B. A. Abdukarimov Ichki savdo iqtisodiyoti

SF=STF-YAST-MMS; 
Bunda: YAST – yalpi soliq to’lovi; 
MMS – mol-mulk solig’i. 
Bezararlik nuqtasini aniqlash orqali foydaga ta’sir qiluvchi omillar 
hisobidan qancha miqdorida sof foydaga erishish mumkinligi aniqlanadi. Uning 
uchun quyidagi formulalardan foydalanish mumkin.

---

117 
1. 
ЧТА
УХ
ДХ
БН


1
;
Bunda: DX – doimiy harajatlar (muomala harajatlarini o’zgarmas
qismi; 
UX – savdo korxonalarning o’zgaruvchan harajatlari 
CHTA – chakana tovar aylanishi. 
2. 
ЧТА
Д
ДХ
БН
100
100



;
Bunda: D – daromadlar.
3. 
Ух
ЧТА
ЧТАхДХ
БН


;
Elastiklik koeffitsiyenti foydaga ta’sir qiluvchi omillarning 1 % o’zgarishi 
foydani qancha foizga o’zgarishiga olib kelishini ko’rsatadi. Ushbu ko’rsatkich 
o’tgan yillar ma’lumotlarini tahlil qilish orqali hisob-kitob qilinadi va 
rejalashtirligan yilga ta’sir qiluvchi omilni o’zgarish miqdoriga koeffitsentni 
ko’paytirish orqali foydani o’zgarish darajasi aniqlanadi.
Elastiklik koeffitsiyentini umumiy ko’rinishi quyidagi formulada namoyon 
bo’ladi.
;
100
:
100
У
Х
Х
У
Х
Х
У
У
Кэ









; 
Bunda: U – foydaning miqdori; 
X – ta’sir qiluvchi omilning miqdori. 
Foydaning o’zgarish miqdori «

U» unga ta’sir qiluvchi omilning «

X» 
o’zgarish miqdoriga nisbatan qanday darajada o’zgarishini ko’rsatadi. Uni 
hisoblash uchun korrelyatsion teglamadan foydalanish mumkin. Agar bog’liqlik 
to’g’ri chiziqli bo’lsa u=a+vx, unda 



;
У
Х
в
Кэ
»v» - regressiya koeffitsiyenti uni 
yuqorida keltirilgan tenglama orqali aniqlash mumkin bo’ladi.

---

118 
Foydani rejalashtirishda iqtisodiy matematik usullardan ham keng 
foydalanish mumkin bo’ladi, agar uning uchun yetarli ma’lumotlar mavjud bo’lsa, 
masalan ko’p faktorli regression modellardan foydalanish mumkin.
Foyda va rentabellikni rejalashtirish uning muddatiga qarab uzoq 
muddatlarga (5 yildan yuqori), o’rta muddatga (1 yildan 5 yilga) va qisqa 
muddatga (1 yilgacha) ishlab chiqiladi.
Foydani miqdori aniqlangandan keyin rentabellik ko’rsatkichlari 
aniqlanadi.