Азярбайъан республикасынын инсан щцгуглары цзря мцвяккили (омбудсман) Азярбайъанда

Ombudsmanыn vя onun яmяkdaшlarыnыn beynяlxalq tяdbirlяrdя iшtirakы.
Bu il яrzindя Ombudsman vя tяsisatыn яmяkdашlаrы ABШ, Kanada, Nоrvеч, Polшa, Rusiya, Иsveчrя, Fransa, Аlmаniyа, Belчika, Иrlandiya, Avstriya, Koreya, Чexiya, Litva, Gцrъцstan vя digяr юlkяlяrdя цmumiyyяtlя insаn hцquqlаrы, o ъцmlяdяn insan hцquqlarыnыn mцxtяlif sahяlяri цzrя kечirilmiш beynяlxalq konfranslarda, seminarlarda, dяyirmi masalar vя treyninqlяrdя iшtirak etmiш, bir sыra юlkяlяrin Ombudsmanlarы, onlarыn iшчilяri vя bu sahяdя чalышan mцtяxяssislяrlя tяъrцbя mцbadilяsi aparmышlar. Mцvяkkil vя Aparatыn яmяkdaшlarы hяmin tяdbirlяrdя чыxыш edяrяk юlkяdя insаn hцquqlаrыnыn mцdаfiяsi sаhяsindя hяyаtа kечirilmiш islаhаtlаr vя tяsisatыn bu istiqаmяtdяki fяaliyyяti haqqыnda mяlumat vermiшlяr. Bu tяdbirlяrdя яldя edilяn biliklяr, яdяbiyyatlar vя qurulan mцnasibяtlяr Оmbudsmаn tяsisаtыnыn iшinin tяkmillяшdirilmяsinя bюyцk kюmяklik gюstяrmiшdir.
Azяrbayъan hяqiqяtlяrinin, o ъцmlяdяn Ermяnistatnыn юlkяmizя qarшы tяъavцzцnцn nяtiъяlяrinin dцnya iъtimaiyyяtinя чatdыrыlmasы baxыmыndan da bu tяdbirlяrdя iшtirak etmяyin mцhцm яhяmiyyяti olmuшdur.
Mцvяkkil вя оnun аpаrаtыnыn яmяkdашlаrыnыn iшtirаk еtdiyi bеynяlхаlq tяdbirlяr sыrаsыnа Birlяшmiш Millяtlяr Tяшkilatыnыn ixtisaslaшmiш agentliklяrinin, Avropa Шurasыnыn insan hцquqlarы vя demokratiya mюvzularыnda tяшkil edilяn bеynяlхаlq kоnfrаnslarы, ATЯT-in mцxtяlif mюvzularda tяшkil еtdiyi «Иnsаn юlчцlяri» mюvzusundа kечirilmiш bеynяlхаlq kоnfrаnslarы vя digяr bu kimi tяdbirlяri misаl gюstяrmяk оlаr.
Tяdbirlяr zamanы Оmbudsmаn vя оnun яmяkdашlаrы rеspublikаmыzыn prоblеmlяri, mцsbяt tяъrцbя, hяyаtа kечirilmiш hцquqi islаhаtlаr, Оmbudsmаn tяsisаtinin fяаliyyяti, uğurlar vя чяtinliklяr bаrяdя bеynяlхаlq tяшkilatlara gеniш mяlumаt vеrmiш, o ъцmlяdяn bеynяlхаlq tяъrцbя ilя tanыш olmuшlar.
Ъари илин апрелин 27-дян 29-дяк Корейанын Сеул шящяриндя Асийа Омбудсманлар Ассосиасийасынын VIII Бейнялхалг конфрансы кечирилмишдир. Бу консфрансда Канада, Щиндистан, Исвеч, Албанийа, Белчика, Маъарыстан, Гырьызыстан, Непал, Йени Зелландийа, Пакистан, Таиланд вя диэяр юлкялярин омбудсманлары да иштирак етмишляр.
Асийа Омбудсманлар Ассосиасийасы нцфузлу бейнялхалг гурум кими реэионда инсан щцгуглары цзря тясисатларын инкишафына кюмяк едир, мялумат вя тяърцбя мцбадилясиндя омбудсманлара йардымчы олур. Ассосиасийа тяряфиндян кечирилян яняняви конфрансда мягсяд омбудсманларын фяалиййятини истигамятляндирмяк, гаршылыглы файдаланмаг вя фикир мцбадиляси апармаг, сямяряли ямякдашлыг формаларыны мцзакиря етмяк иди.
Конфрансда мярузя иля чыхыш едян Мцвяккил юлкямизин мцстягиллик ялдя етдикдян сонра иътимаи-сийаси щяйатында баш верян ишляр, щцгуги дювлятин гурулмасында вя демократийанын инкишафында атылан аддымлар, о ъцмлядян тясисатын фяалиййяти барядя данышмышдыр. Онун чыхышы конфранс материалларында чап олунмуш вя йайылмышдыр.
Мцвяккил 2004-ъц ил 9-10 май тарихляриндя Маъарыстанын Будапешт шящяриндя Маъарыстан Омбудсман тясисатынын йарадылмасынын 10-ъу илдюнцмц мцнасибяти иля тяшкил олунмуш Авропа юлкяляри омбудсманларынын бейнялхалг конфрансында иштирак етмишдир.
Тядбир заманы Маъарыстан Республикасы Парламентинин Инсан Щцгуглары цзря Мцвяккили Барнабаш Ленкович диэяр юлкялярин омбудсманлары чыхыш етмиш, иштиракчылар щямкарларынын иш тяърцбясини юйрянмиш, инсан щцгугларынын мцдафияси вя щяйата кечирилмяси сащясиндя фикир мцбадиляси апармышлар.
