Азярбайъан республикасынын инсан щцгуглары цзря мцвяккили (омбудсман) Азярбайъанда

Ombudsmanыn beynяlxalq tяшkilatlarыn sяnяdlяrinя юz tяkliflяrini vermiшdir.
Yaradыlmыш sяmяrяli яmяkdaшlыq яlaqяlяrinin nяtiъяsidir ki, Ombudsmanыn цnvanыna hяmin qurumlar tяrяfindяn hazыrlanan qяtnamя vя digяr bu mяzmunlu sяnяdlяrя, o ъцmlяdяn hяmin qurumlarыn mцvafiq sahя цzrя gяlяъяk fяaliyyяt strategiyasыna tяkliflяrin verilmяsi ilя bağlы bir sыra mцraъiяtlяr daxil olmuшdur.
Daxil olmuш mцraъiяtlяr яsasыnda Мцвяккил tяrяfindяn BMT Baш Assambleyasыnыn 58-ъi sessiyasыnda qяbul olunmuш “Beynяlxalq яmяkdaшlыğыn vя qяrяzsizlik, obyektivlik vя ayrы-seчkiliyя yolverilmяzliyin яhяmiyyяtinin tяшviq edilmяsi vasitяsilя Birlяшmiш Millяtlяr Tяшkilatыnыn insan hцquqlarы sahяsindя fяaliyyяtinin gцъlяndirilmяsi” adlы 58/168 saylы Qяtnamяyя, YUNESKO-nun “Иnsan hцquqlari, irqчilik vя ayrы-seчkilik яleyhinя mцbarizя цzrя strategiyasыna” dair, hяmчinin “ATЯT-in nюvbяti illяr цчцn nяzяrdя tutulaъaq proqramlarы” цzrя mцvafiq tяkliflяr hazыrlanaraq aidiyяti qurumlara gюndяrilmiшdir.
Mцvяkkil tяrяfindяn eyni zamanda Avropa Шurasы Parlament Assambleyasыnыn “Ombudsman” tяsisatы adlы 1615 saylы Tюvsiyяsinя dair mцvafiq шяrh hazыrlanaraq bu quruma gюndяrilmiшdir.
Bu tяшkilatlardan яlavя, Мцвяккил insan hцquqlarыnыn qorunmasы ilя mяшğul olan bir sыra digяr ixtisaslaшmыш beynяlxalq tяшkilatlarla, o ъцmlяdяn beynяlxalq qeyri-hюkumяt tяшkilatlarы ilя яmяkdaшlыq edir.
Мцвяккилин xariъi hяmkarlarы ilя яmяkdaшlыğы.
Мцвяккил fяaliyyяtя baшladыğы ilk gцndяn xariъi hяmkarlarы ilя яmяkdaшlыğa xцsusi diqqяt yetirir. Bu яmяkdaшlыq hяm beynяlxalq tяшkilatlar чяrчivяsindя, yяni Beynяlxalq Ombudsmanlar Иnstitutu, Avropa Ombudsmanlar Иnstitutu vя Asiya Ombudsmanlar Assosiasiyasы ilя, hяm dя fяrdi шяkildя qurulmuшdur. Beynяlxalq ixtisaslaшmыш tяшkilatlar sыrasыnda Ombudsmanыn keчяn il яrzindя цzv olduğu Beynяlxalq Ombudsmanlar Иnstitutu, Avropa Ombudsmanlar Иnstitutu vя bu il qoшulduğu Asiya Ombudsmanlar Assosiasiyasыnы qeyd etmяk lazыmdыr.
Tяsadцfц hal deyil ki, qisa mцddяt яrzindя Mцvяkkilin tяшяbbцsц ilя xariъi юlkяlяrin Ombudsmanlarы ilя яmяkdaшlыq haqqыnda yeddi saziш imzalamышdыr. Bu юlkяlяr sыrasыnda Rusiya Federasiyasы, onun subyektlяri olan Moskva, Sverdlovk, Saratov vilayяtlяri vя Tatarstan Respublikasы, Ukrayna, Gцrъцstan vя Юzbяkistan dюvlяtlяridir. Saziшlяrin яsas mяqsяdi tяsisatlarыn Azяrbayъan Respublikasы vяtяndaшlarыnыn xariъi юlkяlяrin яrazilяrindя vя mцqavilяnin tяrяfi olan юlkяnin vя яrazi vahidinin vяtяndaшlarыnыn юlkяmizdя hцquq vя azadlыqlarыnыn pozulmasы hallarы barяsindя bir-birini vaxtыnda mяlumatlandыrыlmasы vя onlarыn bяrpa edilmяsinя юz sяlahiyyяtlяri daxilindя yardim gюstяrilmяsidir. Bu sяnяdlяrя яsasяn Ombudsman tяsisatlarы Иnsan Hцquqlarы bяrpasы sahяsindя iшчilяrinin tяkmillяшdirilmяsi mяqsяdilя vaxtaшыrы tяъrцbя vя fikir mцbadilяsi aparыrlar.
