nazarbayeva


Amaliy mashg‘ulotlar uchun topshiriqlar



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/288
Sana15.01.2022
Hajmi7,56 Mb.
#368689
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   288
Bog'liq
konstruksiyalashga kitob

 

Amaliy mashg‘ulotlar uchun topshiriqlar 

1.

 



Datchiklarning asosiy tavsiflarini o‘rganish. 

2.

 



Elektromagnit o‘zgartkichlar konstruksiyalarini loyihalash 

3.

 



Optoelektron o‘zgartkichlar konstruksiyalarini loyihalash 

4.

 



Issiqlik o‘zgartkichlari konstruksiyalarini loyihalash 

5.

 



Termoelektrik termometr asosidagi datchiklarni loyixalash. 

6.

 



Qarshilik termometri asosidagi datchiklarni loyixalash. 

 

Mustaqil ish mavzulari

1.



 

Termosezgir elementlar 

2.

 

Yarimo‘tkazgichli sezgir elementlar 



 

 

 

 

 

 

 


249 

 

5-Bob. Datchik turlari va ularning hususiyatlari 



  

5.1.  Mavjudlik va harakat datchiklarining tiplari

 

 

Mavjud  bo‘lish 

datchiklari  odamlarning  (ba’zan  esa  hayvonlarning  ham) 

nazorat  qilinadigan  zonada  bo‘lishini  detektirlaydi, 

harakat  detektorlari 

esa 


faqatgina obyektlarning ko‘chishiga reaksiya ko‘rsatadi. Ularning asosiy farqi shu 

bo‘lib hisoblanadiki, mavjud bo‘lish datchiklari obyekt qotib turishi yoki harakatda 

bo‘lishidan qat’iy nazar chiqish signallarini ishlab chiqaradi, harakat detektorining 

chiqishida  esa  signal  faqatgina  obyekt  ko‘chgan  holatda  paydo  bo‘ladi.  Bunday 

datchiklar kuzatish va qo‘riqlash tizimlarida, energiyani boshqaruvchi qurilmalarda 

(masalan,  elektr  chirog‘ini  yoqishni/o‘chirishni  boshqarish  uchun),  interfaol 

o‘yinchoqlar  va  hokazolarda  qo‘llaniladi.  Odamning  mavjud  bo‘lishini  konkret 

vaziyatga  bog‘liq  ravishda  uning  tanasining  ba’zi  bir  parametrlari  yoki  o‘zini 

qanday  tutish  tavsiflari  bo‘yicha  aniqlash  mumkin.  Masalan,  datchik  odamning 

og‘irligiga,  uning  tanasidan  tarqalayotgan  issiqlikka,  tovushlarga,  dielektrik 

singdiruvchanlikning  o‘zgarishi  va  hokazolarga  reaksiya  ko‘rsatishi  mumkin. 

Hozirgi  kunda  odamlarning  mavjud  bo‘lishi  va  harakatlarini  aniqlash  uchun 

quyidagi tipdagi datchiklar qo‘llaniladi: 

 



Havo bosimi datchiklari: 

eshiklar va derazalar ochilganda havo bosimining 

vujudga keladigan o‘zgarishlariga reaksiya ko‘rsatadigan detektorlar. 

 



Sig‘im  datchiklari: 

odam  tanasi  sig‘imining  o‘zgarishiga  reaksiya 

ko‘rsatadigan detektorlar. 

 



Akustik datchiklar: 

odamlar tomonidan chiqariladigan tovushlarga reaksiya 

ko‘rsatadigan detektorlar. 

 



Fotoelektrik datchiklar: 

harakatlanayotgan obyektlar yorug‘lik nurini kesib 

o‘tishiga reaksiya ko‘rsatadigan detektorlar. 

 



Optoelektron datchiklar: 

qo‘riqlanadigan zonada yoritilganlik darajasi yoki 

optik kontrastlik (uyg‘unlik) darajasiga reaksiya ko‘rsatadigan datchiklar. 



250 

 



 

Kuchlanish detektorlari:

 pol, zinapoya va boshqa konstruktiv elementlarga 

kiritilgan deformatsiya datchiklari. 

 



Ochilish detektorlari:

 eshik va derazalarga o‘rnatilgan elektr kontaktlari. 

 

Magnitik  ochilish  detektorlari:



  ochilish  detektorlarining  kontaktsiz 

ko‘rinishi. 