Конфрансда Мцвяккил мярузя иля чыхыш едяряк Азярбайъан Республикасында инсан щцгугларынын тямин едилмяси истигамятиндя эюрцлян ишляр, апарылан щцгуги ислащатлар, рящбярлик етдийи тясисатын фяалиййяти барядя мялумат вермишдир.
16-19 may 2004-ъц il tarixdя Fransanыn Nant шяhяrindя Иnsan hцquqlarы цzrя Ы Цmumdцnya forumu keчirilmiшdir. Forum Fransa Respublikasыnыn prezidenti Jak Шirakыn himayяsi ilя UNESЪO-nun Fransa Milli Komissiyasы, BMT-nin Иnsan Hцquqlarы цzrя Baш Komissarыnыn Ofisi vя Beynяlxalq Яmяk Tяшkilatы tяrяfindяn tяшkil olunmuшdur.
Burada 80 юlkяnin dюvlяt vя beynяlxalq qurumunu, insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi ilя mяшğul olan qeyri-hюkцmяt tяшkilatlarыnы, iъtimai qurumlarы tяmsil edяn min nяfяrdяn чox nцmayяndя iшtirak etmiшdir. Rusiya Federasiyasы vя Ukraynanыn ombudsmanlarы, Gцrъцstanыn xalq mцdafiячisinin tяmsilчisi dя forumda iшtirak etmiшdilяr.
Azяrbayъanы forumda Mцvяkkil tяmsil etmiшdir.
Quldarlыğыn aradan qaldыrыlmasыnыn ildюnцmцnя, BMT-nin İraqda hяlak olmuш Иnsan Hцquqlarы цzrя Baш Komissarы Serjio Vieira de Mellonun xatirяsinя hяsr olunmuш bu forum insan hцquqlarы цzrя dцnya mцtяxяssislяrinin diqqяt mяrkяzindя idi.
Forumdan mяqsяd nяzяri vя praktik tяъrцbяsi olan mцtяxяssislяrin bilik vя fikir mцbadilяsi nяtiъяsindя insan hцquqlarыnыn daha sяmяrяli tяmin edilmяsi sahяsindя yeni iшgцzar яlaqяlяr vя шяbяkяlяr yaratmaq vя insan hцquqlarы naminя цmumdцnya hяrяkatыnы gцъlяndirmяk idi.
Ишtirakчыlar dюrd gцn яrzindя mяhz bu baxыmdan maraq kяsb edяn geniш mцzakirяlяr keчirmiшlяr.
BMT-nin Иnsan Hцquqlarы цzrя Baш Komissarыnыn vяzifяlяrini iъra edяn Bertran Ramчaran qloballaшmanыn insan hцquqlarыnыn vяziyyяtinя tяsiri, bu sahяdя яldя edilmiш uğurlar vя чяtinliklяr, rяhbяrlik etdiyi Komissarlыğыn, hяmчinin vяtяndaш ъяmiyyяtinin qarшыsыnda duran mяsяlяlяri aчыqlamышdыr.
Forumun ilk iш gцnц bцtюvlцkdя иnsan hцquqlarы vя terrorizm mюvzusunun mцzakirяsinя hяsr olunmuш, insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi vя tяmin olunmasы terrorizmlя mцbarizяnin mцhцm tяrkib hissяsi kimi dяyяrlяndirilmiшdir.
Мцвяккил «Иnsan hцquqlarы vя terrorizm”» mюvzusunda plenar iъlasda, hяm dя «Terrorizmlя mцbarizяdя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsindя milli tяшkilatlarыn rolu»” mюvzusunda dяyirmi masa mцzakirяlяrindя чыxыш etmiш, юlkяmizdя insan hцquqlarыnыn tяmin olunmasы sahяsindя qanunveriъiliyin tяkmillяшdirilmяsi, aparыlan hцquqi islahatlar, ombudsman tяsisatыnыn yaradыlmasы vя fяaliyyяti haqqыnda mяlumat vermiшdir.
O, forum iшtirakчыlarыnыn diqqяtini hяrbi mцnaqiшяlяrin terrorчuluq цчцn mцnbit шяrait yaratdыğыna ъяlb etmiшdir.
Azяrbayъanda artыq on altы il davam edяn ermяni tяъavцzц nяtiъяsindя юlkя яrazisinin 20%-nin zяbt edildiyini, 80 millяt vя etnik qrupdan ibarяt olan 8 milyonluq xalqыn bir milyon nяfяrinin qaчqыn vя mяъburi kючkцnя чevrildiyini, dinъ, silahsыz яhalinin, o ъцmlяdяn qadыnlarыn, uшaqlarыn, ahыllarыn яsir, girov gюtцrцlяrяk mцxtяlif iшgяnъяlяrя mяruz qaldыğыnы, nяzarяtsiz torpaqlarыn terrorчuluq mяrkяzinя чevrildiyini, son illяr яrzindя ermяni
tяъavцzkarlarыnыn Azяrbayъan яrazisindя onlarъa terror aktы tюrяtdiklяrini forum iшtirakчыlarыnыn nяzяrinя чatdыrmышdыr. Ermяni iшğalчыlarы beynяlxalq hцquqa, BMT-nin Иnsan hцquqlarы цzrя vя baшqa Konvensiyalarыna mяhяl qoymadan insanlarыn nяinki yaшamaq hцququnun, hяm dя digяr яsas insan haqlarыnыn kцtlяvi шяkildя pozulmasыnыn, шяrяf vя lяyaqяtlяrinin tapdalanmasыnыn gцnahkarы olmuшlar.