Sюzц gedяn tяsisatlarla ikitяrяfli яmяkdaшlыq nяtiъяsindя Azяrbayъan Ombudsmanы hяm hяmvяtяnlяrimizin xariъi юlkяlяrdя, hяm dя xariъi vяtяndaшlarыn юlkяmiz яrazisindя pozulmuш hцquqlarыnыn bяrpasыna nail olmuшdur.
Saziшlяrin яksяriyyяti Bakы шяhяrindя imzalanmышdыr. Bunlardan Ukrayna, Юzbяkistan, Rusiya Federasiyasыnыn Moskva vя Sverdlovsk vilayяtlяri vя Tatarstan Respublikasыnыn Ombudsmanlarы ilя saziшlяri qeyd etmяk olar.
Bu saziшlяrя яsasяn Мцвяккилин Апаратынын яmяkdaшlarы 2004-ъц ildя Юzbяkistanda, Gцrъцstanda, Rusiya Federasiyasыnыn Moskva, Sverdlovsk, Saratov vilayяtlяrindя vя Tatarstan Respublikasыnda ezamiyyяtdя olmuшlar. Bu sяfяrlяr zamanы nцmayяndяlяr tяъrцbя mцbadilяsi aparmыш, tяsisatlarыn fяaliyyяti ilя yaxыndan tanыш olmuш vя юlkяmizdя mюvъud olan mцsbяt tяъrцbяni istifadя etmяk цчцn hяmkarlarыna bir sыra tяkliflяr vermiшlяr, ъari ildя gюrцlяn iшlяrin nяtiъяlяrini vя perspektivlяrini mцzakirя etmiшlяr.
Rusiya Federasiyasыnыn Sverdlovk vilayяtinin Иnsan hцquqlarы цzrя Mцvяkkili ilя ikitяrяfli яmяkdaшlыq nяtiъяsindя bu vilayяtin Nijni Tagil шяhяrindя yaшayan vя valideyn himayяsindяn mяhrum olmuш iki azяrbayъanlы uшağыn bu шяhяrdяki ailя vя uшaqlara sosial yardыm mяrkяzindя saxlanыlmasы Azяrbayъan Ombudsmanыna mяlum olduqdan sonra hяmin uшaqlarыn qohumlarыnы axtarыb tapmaq цчцn tяdbirlяr gюrmцшdцr.
Uшaqlarыn baъыsы vя onun hяyat yoldaшы doğmalarыna gюstяrilяn humanist mцnasibяtя gюrя Ombudsmana minnяtdarlыğыnы bildirmiш, uшaqlarыn Bakыya gяtirilmяsindя vя onlarыn himayяsinя verilmяsindя kюmяk gюstяrilmяsini xahiш etmiшdir.
Мцвяккил Azяrbayъan diasporu nцmayяndяlяrini dя bu mяsяlяnin hяllinя ъяlb etmiшdir. Sverdlovsk vilayяtindя diasporамызын formalaшmasыnda mцhцm rol oynayan, 40 minяdяk soydaшыmыzы birlяшdirяn, vяtяnpяrvяr ziyalы Яsяd Quliyevin rяhbяrlik etdiyi «Azяrbayъan»” ъяmiyyяtinin цzvlяri uшaqlarыn Bakыya gяtirilmяsi xяrъini юz цzяrlяrinя gюtцrmцшlяr.
Sverdlovsk vilayяtindяn olan hяmkar Ombudsmanlarыn ЫЫЫ Bakы Beynяlxalq konfransыnda iшtirak etmяk цчцn Bakыya gяlяrkяn valideyn himayяsindяn mяhrum olmuш hяmin azyaшlы uшaqlarы da юzц ilя gяtirmiш, doğmalarыna tяhvil vermiшdir.
Qeyd edilmяlidir ki, Sverdlovsk Ombudsmanы iki il яrzindя uшaqlarыn Azяrbayъana gяtirilmяsi vя qohumlarыna чatdыrыlmasы цчцn dяfяlяrlя mцvafiq qurumlara mцraъiяt etsя dя, heч bir nяtiъя яldя olunmamышdыr. Yalnыz Azяrbayъan Ombudsmanыnыn sяylяri ilя hяmin uшaqlar Vяtяnя qaytarыlmышdыr.
Belя sяmяrяli яmяkdaшlыqlar sыrasыnda Ukrayna Ali Radasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili ilя olan яlaqяlяri qeyd etmяk olar. Belя ki, Bakы шяhяr Nizami rayon sakini Ukraynanыn Dnepropetrovsk vilayяtindя yaшayan qardaшыnыn tapыlmasыna kюmяklik gюstяrilmяsi xahiшi ilя Azяrbayъan Ombudsmanыna mцraъiяt etmiшdir. Mцraъiяt яsasыnda Mцvяkkil Ukraynalы hяmkarыna mцraъiяt edяrяk, onun kюmяkliyi ilя яrizячinin qardaшыnыn цnvanы vя onun haqqыnda dolğun mяlumat almыш vя baъыsыna tяqdim olunmuшdur.
Ukrayna Ombudsmanы xanыm Nina Karpaчovanыn Azяrbayъanlы hяmkarы ilя яmяkdaшlыq yollarыnы mцzakirя etmяk mяqsяdi ilя Bakы шяhяrinя rяsmi sяfяri zamanы Ukrayna Respublikasыnыn vяtяndaшы olan Kazantsev Aleksandr Veniaminoviч hяr iki Ombudsmana mцraъiяt edяrяk, onun xahiшini юlkя prezidentinя чatdыrыlmasыnы xahiш etmiшdir.
Azяrbayъan Ombudsmanыna цnvanladыğы mцraъiяtdя o, Ukaryna Respublikasыna mяxsus 4 may 2004-ъц il tarixdя Heydяr Яliyev adыna hava limanыnda qяzaya uğramыш İL-76 tяyyarяsinin komandiri olduğunu, 7 nяfяr heyyяt цzvlяrindяn 3 nяfяrin vяfat etdiyini bildirmiшdir. Bu hadisя ilя bağlы Kazantsev Aleksandr Veniaminoviчя qarшы ъinayяt iшinin alчыldыğы vя bu iшя Ağыr Ъinayяtlяrя Dair İшlяr üzrя Mяhkяmя tяrяfindяn baxыldыğы mяlum olmuшdur. Шikayяtчы mяhkяmя-texniki ekspertizasыnыn formal, qeyri obyektiv keчirildiyini, saxta sяnяdlяrin istifadя edildiyini bildirяrяk, mцvafiг kюmяklik gюstяrmяyi Ombudsmandan xahiш etmiшdir.
Azяrbayъan Respublikasыnыn Prezidenti ъяnab Иlham Яliyev Ukrayna Ali Radasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili Nina Karpaчova vя Azяrbayъan Respublikasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili (Ombudsman) Elmira Sцleymanovanы qяbul etdiyi zaman, шikayяtчi Kazantsev Aleksandr Veniaminoviчin xahiшi Prezidentя чatdыrыlmыш vя iшя nяzarяt Prezidentin Иъra Aparatыnыn Hцquq-mцhafizя orqanlarы ilя iш цzrя шюbяnin mцdiri F. Яlяsgяrova tapшыrыlmыш vя nяtiъяdя mяsяlя mцsbяt hяll olunmuшdur.
Xariъi hяmkarlarla яmяkdaшlыq sыrasыnda Gцrъцsdanыn yeni seчilmiш Xalq Mцdafiячisi ilя яmяkdaшlыğы xцsusi qeyd etmяk lazыmdыr.
Son vaxtlar Gцrъцstan Respublikasыnыn Kvemo-Kartli regionunda baш vermiш vя soydaшыmыz Aшağы Qullar kяndinin sakini, 67 yaшlы Hilal Иdrisovanыn qяtlя yetirilmяsi vя daha цч soydaшыmыzыn yaralanmasы ilя nяtiъяlяnяn hadisя iъtimaiyyяtin, o ъцmlяdяn Azяrbayъan Ombudsmanыnыn diqqяt mяrkяzindя olmuшdur.
Mцvяkkil 13-15 dekabr 2004-ъц il tarixdя Gцrъцstan Respublikasыnda sяfяrdя olmuшdur. Sяfяrdяn mяqsяd hяmin hadisяni araшdыrmaq, qonшu respublikada yaшayan azяrbayъanlыlarыn vяziyyяti, problemlяri ilя tanыш olmaq, onlarыn problemlяrinin vя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi mяsяlяlяrinin hяlli yollarыnы Gцrъцstanыn mцvafiq strukturlarы ilя birlikdя araшdыrmaq, mцzakirя etmяk idi.
Mцvяkkil Gцrъцstanda yaшayan azяrbayъanlыlarыn problemlяrinin hяr iki respublikanыn dюvlяt baшчыlarыnыn diqqяt mяrkяzindя olduğunun ъanlы шahidi olduğunu vurğulamыш, qыsa vaxt яrzindя aparыlan kadr dяyiшikliklяrini, Kvemo-Kartli qubernatorunun vя prokurorunun iшdяn чыxarыlaraq yenisi ilя яvяz edilmяsini gяrginliyin aradan qaldыrыlmasыnda mцhцm addыm kimi qiymяtlяndirmiшdir.
Mцvяkkil sяfяrinin ilk gцnцndя sяfir Ramiz Hяsяnovla gюrцшmцш, sonra isя Gцrъцstanыn Xalq mцdafiячisi Sozar Subari ilя birlikdя soydaшlarыmыzыn sыx yaшadыğы Kvemo-Kartli bюlgяsinя gedяrяk Marneuli rayonunun azяrbayъanlы sakinlяri ilя gюrцшmцшdцr. “Qeyrяt” ъяmiyyяti nцmayяndяlяrinin dя iшtirak etdiyi gюrцшdя yerli яhalinin sosial-iqtisadi durumunun ağыrlыğы, keчmiш hakimiyyяt dюvrцndяki mяmur юzbaшыnalыğы, bюlgяdя aparыlan torpaq islahatlarы zamanы яdalяtsizliyя yol verilmяsi, bu problemlяrin bu gцn dя юz hяllini tapmamasы, gяrginliyin daha da artmasы barяdя sюz aчыlmышdыr.
Мцвяккилля sюhbяtindя Kvemo-Kartlinin yeni qubernatoru Zurab Melikiшvili hяlak olmuш soydaшыmыzыn qatilinin tapыlmasы, mцnaqiшяnin aradan qaldыrыlmasы цчцn tяdbirlяr gюrцldцyцnц, problemlяrin hяll yollarы araшdыrыldыğыnы bildirmiшdir.
Mцvяkkil Aшağы Qullar kяndindя yaшayan soydaшlarыmыzla da gюrцшmцшdцr. O, mцnaqiшя zяminindя hяlak olmuш H.Иdrisovanыn ailя цzvlяrinя baш чяkяrяk onlara baшsağlыğы vermiшdir.
Kяnd sakinlяri gюrцш zamanы Мцвяккиля baш verяn insident, habelя цzlяшdiklяri problemlяr barяdя яtraflы mяlumat vermiшlяr. Мцвяккил soydaшlarыmыzы яmin etmiшdir ki, onlarыn hцquqlarыnыn qorunmasы daim Azяrbayъan dюvlяtinin diqqяt mяrkяzindяdir. O, Gцrъцstan Prezidentinin tezliklя qatillяrin tutulub ъяzalandыrыlaъağыna sюz verdiyini sюylяmiш, Azяrbayъan tяrяfinin soydaшlarыmыza bundan sonra da dяstяk verяъяyini, problemlяrin hяllindя yardыmчы olaъağыnы qeyd etmiшdir.
Мцвяккилин qonшu respublikaya sяfяri gцnlяrindя Gцrъцstan Xalq mцdafiячisinin Marneulidя regional mяrkяzi aчыlmышdыr. Мцвяккил bu regional mяrkяzin soydaшlarыmыzыn hцquqlarыnыn mцdafiяsindя mцhцm яhяmiyyяt kяsb edяъяyini vurğulamышdыr. Regional mяrkяzin yaradыlmasы hяmin bюlgяdя yaшayan azяrbayъanlыlarыn xeyli mяsafя qяt edib Tbilisiyя getmяdяn юz mцraъiяtlяrini юlkяnin Xalq mцdafiячisinя чatdыrmasыnы asanlaшdыraъaq.
Sяfяr чяrчivяsindя Mцvяkkil gцrъц hяmkarы ilя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi sahяsindя ikitяrяfli saziш imzalamышdыr.
Мцвяккил Gцrъцstanыn Xalq mцdafiячisi Sozar Subari ilя birlikdя qadыn ъяzaчяkmя mцяssisяsindя olmuш, burada ъяza чяkяn, narkotik maddяlяrin alverindя tяqsirlяndirilmiш dюrd azяrbayъanlы qadыn mяhkumla gюrцшmцшdцr.
Gцrъцstandakы soydaшlarыmыz Мцвяккилин onlara gюstяrdiyi qayğы vя diqqяtdяn razы qalmыш, ona юz minnяtdarlыqlarыnы bildirmiшlяr.