B. A. Abdukarimov Ichki savdo iqtisodiyoti

 
 
 
 
 
 
 
16-bob. Ommaviy ovqatlanish korxonalari asosiy fondlari va 
aylanma mablag‘larining xususiyatlari 

---

156 
 
16.1. Ommaviy ovqatlanishda asosiy fondlarning xususiyatlari, ularning 
baholanishi va ko’rsatkichlari
16.2. Ommaviy ovqatlanishda aylanma mablag’larni mohiyati, 
shakllanishi, ishlatilishi va ko’rsatkichlari 
16.1. Ommaviy ovqatlanishda asosiy fondlarning xususiyatlari, ularning 
baholanishi va ko’rsatkichlari 
Ommaviy ovqatlanish korxona (shaіobcha)larining asosiy fondlari 
iqtisodiyotga oid adabiyotlarda umuman tan olingan tarifiga binoan mahsulotlarni 
ishlab chiqarish, sotish va iste’molini tashkil qilish jarayoni uchun zarur bo’lgan 
mehnat vositalariga tushuniladi.
Asosiy fondlar faoliyat jarayonida o’z natural-moddiy shaklini 
o’zgartirmaydi hamda o’z qiymatini har bir ishlab chiqarish jarayonini takrorlanish 
davrida jismoniy va ma’naviy eskirishi me’yoriga qarab, qisman mahsulot 
qiymatiga o’tkazib boradi. 
Buxgalteriya hisobiga muvofiq ommaviy ovqatlanish korxonalari asosiy 
fondlari (vositalari) deganda «… uzoq muddat davomida xo’jalik faoliyatini 
yuritishda, shuningdek ma’muriy va ijtimoiy-madaniy funksiyalarini bajarish 
uchun ishlatiladigan moddiy aktivlar tushuniladi»
10
. Buxgalteriya hisobotida 
«moddiy aktivlar» qiymat ko’rsatkich sifatida ishlatiladi.
Nazariy jihatdan mehnat vositalari – bu insonni mehnat predmet (buyum, 
narsa)lariga ta’sir o’tkazish uchun ishlatiladigan vositalar majmuasidir. Uning 
tarkibiga mehnat qurollari (jihozlar, mashinalar, asbob-uskunalar va boshqalar); 
binolar, inshoatlar, transport vositalari, mehnat buyum (narsa)larini saqlash uchun 
qurulmalar va hokazolar. Yer umumiy mehnat vositasi hisoblanadi.
10
¡
разов К.Б. Савдода бухгалтерия 
³
исоби ва соли
ººа аааааа». ааааааа, «аºаааааааа аа 
³аºаº аааааа» ааааааа ааа. – 2004. – 220-ааа. 

---

157 
YUqoridagilardan kelib chiqqan holda ommaviy ovqatlanish korxona 
(shaіobcha)larining asosiy fondlariga ta’rif berish nazariy va amaliy jihatdan asosli 
bo’lib hisoblanadi. Chunki: birinchidan, vosita – bu natural moddiy shakldir, u 
asbob, qurolni anglatadi; ikkinchidan, asosiy fondlarga nafaqat faoliyat jarayonida 
bevosita ishtirok etadigan mehnat vositalari qiymati kiradi, unga faoliyat yuritish 
uchun zarur bo’lgan ma’muriy, ijtimoiy-madaniy tavsifga ega bo’lgan mehnat 
vositalari qiymati ham kiradi; uchinchidan, asosiy fondlarga ayrim mehnat 
vositalari qiymati kiritilmaydi; to’rtinchidan, asosiy fondlar qiymat ko’rsatkichi 
bo’lib, uni natural-moddiy shakli (ko’rinishi) faoliyatda jismonan ishlatiladi; 
beshinchidan, «fond» so’zi rus tilidan kelib chiqib, pul mablag’larini anglatadi. 
Ayrim hollarda fond - g’amlab qo’yilgan narsa, masalan, ayrim resurslarga 
urug’lik fondi, nisbatan ishlatish amaliyotda qabul qilingan. Bu tushunchalar 
umumiy «fond» so’zi mazmunidan istesno deb hisoblaymiz.
Shunday qilib, bizning fikrimizcha,