Qaчqыn vя kючkцn ailяlяrindя 100 mindяn чox kюrpя dцnyaya gяlmiш vя юmrцnцn ilk gцnlяrindяn яsas insan hцquqlarыndan mяhrum olmuшlar. Azяrbayъan xalqыna qarшы bцtцn dцnyanыn gюzц юnцndя, sюzцn яsl mяnasыnda, genosid aktlarы tюrяdilmiшdir. Azяrbayъan Ombudsmanы sяlahiyyяtli beynяlxalq qurumlarы, hцquq mцdafiячilяrini, forum iшtirakчыlarыnы insan hцquqlarы vя azadlыqlarыnыn kцtlяvi surяtdя пozulmasы ilя nяtiъяlяnяn terror aktlarыna laqeyd qalmamağa, sяylяrini kцtlяvi шяkildя pozulan insan hцquqlarыnыn bяrpasыna yюnяltmяyя чağыrmышdыr.
Forumun nюvbяti iш gцnlяri “Globallaшma vя ayrы-seчkiliyin bцtцn formalarыna qarшы mцbarizя”, “Yoxsulluq vя insan hцquqlarыnыn pozulmasы”, “Bilik vя tяhsilin qloballaшmasы” vя digяr mюvzularыn mцzakirяsinя hяsr olunmuшdur.
Мцвяккил forumda tяhsil vя insan hцquqlarы цzrя maariflяndirmя sahяsindя aparыlan mцzakirяlяrя dя mцdaxilя etmiш, irяli sцrdцyц tяkliflяr iшtirakчыlar tяrяfindяn dяyяrlяndirilmiш vя Fransanыn «Ouest Frans”» qяzetindя iшыqlandыrыlmышdыr.
Bu il iyunun 29-dan iyulun 3-dяk Чexiyanыn paytaxtы Praqa шяhяrindя Birlяшmiш Millяtlяr Tяшkilatыnыn Иnkiшaf Proqramыnыn vя EDUЪON tяшkilatыnыn maliyyя dяstяyi ilя Ombudsmanlarыn ЫЫЫ dяyirmi masasы keчirilmiш, Azяrbayъan Respublikasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili Elmira Sцleymanova vя tяsisatыn iki яmяkdaшы bu tяdbirdя iшtirak etmiшlяr.
Avropa vя MDB юlkяlяrini tяmsil edяn ombudsmanlarыn qatыldыqlarы bu beynяlxalq tяdbirdяn mяqsяd onlarыn fяaliyyяtlяrini яlaqяlяndirmяk, bu яlaqяlяrdяn qarшыlыqlы faydalanmaq, tяъrцbя vя fikir mцbadilяsi aparmaq idi.
Ombudsmanlar inkiшaf etmiш юlkяlяrdяn olan hяmkarlarыnыn iш tяъrцbяsini юyrяnmiш, insan hцquq vя azadlыqlarыnыn qorunmasы vя hяyata keчirilmяsindя Ombudsman Иnstitutlarыnыn rolunu tяhlil etmiшlяr. Azяrbayъan Ombudsmanы tяdbirdя gцndяliyя tяklif etdiyi «Beynяlxalq humanitar hцquq»” mюvzusunda чыxыш etmiшdir. O, iшtirakчыlara beynяlxalq humanitar hцququn шяrtlяri, prinsiplяri, normalarы barяdя яtraflы danышmыш, bu normalara riayяt edilmяsinin, beynяlxalq hцququn tяbliği sahяsindя maariflяndirmя iшinin geniшlяndirilmяsinin vaъibliyini vurğulamышdыr. E.Sцleymanova Ermяnistanыn Azяrbayъana qarшы yeritdiyi iшğalчыlыq siyasяti, 16 il davam edяn uzunmцddяtli ermяni tяъavцzц nяtiъяsindя beynяlxalq hцquq qaydalarыnыn, insan hцquqlarыnыn kцtlяvi surяtdя pozulduğunu, Xoъalы soyqыrыmыnыn tюrяdildiyini, dinъ яhaliyя, o ъцmlяdяn uшaqlarыn, ahыllarыn, qadыnlarыn qяddarlыqla qяtlя yetirildiyini, яsir vя girovlara amansыz iшgяnъяlяr verildiyini iшtirakчыlarыn nяzяrinя чatdыrmышdыr.
Xoъalы soyqыrыmы vя iшğalчы Ermяnistanыn torpaqlarыmыzda tюrяtdiyi digяr faъiяlяr nяtiъяsindя Иnsan hцquqlarы haqqыnda Цmumi Bяyannamяdя”, Иnsan hцquqlarыnыn vя яsas azadlыqlarыnыn mцdafiяsi haqqыnda” Avropa Konvensiyasыnda vя digяr beynяlxalq aktlarda tяsbit olunmuш hцquq vя azadlыqlarыn kobud шяkildя, kцtlяvi surяtdя pozulduğu, insanlarыn шяrяf vя lяyaqяtinin tapdalandыğы bildirilmiш vя Ombudsmanlarы belя hallarыn aradan qaldыrыlmasы mяqsяdilя sяylяrini birlяшdirmяyя чağыrdы.
Мцвяккил Azяrbayъanda insan hцquq vя azadlыqlarыnыn tяmin edilmяsi ilя bağlы яtraflы mяlumat vermiшdir. O, Ombudsman tяsisatыnыn bu istiqamяtdя fяaliyyяtidяn sюz aчmыш, ona цnvanlanmыш suallara ъavab vermiшdir.
25-26 noyabr 2004-ъц il tarixdя Almaniyanыn paytaxtы Berlin шяhяrindя Avropa Шurasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Komissarы vя Almaniya Иnsan Hцquqlarы Иnstitutu tяrяfindяn Milli hцquq-mцdafiя institutlarыnыn ЫЫЫ dяyirmi masasы keчirilmiшdir.
Tяdbirin gцndяliyinя AШ-na цzv olan юlkяlяrdя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsinin tяkmillяшdirilmяsi, Avropa Иnsan Hцquqlarы Konvensiyasыnыn 14 saylы protokolu vя Ombudsmanыn vяzifяlяri, terrorizmlя mцbarizя baxыmыndan insan hцuqlarыnыn mцdafiяsi vя insan alveri qurbanlarыnыn mцdafiяsi mяsяlяlяri daxil edilmiшdir.
Dяyirmi masada AШ-nыn цzvц olan 25 юlkяnin Ombudsmanlar vя tanыnmыш hцquq mцtяxяssislяri iшtirak etmiшlяr. Bu nцfuzlu tяdbirя Avropa Шurasыnыn, BMT-nin, ATЯT-in vя digяr beynяlxalq qurumlarыn nцmayяndяlяri qatыlmышlar.
AШ Иnsan Hцquqlarы цзrя Комиссарынын Aparatыnыn direktoru Manuel Lezertua “Иnsan hцquqlarыnыn mцdafiяsi цzrя Avropa mexanizmlяrinin inkiшafыnda Ombudsmanыn rolu” mюvzusunda чыxыш etmiш, Avropa Иnsan Hцquqlarы Konvensiyasыna yeniъя яlavя edilmiш 14 saylы protokolun яhяmiyyяtini aчыqlamышdыr.
Tяdbirdя terrorizm vя insan alverinin mцxtяlif aspektlяri mцzakirя olunmuшdur. иnsan hцquqlarы цzrя ekspertlяr terrorizm anlayышыnыn hяlя tam mцяyyяn edilmяdiyini, bu istiqamяtdя tяdqiqat aparыlmasыnыn zяruriliyini, mяlumat bazalarыnыn yaradыlmasы vя informasiyanыn yayыlmasыnы vaъib hesab etmiшlяr.
Hяmin sessiyanыn iшindя Azяrbayъan Ombudsmanы Elmira Sцleymanova da чыxыш etmiшdir. O, terrorizmin bцtцn insan hцquqlarыnыn, яn яvvяl, yaшamaq hцququnun tяmin olunmasы цчцn bюyцk tяhlцkя tюrяtdiyini, Avropa Иnsan Hцquqlarы Konvensiyasыnыn 2-ъi maddяsindя vя Azяrbayъan Respublikasы Konstitusiyasыnыn 27-ъi maddяsindя hяr kяsin yaшamaq hцququnun tяsbit olunduğunu vurğulamышdыr. Mяhz terrorчuluq bцtцn insan hцquqlarыnыn kюkцndя duran yaшamaq hцququnun bir чox hallarda kцtlяvi шяkildя pozulmasыna sяbяb olur. Bu gцn terrorчuluğa bir чox юlkяlяr mяruz qalsa da, Azяrbayъan kцtlяvi insan tяlяfatы ilя nяtiъяlяnmiш tяъavцzdяn vя terror aktlarыndan яn чox ziyan чяkяn юlkяlяrdяndir. Azяrbayъanыn Terrorчuluqla mцbarizя haqqыnda” Avropa Konvensiyasыna qoшulduğu, юlkяmizdя mцvafiq qanunun qяbul edildiyi, юlkяmizin terror яleyhinя beynяlxalq koalisiyanыn цzvц olduğu iшtirakчыlarыn nяzяrinя чatdыrыlmышdыr.
E.Sцleymanova Azяrbayъan Respublikasыnыn 16 ildяn artыq mцddяt яrzindя qonшu Ermяnistan tяrяfindяn tяъavцzя vя terrora mяruz qaldыğыnы, bu юlkяnin hяyata keчirdiyi etnik tяmizlяmя siyasяti nяtiъяsindя 250 min azяrbayъanlыnыn Ermяnistandan zor gцъцnя qovulub qaчqыnlыq hяyatы yaшadыğыnы, Azяrbayъan torpaqlarыnыn 20 faizinin zяbt olunduğunu vя яhalisinin 650 mindяn чox insanыn mяъburi kючkцnя чevrildiyini, шяhяr vя kяndlяrin, tarixi abidяlяrin, tяhsil vя sяhiyyя oъaqlarыnыn vя digяr obyektlяrin yerlя yeksan olunduğunu vurğulamышdыr. O, rus-ermяni hяrbi birlяшmяlяri tяrяfindяn 1992-ъi il fevralыn 25-dяn 26-na keчяn geъя Xoъalы soyqыrыmыnыn tюrяdildiyini, bu шяhяrin yandыrыldыğыnы vя dağыldыğыnы, dinъ яhalinin xцsusi qяddarlыqla mяhv edildiyini, яsir-girov gюtцrцlяnlяrя ağlasыğmaz iшgяnъяlяr verildiyini sюylяmiшdir. Bu tяъavцzkar юlkяnin beynяlxalq konvensiyalara, BMT-nin qяtnamяlяrinя riayяt etmяmяsi sяbяbindяn vяziyyяt bu gцn dя dяyiшilmяz olaraq qalыr, nяtiъяdя bir milyon qaчqыn vя mяъburi kючkцnцn, bu ailяlяrdя doğulmuш yцz min uшağыn bцtün insan hцquqlarы pozulmaqdadыr.
Azяrbayъan Ombudsmanы terror aktlarыndan ziyan чяkяn yцz minlяrlя insanыn hцгuqlarыnы mцdafiя etmяk цчцn terrorla mцbarizяnin yeni formalarы vя цsullarыnы юzцndя яks etdirяn tяdbirlяr proqramы hazыrlayыb hяyata keчirmяyi tяklif etmiшdir. Hяtta birъя tяъavцz vя terror oъağыnыn sюndцrцlmяsi belя insanlarыn zorakыlыğa mяruz qalmamasыna, onlarыn hцquqlarыnыn bяrpasыna zяmin yaradar. Bu, Azяrbayъan цчцn isя zяbt edilmiш torpaqlarыn azad olunmasы, qaчqыn vя mяъburi kючkцnlяrin doğma yurdlarыna qayыtmasы, konstitusion hцquqlarыnыn tяmin edilmяsi demяkdir. Bu, eyni zamanda Avropa Шurasыnыn цzvц olan bir юlkяnin digяrinя qarшы tяъavцzцnцn aradan qaldыrыlmasыnы, yцz minlяrlя qaчqыn vя mяъburi kючkцnцn vяtяndaш vя siyasi, iqtisaqi, sosial vя mяdяni hцquqlarыnыn bяrpa olunmasыnы tяmin edяrdi.
E.Sцleymanova чыxышыnыn sonunda terrorizmlя mцbarizя цzrя konfransыn Bakыda keчirilmяsini tяklif etmiшdir.
Tяdbirin ikinъi sessiyasыnda insan alveri qurbanlarыnыn mцdafiяsi mяsяlяlяri цzrя чыxышlar dinlяnilmiш, mцzakirяlяr aparыlmышdыr.
Konfransыn sonunda iшtirakчыlar gцndяliyя чыxarыlmыш problemlяr цzrя tюvsiyяlяri юzцndя яks etdirяn Berlin Бяйаннамясини qяbul etmiшlяr.
4 dekabr 2004-ъц il tarixdя Sankt-Peterburqda MDB Parlamentlяrarasы Assambleyasыnыn XXЫV plenar iъlasы keчirilmiшdir. Azяrbayъan Respublikasы Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili (Ombudsman) Elmira Sцleymanova Assambleya Шurasыnыn Baш katibinin dяvяti ilя hяmin tяdbirdя iшtirak etmiшdir.
Plenar iъlasыn gцndяliyinя яsas insan hцquq vя azadlыqlarы ilя bağlы kompleks problemlяr цzrя mяsяlяlяr daxil edilmiшdir. Ишtirakчыlar MDB Parlamentlяrarasы Assambleyasыnыn sosial siyasяt vя insan hцquqlarы daimi komissiyasыnыn hazыrladыğы «Иnsan hцquqlarы цzrя mцvяkkilin statusu haqqыnda»” model qanunun layihяsini mцzakirя etmiшlяr.
Ишtirakчы dюvlяtlяrin Beynяlxalq Яmяk Tяшkilatыnыn konvensiyalarыna qoшulmasы vя hяmin sяnяdlяrin ratifikasiya edilmяsi mяsяlяlяrinя dя diqqяt yetirilmiшdir.
Konfrans чяrчivяsindя MDB юlkяlяri Ombudsmanlarыnыn iъlasы keчirilmiшdir.
E.Sцleymanova burada «Иnsan hцquqlarы цzrя mцvяkkilin statusu haqqыnda»” model qanun layihяsi ilя bağlы konkret tяklif vя tюvsiyяlяrlя чыxыш etmiш, eyni zamanda «Azяrbayъan Respublikasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili (Ombudsman) haqqыnda”» Azяrbayъan Respublikasыnыn Konstitusiya Qanunu ilя Mцvяkkilя verilmiш sяlahiyyяtlяr barяdя mяlumat vermiшdir.
Avropa Шurasыnыn demokratik liderlяr formalaшdыrmaq sahяsindя gюstяrdiyi sяylяr sыrasыnda qurum 9-14 fevral 2003-ъц il tarixdя Fransa Respublikasыnыn Strasburq шяhяrindя keчirilяn «Demokratik liderlik proqramы”» чяrчivяsindя seminar-treninqdir. Mяramы Ъяnubi Qafqaz юlkяlяrinin gяnъlяri arasыnda liderlяrin yetiшdirilmяsi olan bu tяdbirdя hяmin regiondan 15 nяfяr iшtirak edirdi. Seminar-treninqdя Ombudsman Aparatыnыn hцquqi-maariflяndirmя шektorunun mцdiri S. Novruzova da iшtirak etmiшdir.
Tяlimlяr vя mяшğяlяlяr цzяrindя qurulmuш mцzakirяlяr liderlяrin qruplarla iшlяmяk qabiliyyяtinin inkшafыna yюnяldilmiшdi. Gяnъ liderlяr interaktiv цsullarыn hazыrlanmasы vя tяtbiqi цzrя bilik vя baъarыqlarыnы nцmayiш etdirmiш, tanыnmыш liderlяrя xas olan яn mцhцm keyfiyyяtlяr barяdя mцlahizяlяr sюylяmiшlяr.
Avropa Mяhkяmяsi ilя tanыш olarkяn iшtirakчыlara mяhkяmяyя mцraъiяtetmя vя iшlяrя baxыlmasы qaydalarы haqqыnda geniш mяlumat verilmiшdir.
Hяmin sektorunun bюyцk mяslяhяtчisi M. Mяmmяdov “Maneяlяrin aradan qaldыrыlmasы – Avropa vя Mяrkяzi Asiyada HИV/AИDS-lя mцbarizяdя яmяkdaшlыq” mюvzusunda 23-24 fevral 2004-ъц il tarixdя Иrlandiyanыn Dublin шяhяrindя keчirilяn konfransa iшtirak etmiшdir.
Konfrans юz iшinя 15-16 dekabr 2003-ъц il tarixdя Иsveчrяnin Ъenevrя шяhяrindя Gяnъlяrin Mяslяhяtlяшmяsi zamanы чяkilяn «Gяnъlяrin sяsi”» adlы videoklipin nцmayiшi ilя baшladы. Klipin nцmayiшindяn sonra Иrlandiyanыn Baш naziri ъяnab Berti Axern konfrans iшtirakчыlarыnы salamladы vя konfransыn iшinя uğurlar arzuladы. Чыxышыn ardыnъa Birlяшmiш Millяtlяr Tяшkilatыnыn Baш Katibi ъяnab Kofi Annanыn video mцraъiяti nцmayiш olundu.
Plenar iъlasda Иrlandiyanыn Xariъi Mяsяlяlяr цzrя Dюvlяt Naziri Tom Kitt, UNAИDS-in Иъraчы direktoru Dr. Piter Piot, Portuqaliya Respublikasыnыn Prezidenti, Zati-alilяri Dr. Ъorъi Sampayo, Avropa Parlamentinin sяdri ъяnab Pet Koks, Avropa Birliyinin Sяhiyyя mяsяlяlяri цzrя Komissarы ъяnab Devid Birn, Цmumdцnya Sяhiyyя Tяшkilatыnыn Иъraчы direktoru Dr. Li Чon-vuk, UNИЪEF-in Иъraчы direktoru xanыm Kerol Bellami, Rumыniyanыn Baш naziri ъяnab Andrian Nastase, Qlobal Fondun Иъraчы direktoru Dr. Riъhard Fiчem vя digяrlяri чixiш etdilяr.
Konfransыn ikinъi gцnц, 24 fevral 2004-ъц il tarixdя mцzakirяlяr qruplarda davam etdi. Qruplarыn birindя HИV/AИDS-lя yaшayanlarыn mяsяlяlяrinя hяsr olunmuшdu. Bu qrupun iшindя Azяrbayъan Ombudsmanыnыn nцmayяndяsi dя iшtirak etmiшdir. Burada яsas mяqsяd HИV/AИDS-lя yaшayan insanlarыn problemlяri, onlara qarшы ayri-seчkiliyin aradan qaldыrыlmasы vя digяr mяsяlяlяrin mцzakirяsi vя tяkliflяrin hazыrlanmasы idi.
Burada bir neчя mяruzя dinlяnildi vя mяruzяlяrdяn biri dя HИV/AИDS-lя yaшayanlarыn insan hцquqlarыna hяsr olunmuшdur. Hяmin mяsяlя ilя bağlы яmяkdaшыmыz bu insanlarыn hцquqlarыnыn qorunmasыnda Ombudsman tяsisatыnыn rolu barяdя чыxыш etmiш vя mяruzячilяrя bir neчя sual vermiшdir. Muzakirяlяrin sonunda qrup цzrя yekun tяkliflяr toplandы.
Qeyd etmяk lazыmdыr ki, tяdbirdя regionun 55 юlkяsindяn nцmayяndя heyяti iшtirak edirdi. Azяrbayъan nцmayяndя heyяtinя Baш nazirin mцavini ъяnab Elчin Яfяndiyev baшчыlыq edirdi. Konfransda Azяrbayъandan Milli Mяъlisin Sosial Siyasяt Daimi Komissiyasыnыn sяdri ъяnab Hadi Rяъяbli, Sяhiyyя Nazirliyi, qeyri-hюkumяt tяшkilatы vя mяtbuatыn nцmayяndяsi iшtirak edirdilяr.
Tяdbirin sonunda isя Avropa vя Mяrkяzi Asiyada HИV/AИDS-lя mцbarizяdя яmяkdaшlыq цzrя Dublin Bяyannamяsi qяbul olundu.
Azяrbayъan Respublikasы Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili (Ombudsman) Aparatыnыn beш яmяkdaшы Tbilisi шяhяrindя BMT-nin Иnkiшaf Proqramыnыn, Иsveчdяki Raul Vallenberq adыna Иnsan hцquqlarыnыn mцdafiяsi vя humanitar hцquq İnstitutunun, hяmчinin Gцrъцstan Respublikasы Xalq Mцdafiячisi Aparatыnыn birgя tяшkil etdiklяri «Ъяnubi Qafqazda Ombudsman tяsisatlarы vя milli institutlarыn insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi sahяsindя rolu”» mюvzusunda keчirilmiш seminarda iшtirak etmiшlяr. Beynяlxalq ekspertlяr, professorlar Brayan Burdekin, Gюran Melander, layihя яlaqяlяndiriъisi Emma Melander Borqun apardыqlarы hяmin seminarda hяmчinin Gцrъцstan vя Ermяnistanыn Ombudsman tяsisatlarыnыn nцmayяndяlяri dя iшtirak edirdilяr.
Seminarыn aчыlышыnda Gцrъцstan Respublikasы Xalq Mцdafiячisinin sяlahiyyяtlяrini iъra edяn Teymuraz Lomsadze insan hцquq vя azadlыqlarыnыn tяmin edilmяsi sahяsindя Ombudsman tяsisatlarыnыn bюyцk rol oynadыğыnы, bu tяdbirin Ъяnubi Qafqaz regionu dюvlяtlяri цчцn mцhцm яhяmiyyяt kяsb etdiyini iшtirakчыlarыn nяzяrinя чatdыrmышdыr. Gцrъцstan Tяhlцkяsizlik Шurasы katibinin mцavini David Sixarulidze чыxыш edяrяk, mцasir dюvrdя insan hцquq vя azadlыqlarыnыn mцdafiяsinin bцtцn dцnyada, o ъцmlяdяn regionda da bюyцk maraq doğurduğunu vя bu qlobal mяsяlяyя dюvlяt tяrяfindяn diqqяt yetirilmяsinin zяruriliyindяn sюz aчmышdыr.
Professor G.Melander «Иnsan hцquqlarыnыn mцdafiяsi цzrя Beynяlxalq sistemя giriш vя onun standartlarы»”, «Qaчqыnlarыn hцquqlarы vя humanitar hцquq”, “BMT-nin vя Avropa Mяhkяmяsinin insan hцquqlarыnыn mцdafiяsindя rolu” mюvzularыnda mцhazirяlяr oxumuш, iшtirakчыlara mцasir tяъrцbяyя dair dяyяrli bilgilяr чatdыrmышdыr. Digяr beynяlxalq ekspert B.Burdekinin «Milli institutlar: mandat, hakimiyyяt vя funksiyalar”», «Araшdыrma vя sorğularыn kюmяyi ilя tяhsilin vя iъtimai шцurun yцksяldilmяsi»”, elяъя dя «Ъяnubi Qafqazda insan hцquqlarыnыn vя milli institutlarыn gяlяъяk perspektivlяri”» mюvzuларda mцhazirяlяri dя maraqla dinlяnilmiшdir.
Seminarыn proqramыna hяmчinin Ъяnubi Qafqaz regionu dюvlяtlяrinin Ombudsman tяsisatlarы nцmayяndяlяrinin юz institutlarыnыn fяaliyyяti, яldя olunmuш tяъrцbя barяdя mяruzяlяri dя daxil edilmiшdi. Azяrbayъan Ombudsman Иnstitutunun яmяkdaшы «Milli institutlar: Azяrbayъan tяъrцbяsi»” mюvzusunda mяruzя ilя чыxыш etmiш, «Azяrbayъan Respublikasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili (Ombudsman) haqqыnda»” Konstitusiya qanununun яsas mцddяalarы, tяsisatыn fяaliyyяti, iш prinsiplяri, qazanыlmыш tяъrцbя, maariflяndirmя iшi, beynяlxalq яmяkdaшlыq vя iъtimaiyyяtlя яlaqяlяr haqqыnda geniш mяlumat vermiшdir. O, eyni zamanda Ermяnistanыn Azяrbayъana qarшы iшğalчыlыq siyasяti, Dağlыq Qarabağ mцnaqiшяsi nяtiъяsindя Azяrbayъan torpaqlarыnыn 20 faizinin zяbt edildiyini, 1 milyondan artыq soydaшыmыzыn qaчqыn vя mяъburi kючkцnя чevrildiyini, onlarыn insan hцquqlarыnыn kцtlяvi surяtdя pozulduğunu, BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn dюrd mяlum qяtnamяsinin tяъavцzkar Ermяnistan Respublikasы tяrяfindяn iъra olunmadыğыnы seminar iшtirakчыlarыnыn vя xariъi ekspertlяrin nяzяrinя чatdыrmышdыr.
Aparatыn bюyцk mяslяhяtчisi M. Mяmmяdov martыn 25-26-da Vyanada Иnsan Hцquqlarы sahяsindя Tяhsil vя Treyninq цzrя ATЯT-in Иnsan Юlчцsц sahяsindя keчirilmiш Яlavя Gюrцшя dяvяt olunmuш vя iшtirak etmiшdir. Gюrцшdя ATЯT-in цzv dюvlяtlяrinin nцmayяndяlяri iшtirak edirdilяr. Tяdbir zamanы natiqlяr insan hцquqlarыnыn tяdrisi vя tяbliğinin яhalinin hцquqlarыnыn qonmasы iшindя nя dяrяъяdя яhяmiyyяtli olduğunu barяdя mцzakirяlяr aparmышlar. Gюrцшdя tяsisatыn nцmayяndяsi Azяrbayъanda bu sahяdя gюrцlяn iшlяr vя Ombudsman Aparatыnыn fяaliyyяti barяdя mяruzя ilя чыxыш etmiш vя mцzakirяlяr zamanы bir neчя dяfя sюz alaraq юz tяkliflяrini irяli sцrmцшdцr.
24 aprel – 8 may 2004-ъц il tarixdя Aparatыn iki яmяkdaшы Gцrъцstanыn paytaxtы, Tbilisi шяhяrindя “Beynяlxalq insan hцquqlari vя humanitar hцquq” mюvzusunda keчirilяn treninq kursda iшtirak etmiшlяr. Bu tяdbirdя, hяmчinin Azяrbayъan vя Gцrъцstan hюkumяt tяшkilatlarыnыn nцmayяndяlяri dя iшtirak edirdilяr.
Tяdbirdя чixiш edяn beynяlxalq ekspertlяr iшtirakчыlara insan hцquqlarы vя humanitar hцquq haqda geniш mяlumat vermiш, bu sahяdя olan beynяlxalq tяъrцbя barяdя sюz aчmышlar.
Azяrbayъan Ombudsmanыnыn nцmayяndяlяri tяdbirdя чыxыш edяrяk юlkяdяki mюvъud vяziyyяt vя Ombudsman tяsisatыnыn fяaliyyяti haqqыnda geniш mяlumat vermiшdirlяr.
12-14 mart 2004-ъü il tarixdя Polшanыn Varшava шяhяrindя ATЯT-in 2004-ъц il цzrя Иnsan Юlчцlяri цzrя seminarы keчirilmiшdir. Tяdbirя Ombudsman Aparatыn rяhbяri R. Rяhimov da qatыlmышdыr. Burada o, tяsisat haqqыnda mяlumat vermiш, hяmчinin tяъridxanalarda vя mцvяqqяti saxlama yerlяrindя insan hцquqlarыnыn pozulmasы hallarыnыn araшdыrыlmasы mяqsяdi ilя Aparatыn ATЯT-in Bakы Ofisi ilя birgя hяyata keчirtdiyi layihя barяdя mяlumat vermiшdir.