 

Vibratsiya 



detektorlari: 

binolarning 

devorlari 

yoki 


boshqa 

konstruksiyalarining  vibratsiyasiga  reaksiya  ko‘rsatuvchi  qurilmalar,  bunday 

elementlar  obyektlarning  harakatini  aniqlash  uchun  eshiklar  va  derazalarga  ham 

o‘rnatilishi mumkin. 

 

Infraqizil  (IQ)  harakat  detektorlari: 



issiq  yoki  sovuq  harakatlanuvchi 

obyektlar  tomonidan  chiqariladigan  issiqlik  to‘lqinlariga  reaksiya  ko‘rsatuvchi 

qurilmalar. 

 



O‘ta  yuqori  chastotali  (O‘YuCh)  detektorlar  (mikroto‘lqinli  datchiklar): 

obyektlardan  qaytgan  o‘ta  yuqori  chastotali  elektromagnitik  to‘lqinlarga  reaksiya 

ko‘rsatuvchi faol qurilmalar. 

 



Ultratovush 

datchiklari: 

O‘YuCh  datchiklarga  o‘xshash  bo‘lgan 

qurilmalar,  faqat  ularda  elektromagnitik  to‘lqinlar  o‘rniga  ulьtratovush 

tebranishlaridan foydalaniladi. 

 

Yangi  obyektlar  paydo  bo‘lishining  videodetektorlari: 



qo‘riqlanadigan 

zonaning  joriy  tasvirini  xotiraga  yozilgan  etalon  tasvir  bilan  solishtiradigan 

videoqurilmalar.  

 



Videotanish 

tizimlari:

 

odamlarning 



aft-basharasining 

xarakterli 

xususiyatlarini  ma’lumotlar  bazasida  saqlanadigan  suratlar  bilan  solishtiradigan 

tasvir analizatorlari. 

 

Lazer detektorlari:



  fotoelektrik  detektorlarga  o‘xshash  bo‘lgan  qurilmalar, 

ularning  farqi  shundaki,  ular  tor  yorug‘lik  nurlari  va  qaytargichlar 

kombinatsiyalaridan foydalanadi. 

 



Elektrostatik  detektorlar:

  harakatlanuvchi  obyektlar  tomonidan  olib 

o‘tiladigan statik elektr zaryadlarini detektirlashga qodir bo‘lgan datchiklar. 



251 

 

Odamlarning  borligini  aniqlaydigan  detektorlarning  kamchiliklaridan  biri 



ularning  yolg‘ondan  ishga  tushishi  bo‘lib  hisoblanadi.  Yolg‘ondan  ishga  tushish 

deganda  tizim  aslida  u  erda  mavjud  bo‘lmagan  obyektlarni  ko‘rsatadigan  vaziyat 

tushuniladi.  Ba’zi  bir  hollarda,  masalan,  yorug‘lik  bilan  boshqariladigan 

o‘yinchoqlar  yoki  qurilmalarda  yolg‘ondan  ishga  tushish  katta  muammolarni 

tug‘dirmaydi.  Biroq  qo‘riqlash  tizimlari  va  harbiy  tizimlarda  yolg‘ondan  ishga 

tushish  ham,  begonalarning  qo‘riqlanadigan  zonaga  bostirib  kirishi  ham  bir  xil 

xavfli  vaziyatlar  bo‘lib  hisoblanadi.  Shu  sababli  bunday  qo‘llashlar  uchun 

datchiklarni  tanlashda  ularning  ishonchliligi,  tanlovchanligi  va  xalaqit 

beruvchilardan  himoyalanganligiga  e’tibor  qaratish  zarur  bo‘ladi.  Qo‘riqlash 

tizimlarining  ishonchliligini  oshirish  uchun  ko‘pincha  o‘zlarining  interfeysli 

sxemalariga ega bo‘lgan, bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda ishlaydigan bir nechta 

datchiklardan  foydalaniladi.  Begonalarning  bostirib  kirishini  aniqlashda  xatolarni 

kamaytirishning  boshqa  bir  usuli  turli  fizikaviy  tamoyillarga  asoslanadigan  bir 

nechta  datchiklarni  qo‘llash  bo‘lib  hisoblanadi  (masalan,  sig‘im  va  IQ 

detektorlarining  kombinatsiyasi  juda  samarali  bo‘ladi,  chunki  ular  uchun 

kiritiladigan xalaqit beruvchilarning har xil turlari kritik bo‘lib hisoblanadi).  

 


Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish