Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи

3.3. istehsal infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
Apardığımız tədqiqatlar göstərir ki, ölkəmizin kənd təsər­rüfatı sahələrinin ahəngdar fəaliyyət üçün onun əsas istehsal in­fra­strukturu sahələrinin innovasiyalı inkişafı prioritet olmalıdır. Bu məqsədlə hökumət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sıra­sında kənd təsərrüfatının elektrik enerjisi və digər enerji daşıyı­cıları ilə təminatında resursqoruyucu texnolo­giyaların tətbiqi, respublikanın yanacaq-enerji kompleksində alternativ mənbələrin payının artırılması xüsusi qeyd olunmalıdır.

Neft-qaz sənayesinin dinamik inkişafı respublikada qeyri-neft sekto­runun, o cümlədən kənd təsərrüfatının da da bir çox sahə­lərinin inkişafına əsaslı təkan verməkdədir. Bununla belə, ölkədə kənd təsərrüfatının yüksəlişi mərhələsində yanacaq səna­yesinin yaratdığı imkanlardan daha səmərəli istifadə mexa­nizminin for­ma­laş­dırılması diqqət mərkəzində olmalıdır. Yana­caq-enerji kom­pleksinin daha da inkişaf etdirilməsi, kənd təsərrüfatının enerji resursları ilə təminatının yaxşılaşdırılması və enerji daşıyıcı­larından istifadənin səmərəsinin artırılması məq­sədilə Azərbay­can Respublikası Prezidenti tərəfindən 14 fevral 2005-ci il tarixdə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respublika­sının yanacaq-enerji kom­pleksinin inkişafı (2005-2015-ci illər) üzrə Dövlət Proqra­mı»nın həyata keçirilməsi gələcəkdə bu sahədə iqtisadi inkişafın sürət­lən­məsinə şərait yaradacaqdır (9).

Bu istiqamətdə görülən sistemli tədbirlər, iqtisadi inkişafın tarazlı və ahəngdarlığı üçün enerji təminatının artan rolunu real­laş­dırır. Eyni zamanda, problemlər də yox deyildir. Belə ki, 2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məh­sulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramında qeyd olun­duğu kimi, ev təsərrüfatlarının hamısının elektrik şəbə­kə­­sinə çı­xışı olmasına baxmayaraq, kənddə elektrik təchizatında baş verən fasilələr məhsul istehsalına mənfi təsir göstərir (19, s 17-18).

Odur ki, iri şəhərlərdən və region­ların iqtisadi mərkəzlə­rin­dən hansı məsafədə yerləşmə­sindən asılı olmayaraq bütün yaşayış məntəqələri, aqrar istehsal, emal və xidmət obyektlərinin elektrik enerjisi ilə fasiləsiz təminatı üçün həyata keçirilən tədbirlər kompleks və davamlı xarakter daşı­malıdır.

Elektrik enerjisi hasilatının artması və ondan istifadə prose­sinin təkmil­ləşdirilməsi məqsədilə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədə­uyğundur:

• 
  hidroenerji ehtiyatlarının qiymətləndirilməsinin başa çat­dırılması və regionlarda çaylar və müxtəlif su mənbələri üzə­ri­n­də kiçik su elektrik stansiyalarının qurulması;
  
• 
  blokadada olan Naxçıvan Muxtar Respublikasında elek­trik enerjisinə olan ehtiyacı nəzərə alaraq, dağ çayları və su mənbələri üzərində kiçik su elektrik stansiyalarının qurulmasının prioritetliyi;
  
• 
  elektrik enerjisi hələ də əhəmiyyətli dərəcədə olan itkisinin qarşısını almaq məqsədilə onun hasilatının istehlakçılara yaxınlaşdırma meyarı əsasında yeni stansiyaların respublika əra­zisində daha səmərəli yerləşdirilməsi sxeminin yenidən nəzərdən keçirilməsi;
  
• 
  əldə ediləcək elektrik enerjisinin xeyli hissəsinin emal sənayesinə və kənd təsərrüfatı sahələrinə istiqamətləndirilməsi;
  
• 
  alternativ enerji mənbələrindən istifadənin genişlən­dirilməsi.
  

Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi ölkəmizin kənd təsərrüfatı sahələrinin yaxın gələcəkdə elektrik enerjisinə artmaqda olan tələbatının ödənilməsində mühüm rol oynaya bilər.

Ölkənin aqrar sənaye kompleksinin inkişafı üçün böyük is­teh­sal bazasının, mühəndis-fəhlə kadr poten­sialının olması bu sahə­nin iqtisadi və ərzaq təhlükəsizliyi meyarlarına uyğun istiqa­mətdə inkişafını müəyyən edir. Bu baxımdan əhalinin məhz yerli istehsalın məhsulu olan müxtəlif çeşidli ərzaqla təminatı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bir çox ərzaq məhsullarının istehsalı üzrə respublikamızın təbii-iqlim və maddi-texniki potensialı, onun Qafqaz, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə regional iqtisadi əməkdaşlıqda aparıcı amil ola bilər.

Aqrar sahənin əlverişli inkişaf imkanlarının reallaşdırılması yerli əmək ehtiyatla­rından daha geniş istifadə edilməsi baxımın­dan əlavə imkanlar aça bilər. Kənd təsərrüfatının emal edilmiş məhsul ixracı yönümlü inkişafına istiqamətlənmiş istehsal infra­strukturu və sahələrinin yaradılması, habelə bərpası sahəsində mühüm tədbir­lər həyata keçirilir. Yaxın perspektivdə kənd təsər­rüfatında istehsal infrastrukturunun inkişafının bu meyara uyğun yenidən nəzərdən keçirilməsi məqsədəuyğundur.

Kənd təsərrüfatında əmək və elm tutumlu yeni istehsal infra­strukturu sahələrinin yaradılması və genişləndirilməsi dəs­tək­lən­məlidir. Bu məqsədlə kənd təsərrüfatında əsas infrastruktur sahə­ləri ilə yanaşı, alternativ istehsal infrastrukturun formalaş­ması və inkişafına üstünlük verilməlidir.

Milli aqrar münasibətlər istehsalın inkişafına xidmət edən alter­nativ infrast­ruk­tur sahələrinin də inkişaf etdirilməsi üçün əlverişli iqtisadi mühüti formalaş­dırmalıdır.

Ölkəmizdə kənd təsərrüfatının yanacaq-enerji təminatının iq­ti­­sa­di cəhətdən olduqca sərfəli olan alnternativ mənbələrindən isti­fadə imkanları vardır. Həmin imkanlar müxtəlif alternativ enerji (günəş, külək), habelə qeyri-ənənəvi karbohidrogen xam­mal (yanar şistlər, bitum) ehtiyat­larından yeni texnoloji əsasda istifadə sayəsində reallaşdırılmalıdır. Bu enerji mənbələri kifayət qədər ehtiyatlara malik olmaqla, həm də bu və ya digər dərəcədə respublika ərazisinin əksər bölgələrində aşkar edilmişdir. Müasir dövrdə elm və texnikanın qarşısında duran ən vacib, əməli əhəmiy­­yəti olan məsələlərdən biri də təbiətin ucuz başa gələn qüvvələrindən-günəş enerjisi və küləklərin gücündən, kiçik və su elektrik stansiyaları, biokütlə enerjisi və geotermal enerji mən­bələrindən istifadə gündəlikdə duran aktual məsələdir.

Dünyanın bir çox ölkələrində yerin dərin qatlarında yaranan istilik enerjisindən kənd təsərrüfatı, məişət və kommunal sahə­lərdə geniş surətdə istifadə olunur. Enerji istehsalında geotermal enerji mənbələrindən istifadə ucuz başa gəlir. Azərbaycanda belə mənbələr çoxdur. Buraya Abşeron yarımadası, Xəzəryanı-Quba ərazisi, Böyük və Kiçik Qafqaz dağları, Talış dağ-yamac zonası, Kür çökəkliyi, Samur-Dəvəçi, Gəncə-Qazax və Naxçıvan MR Culfa rayon ərazisi daxildir. Qeyd etdiyimiz ərazilərdə mövcud olan termal su mənbələrindən istifadə etməklə həmin ərazilərdə istilik enerjisinə olan tələbatın bir hissəsini ödəmək olar.

Beləliklə, yerləşdiyi əlverişli coğrafi mövqe və iqlim şəraiti dün­yanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da ekoloji cəhətdən təmiz, alternativ (bərpa olunan) enerji mənbə­lərindən geniş istifadə edilməsinə imkan verir. Bu, istilik elektrik stansiyalarında yandırılan böyük miqdarda yanacağa qənaətlə yanaşı ətraf mühitə atılan zərərli tullantıların miqdarını da xeyli azaltmağa şərait yaradacaqdır.

Alternativ (bərpa oluna bilən) enerji mənbələrindən istifadə imkan­larının qiymətləndirilməsinə yönəlmiş araşdırmalar aşağı­dakıları ümumiləş­dirmələrə imkan verir:

• 
  Azərbaycanın ərazisi alternativ (bərpa oluna bilən) enerji mənbələrin­dən istifadə edilməsi üçün əlverişli coğrafi mövqeyə malikdir;
  
• 
  kənd təsərrüfatında enerjiyə olan tələbatı ödəmək üçün müəyyən edilən ərazilərdə ucuz başa gələ bilən külək və günəş enerjisindən geniş istifadə edilməsi mümkündür;
  
• 
  Avropa ölkələrinin qabaqcıl təcrübəsini öyrənməklə bio­kütlə enerjisin­dən istifadə etmək məqsədi ilə iri yaşayış məntə­qələri yaxınlığ­ında zibilyandıran zavodların qurulması məqsədə­mü­vafiqdir. Bakı şəhəri yaxınlığında inşa edilən və böyük gücə malik zavodun tikintisi və istismarı təcrübəsi, ətraflı araşdırıl­maq­la kiçik ölçülü analoji müəs­sisələrin regionlarda yaradılması tədbirləri əsaslandırılmalıdır;
  
• 
  ucuz başa gələn geotermal enerji mənbələrindən istifadə etməklə Abşeron yarımadası, Quba, Samur-Dəvəçi, Gəncə-Qazax və Naxçıvan MR Culfa rayonu ərazisində istilik enerjisinə olan tələbatın əhəmiyyətli hissəsini ödəmək mümkündür.
  

Fikrimizcə, ölkənin təbii potesialından səmərəli istifadə etməklə alternativ enerji mənbələrinin elektrik və istilik enerjisi istehsalına cəlb edilməsi elektroenergetikanın gələcək inkişaf prioritetlərindən biri hesab edilməlidir.

Nəqliyyat infrastrukturunun inkişafının təkmilləşdirilməsinə dair araşdırmaları ümumiləşdirərək aşağıdakı təkliflərin həyata keçirilməsini məqsədəuy­ğun hesab edirik:

• 
  nəqliyyat infrastrukturun inkişaf etdirmək üçün bu sahədə sahibkar­lığın inkişafının dövlət tərəfindən stimullaşdırılması;
  
• 
  müvafiq beynəlxalq və regional proqramlardan istifadə edə­rək səmərəli investisiya siyasəti yeritməklə, nəqliyyat infras­trukturu sahələrinə beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının və xarici investisiyaların cəlb edilməsini təmin etmək;
  
• 
  kənd təsərrüfatında mövcud nəqliyyat infrastrukturlarını modernləş­dirilməsi və yeniləşdirilməsi üçün çevik maliyyə mexa­nizmi yaratmaq;
  
• 
  kənd təsərrüfatında nəqliyyat növləri üzrə beynəlxalq lizinq əməliyyatlarını genişləndirmək;
  
• 
  nəqliyyat xidməti bazarının inkişafını dəstəkləmək və orada rəqabət mühitinin qorunması, haqsız rəqabətin aradan qal­dırıl­­ması üçün əməli tədbirlər görmək;
  
• 
  nəqliyyat sistemi sahəsində mütərəqqi institusional dəyi­şik­likləri dəstəkləmək;
  
• 
  sahədə hüquqi mühiti möhkəmləndirməklə, tranzit poten­sial­dan istifadə edərək dünya nəqliyyat sisteminə inteqrasiyanı güc­lən­dirmək;
  
• 
  yükdaşımalarda təhlükəsizlik və ətraf mühitin qorunması sa­həsində səmərəli tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etmək.
  

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun təkmilləş­diril­mə­­sinin mühüm istiqamətlərindən biri kəndarası və kənddaxili yol­la­rın müasir tələblər səviyyəsində bərpası və genişlən­diril­mə­sidir. Bu istiqamətdə görüləcək ümumi və regional tədbir­lərin ic­rası mexanizmi barədə əvvəlki bölmələrdə ətraflı bəhs edildiyinə, bu­rada müasir kəndarası və kənddaxili yollar şəbəkəsinin yara­dılmasında müxtəlif maliyyə mənbələrinin zərurili­yini qeyd et­mək­lə kifayətlənirik.

Ölkədə dövlət mülkiyyətində qalan və büdcədən maliyyə­ləşən avto­mobil, dəmir yolu, su yolu və hava limanları ilə yenicə fəaliyyətə başlayan özəl bölmələrin səmərəli əlaqələndirilməsi mü­hüm məsələdir. Nəqliyyat sahəsində optimal nəqliyyat infra­struk­turu funksiyalarının yerinə yetiril­məsində institutsional tək­mil­ləş­dirmələrin sürətləndirilməsi məqsədə­uyğundur.

Bir sıra infrastruktur sahələrinə nisbətən rabitə infrastruk­tu­ru­na artan vəsait qoyuluşu daha yüksək nəticə vermiş və aqrar iqti­sa­­diyyatın inkişafına əsaslı təsir göstərmişdir. Sahənin inkişa­fının təkmilləşdirilməsi məqsədilə aşağıdakıların həyata ke­çiril­məsini məqsədəuyğun hesab edirik:

• 
  ölkənin iqtisadi potensialının gücləndirilməsi məqsədilə yeni infor­masiya və kommunikasiya texnologiyalarının fəal və genişmiqyaslı tətbiqi;
  
• 
  rabitə və telekommunikasiya infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi;
  
• 
  elektron rabitə sisteminin daha yüksək sürətlə inkişafı;
  
• 
  informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sahəsində elmi-texniki və istehsalat potensialının fəallaşdırılması;
  
• 
  respublikanın ümumdünya elektron informasiya məkanına inteqra­siyası;
  
• 
  şəbəkə və məsləhət, arayış və digər informasiya xidmətləri göstərən infrastrukturun kompleks inkişaf etdirilməsi;
  
• 
  regional və yerli informasiya mərkəzlərinin vahid proqram bazasının yaradılması.
  

Ölkənin kənd təsərrüfatı sahələrinin, eləcə də sənayenin su təchizatı problemlərinin aradan qaldırılması məqsədilə aşağıdakı tədbir­lərin həyata keçirilməsi tövsiyə olunur:

• 
  iqtisadi cəhətdən səmərəli olan kiçik çay şəbəkələrinin və sel sularının istiqamətləndirilməsi, yeni su hövzələri və anbarların tikilməsi;
  
• 
  suvarma sistemində itkilərin qarşısının alınması məqsədi ilə re­konstruk­siya işlərinin görülməsi;
  
• 
  məhsuldarlığın artırılması və iqtisadi səmərəliliyin əldə olunması məqsədi ilə ənənəvi suvarma üsullarının ekoloji cəhət­dən təhlükəsiz, mütərəqqi suvarma texnologiyaları ilə əvəz­lən­məsi;
  
• 
  kənd təsərrüfatının suya olan tələbatının tam və keyfiy­yətlə ödənil­məsi üçün müasir tipli qurğuların su mənbələrinə yaxın yerləşdirilməsinin təmin edilməsi.
  

Fikrimizcə, bu tədbirlərin görülməsi gələcəkdə su təchizatı sahə­sində yaranmış çətinlikləri aradan qaldıraraq, kənd təsərrü­fatın­da istehsal infra­struk­turunun inkişafı və təkmilləşdirilməsi istiqamətində əhəmiyyətli rol oynayacaqdır.

Qloballaşan dünyada dövlətin ərzaq ehtiyatlarının yaradıl­ması və səmərəli idarə olunması həyati əhəmiyyətli məsələdir. Fövqəladə hallara qarşı yüksək hazırlığın görülməsi, ərzaqla təmi­natda fasiləsizliyin təminatı və s. kimi məsələlərin həllində istehsal infrastrukturunun qarşısında duran nisbətən yeni vəzi­fələrdir.

Azərbaycanda dövlət ehtiyatlarının formalaşdırılması və təkmilləş­dirilməsi Dövlət Taxıl Fondunun yaradılması və idarə olunması ilə bağlı işlər həyata keçirilir.

Odur ki, müvaifq mənbələrdə göstərildiyi kimi (19, s 20-21) Döv­lət Taxıl Fondunun təşkili məqsədilə zəruri infrastrukturun ya­ra­­dılması, o cümlədən tələbata uyğun yeni elevator və anbar­la­rın tikilməsi, zəruri hallarda taxıl bazarına əmtəə müdaxiləsi mexanizminin həyata keçirilməsi, əsas ərzaq məhsulları üzrə ehtiyatların formalaşdırılması, fövqəladə halların baş verməməsi üçün qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi, fəlakətlərin nəticələrinin ara­dan qaldırılması başlıca vəzifələrdəndir.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturlarının inkişafının tənzimlən­məsində ümumdövlət maraqları ilə regional xüsu­siyyətlərin üzvi vəhdətini təmin edən müxtəlif səviyyəli göstə­ricilər sisteminin kompleks istifadəsi təmin olunmalıdır. Kənd təsər­rüfatının ərazi təşkilinin xüsusiyyətləri, regional üstün­lüklərin reallaşdırılması və strateji məqsədlər istehsal infrastruk­turunun çoxvektorlu inkişafında nəzərə alınmalıdır.

NƏTİCƏ
İnfrastruktur bütövlükdə iqtisadiyyatın və onun ayrı-ayrı bölmələrinin normal fəaliyyəti, inkişafı və elcə də insanların həyat fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaradan kompleksdir. İsteh­sal infrastrukturu maddi nemətlərin yaradılması prosesində dolayı yolla iştirak etməklə, onun səmərəliliyini yüksəldir. İstehsal infra­strukturu sahə və ərazi xüsusiyyətlərinə malikdir.

Müasir bazar iqtisadiyyatı sistemində yerinə yetirdiyi funk­siyalar nəzərə alınmaqla, istehsal infrastrukturuna yeni paradiq­madan yanaşılmalı və bu zaman iki mühüm cəhətə: istehsal infra­strukturunun təkrar istehsal prosesinə təsiri və istehsal infra­strukturunun inkişafında dövlətin tənzimləyici rolunun qiymət­lən­dirilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.

Kənd təsərrüfatında regional istehsal infrastrukturunın qeyri-bərabər inkişaf səviyyəsi, ümumilikdə respublikanın istehsal infrastrukturunun ahəngdar fəaliyyətinə əhəmiyyətli və bir çox hallarda neqativ təsir göstərir.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun zəif inkişa­fının başlıca səbəblərinə: - ölkə ərazisinin 20 faizə qədərinin işğal al­tında olması, 1 milyondan artıq əhalinin köçkün həyatı yaşa­ması, istehsal infra­struktu­runun formalaşması və inkişafını şərt­lən­dirən resursların məhdudluğu və onlardan istifadənin səmə­rəliliyinin aşağı olması aiddir.

İnfrastrukturun inkişafı strateji məqsədləri, sosial-iqtisadi, eko­loji müdafiə və digər strateji və­zifələrin icrasını və regional üstün­lüklərin reallaşmasını nəzərdə tutur. Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunın formalaşması və inkişafının tənzim­lən­məsi ümumdövlət və regional meyarlara uyğun həyata keçi­ril­məlidir. Regionlar üzrə istehsal infrastruk­turlarının inkişaf etdiril­məsi dövlətin iqtisadi siyasətinin ən mühüm tərkib hissəsi ol­maqla, kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun inkişafı, bər­pası və genişləndirilməsi makro və mikroiqtisadi göstəricilər sistemi ilə tənzimlənməlidir.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun təkmilləş­diril­məsinə yönələn tədbirlər kompleksi və aqrar sahədə institutsional islahatların bütün səviyyələrdə əlaqələndirilməsi daha fəal və əsaslandırılmış surətdə davam etdirilməlidir. Bu prosesin lazımi səmərəliliyi sözügedən əlaqələndirmənin daim korreksiya olunan çevik mexanizm səviyyəsinə qaldırılması səyəsində əldə oluna bilər.

İstehsal infrastrukturu islahatlar mühitində formalaşdığına görə, onun dayanıqlığı kənd təsərrüftının sahə strukturu və opti­mal ərazi təşkili mühitində müvazinət tələb edir. Həmin müva­zinət davamlı makroiqtisadi sabitlik, regional inkişafın tarazlığı və bazar «qüvvələrinin kompleksi» sayəsində əldə oluna bilər.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun aqrar resurs­lar, maddi, maliyyə və əmək ehtiyatlarının səmərəli yerləş­diril­məsi me­yarları baxımından təkmilləşdirilməsi özəl bölmənin müt­ləq üstün­lük təşkil etdiyi aqrar sahədə istehsal infras­trukturunun inki­şafı sahibkarlıq amilini nəzərə almalı, təşəbbüskarlıq və inno­vasi­yalı fəaliyyət tələblərinə cavab verməlidir. Bu baxımdan texno­lo­giyaların, biznes inkubator­larının, sosial işgüzarlıq və biz­nes mərkəzlərinin yaradılmasının prioritetliyi qəbul edilməlidir.

Müasir aqrar-sənaye istehsalında resursqoruyucu texnolo­giyaların geniş tətbiqi üçün adekvat istehsal infrastrukturu tələb olunur. Odur ki, çoxtəyinatlı infrastruktur elementlərinin resurs­qoruyucu fəaliyyət rejimlərinə uyğunlaşdırılmasınının elmi-meto­doloji və təcrübi əsaslarının işlənib hazırlanması zəruridir.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturu aqroiqlim potensi­alından və rəqabətin müqayisəli üstünlüklərindən istifadə üçün əlverişli şərait yaratmalıdır. Bu baxımdan ixrac infrastrukturunun formalaşmasının daha yüksək tempinin dəstəklənməsi iqtisadi cəhətdən özünü doğrulda bilər.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun innovasiyalı inkişafında risk-menecmentinin ən müasir üsullarını tətbiq etmək­lə infrastruktu­r strategiyasının yenidən nəzərdən keçirilməsinin gün­də­liyə çıxarılması məqsədə­uyğundur.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturu sahələrində tarazlı institut­sional islahatların davam etdirilməsi və funksional əla­mətlərin prioritetliyinin təmin edilməsi məqsədəuyğundur. Əl­bəttə, regional üstünlüklərin reallaşması imkanları diqqət mərkə­­zində olmalı, onların reallaşması imkanları hərtərəfli qiymət­­lən­dirilməlidir. Regional üstünlüklərin reallaşması prosesi­nin maliy­yələşməsi üçün müxtəlif mənbələrin bir-birini üzvü surətdə tamamlayan fəaliyyət rejimi qurulmalıdır.

Ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı və bu sahədə istehsal in­fra­struk­turunun təkmilləşdirilməsi layihələrinin birgə maliy­yələş­dirilməsi imkan­larının qiymətləndirilməsinin daha səmərəli meto­dologiyasının hazırlanması tədqiqatın mühüm istiqaməti sayıl­malıdır.

Həmin işlərə xarici investorların cəlb edilməsi, müvafiq profilli müştərək müəssisələrinin yaradılmasının stimullaş­dırıl­ması baxımından qabaqcıl təcrübə öyrənilməsi və yerli şəraitin xü­susiyyətləri nəzərə alınmaqla tətbiq olun­malıdır.

Kənd təsərrüfatının inkişafı nəqliyyat infrastrukturu ilə bila­vasitə bağlı olduğu üçün nəqliyyat vasitələrinin saz saxlan­ma­sı, istehsal olunmuş məhsulların itkisiz daşınması məqsədilə kənd yerlərində yol infrastruktur­larının bərpası və yenidən qurulması, asfalt örtüklü kənd avtomobil yolları şəbəkəsinin genişlən­diril­məsi, əsaslı təmiri və yaxın perspektivdə prioritet istiqamət hesab olunmalıdır.

Bu istiqamətdə ayrılan vəsatlərin səmərəli istifadəsinə yerli idarəetmə və yerli özünüidarə strukturlarının iştirakı üçün şərait yaradılmalı, onların imkanlarından fəal istifadə motivasiyası mexanizmi təkmilləşdirilməlidir.

Kənd təsərrüfatı mənşəli xammalını çəkisi və hazır məhsula çevrildikdə kəskin surətdə azalırsa, aqroemal infrastrukturunun xammal mənbəyinə, əks halda isə istehlak məkanına yaxınlaş­dırılması məqsədə­uyğundur.

Tikinti materialları ilə zəngin regionların potensialından sə­mə­rəli istifadəyə imkan verən infrastruktur qovşaqlarının inkişa­fının investisiyalaş­masının tətbiq edilməsi, yerli xammalla işlə­yən sahibkarlıq subyektləri üçün əlverişli fəaliyyət mühitinin yaradılması və ixrac infrastrukturunun stimul­laşdırılması aqrar regi­onların tarazlı sosial-iqtisadi tərəqqisinin mühüm şərtləridir. Müvafiq imkanlardan çevik istifadə regional rəqabət üstün­lük­lərini genişləndirməklə ümumi iqtisadi fəallığın yüksəlməsinə xidmət edəcəkdir.

Aqrar regionlarda əmək ehtiyatlarından istifadə səmərəlili­yinin yüksəl­məsi üçün əməktutumlu istehsal infrastrukturu sahə­lərinin inkişafına üstünlük verilməsi məqsədəuyğundur. Bununla belə, məhz həmin sahələrin innovasiyalı inkişafı kənd yerlərində müasir tələblərə cavab verən ixtisaslı karların yetişməsini nəzərdə tutmalıdır.

Meliorasiya və irriqasiya işlərinin uzunmüddətli proqramlar çərçivə­sində həyata keçirilməsi, müvafiq elmi təminatın güc­lənməsi və texnoloji innovasiyalar bazarında fəallıq kənd təsər­rüfatında istehsal infrastruk­turunun aqrar sahənin rəqabət qabiliy­yətinə müsbət təsirini gücləndirəcəkdir.

Resurslardan təkrar istifadəni təmin edən istehsal infrastruk­turunda qapalı texnoloji rejimlərin tətbiqi məqsədəuyğundur. Bu rejimlər xammal, enerji və digər elementlərlə təchizatın yalnız yerli imkanlar hesabına həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.

Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun müasir tələb­lərə uyğun yenidən qurulması məqsədi ilə, iqtisadi mərkəz­lər­dən hansı məsafədə yerləşməsindən asılı olmayaraq kənd yerlərinin elektrik enerjisi ilə fasiləsiz və keyfiyyətli təminatı, kəndlərin təbii qazla təminatının yaxşılaşdırılması, əkinə yararlı daha geniş ərazilərin suvarma suyu ilə təminatı, mükəmməl və qənaətcil su­varma şəbəkələrinin yaradılması, təsərrüfatların telefon və tele­kom­munikasiya rabitəsi ilə tamamilə əhatə edilməsi tədbir­lərinin kompleksliyi təmin edilməlidir.

Məsrəflərin azaldılması istehsal infrastrukturunun inkişafının əsas meyarlarından biridir. İnfrastruktur enerji, su, qaz və digər komponentlərin təkrar istehsalının bütün mərhələlərini əhatə edir. Odur ki, aqrar – sənaye təyinatlı istehsal infrastrukturunun tək­mil­ləşdirilməsinin bu istiqamətində məsrəflər ümumi, yəni birba­şa və dolayı səmərəlilik baxımından qiymətlən­dirilməlidir.

İstehsal infrastrukturunun kənd təsərrüfatının çoxfunk­siyalı­lı­ğının dəstəklənməsi, məhsulunun hərəkəti müxtəlif mərhələ­lərində itkilərin minimumlaşdırılmasını, məhsul və pro­ses inno­vasiyalarının maliy­yləş­dirilməsinin fasiləsizliyini təmin etməli­dir. Kənd təsərrüfatında istehsal infrastrukturunun modern­ləşdiril­məsi, aqrar istehsalın intensiv inkişafı tələblərini hərtərəfli nəzərə almalı və bu zaman ətraf mühitin qorunmasına, torpaq və su resurslarının keyfiyyətinin yüksəldilməsinə yönəlmiş texnolo­giyaların tətbiqi, istənilən infrastruktur layihəsinin ayrılmaz tər­kib hissəsi olmalıdır.

Dövlət ehtiyatlarının yaradılması və səmərəli idarə olunması baxımın­dan istehsal infrastrukturu təkmilləşdirilməli, fövqəladə hallarda əhalinin ərzaqla etibarlı təminatı məsələləri yüksək tex­noloji əsasda həll edilməlidir.