17-24 may 2004-ъц il tarixdя Rusiya Federasiayasыnыn Sankt Peterburq шяhяrindя Tяhsil Nazirliyi vя “Strategiya” humantar-politoloji mяrkяzi tяrяfindяn tяшkil olunan «Xariъi яlaqяlяr vя analitik iшdя mяsuliyyяt”» mюvzusunda keчirilяn ixtisasartыrma kursunda tяsisatыn iki яmяkdaшы iшtirak etmiшlяr. Bu kurs birbaшa olaraq Ombudsman Иnstitutlarыnыn iшinin tяkmillяшdirilmяsinя yюnяlmiшdir. Burada Ombudsmana daxil olan mцraъiяtlяrin analizi, onlarыn nяtiъяsi, sяrbяst tяhqiqat, Ombudsmanlarыn illik mяruzяsi, o ъцmlяdяn ъяzaшяkmя mяssisяlяrin vяziyyяti, qanunveriъiliyin insan hцquqlarы baxыmыndan tяhlili vя digяr mяsяlяlяr mцzakirя olunmuшdur.
8-9 iyun 2004-ъц il tarixdя Gцrъцstan Respublikasыnыn paytaxtы Tbilisi шяhяrindя YUNESKO-nun vя Gцrъцstan Xalq Mцdafiячыsы tяsisatыnыn birgя tяшkil etdiyi «Dюzцmlцlцk, insan hцquqlarы, ksenofobiya vя ayrы-seчkilik яleyhinя mцbarizя”» mюvzusunda beynяlxalq konfrans keчirilmiшdir. Konfransda Rusiya Federasiyasы, Gцrъцstan, Azяrbayъan vя Ermяnistan Ombudsman tяsisatlarыnыn nцmayяndяlяri, hяmчinin bu юlkяlяrin insan hцquqlarы ilя mяшğul olan dюvlяt vя qeyri-hюkumяt tяшkilatlarы tяmsil olunmuшdur. Bu tяdbirdя Azяrbayъan Ombudsman tяsisatыnы «Hцquqi maariflяndirmя, elmi-analitik, informasiya vя beynяlxalq яlaqяlяr”» шюbя mцdirinin mцavini A. Sяfixanlы tяmsil etmiшdir.
Burada «Dюzцmlцlцk vя ayrы-seчkiliyin qadağan olunmasыnda beynяlxalq tяшkilatlarыn rolu»”, «Demokratik tяsisatlar”, «Ombudsman tяsisatы vя milli hцquq-mцdafiя mexanizmlяri”» vя digяr mюvzular mцzakirя olundu. Ombudsman Aparatыnыn яmяkdaшы mцzakirяlяrя qoшularaq, konfrans iшtirakчыlarыnыn diqqяtini milli vя etnik zяmindя baш verяn ayrы-seчkilik hallarыnыn aradan qaldыrыlmasыnda sяylяrini birlяшdirilmяk, юlkяmizin 16 ildir ki, ermяni tяъavцzцnя mяruz qalmasы vя bir milyon soydaшlarыmыzыn qaчqыna vя mяъburi kючkцnя чevrilmяsinя, qadыnlarыn, uшaqlarыn vя ahыllarыn etnik яlamяtя gюrя xцsusi qяddarlыqla qяtlя yetirilmяsi kimi danыlmaz faktlara, Azяrbayъan Respublikasыnыn milli azlыqlarыn hцquqlarыnыn qorunmasыnыn mюvъud vяziyyяti vя bu sahяdя hяyata keчirilяn islahatlara, Azяrbayъan Ombudsman tяsisatыnыn yaradыlmasыna, Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkilin sяlahiyyяtlяrinя vя fяaliyyяtinя yюnяltmiшdir.
Tяшkilatчыlar tяrяfindяn hazыrlanan Qafqaz regionunda sцlh vя insan hцquqlarыnыn mцdafiя prinsiplяrini юzцndя яks etdirяn «Dюzцmlцlцk, insan hцquqlarы, ksenofobiya vя ayrы-seчkilik яleyhinя mцbarizя”» adlы qяtnamя konfrans iшtirakчыlarыna tяqdim olunaraq mцzakirяyя чыxarыlmышdыr. Azяrbayъan Ombudsmanыnыn nцmayяndяsinin tяkliflяri konfransыn qяtnamяsinin yekun layihяsindя nяzяrя alыnmышdыr.
Ombudsmanыn Aparatыnыn яmяkdaшы M. Mяmmяdov Beynяlxalq Ombudsmanlar Иnstitutunun 7-10 sentyabr 2004-ъц il tarixdя Kanadanыn Kvebek шяhяrindя keчirilяn VЫЫЫ konfransыnda iшtirak etmiшdir. Konfransdan mяqsяd bцtцn дцnyada юnяm verilяn insan hцquqlarыnыn qorunmasы vя tяmin edilmяsi, o ъцmlяdяn demokratiyanыn inkiшafы sahяsindя яmяkdaшlыğы inkiшaf etdirmяk, fikir vя tяъrübя mцbadilяsi aparmaq, ombudsmanlarыn bu sahяdя fяaliyyяtini tяkmillяшdirmяk idi.
Bu mюtяbяr tяdbirя dцnyanin 77 юlkяsinin ombudsmanlarы, onlarыn nцmayяndяlяri, hяmчinin insan hцquqlarыnыn qorunmasы ilя mяшğul olan digяr tяшkilatlarыn tяmsilчilяri qatыlmышlar. Tяdbirdя Beynяlxalq Ombudsmanlar İnstitutunun prezidenti Kler Lyuis, Avropa Birliyinin Ombudsmanы Nikiforos Diamandouros, BMT-nin Иnkiшaf Proqramыnыn Ombudsmanы Ъeyms Li, habelя Ъяnubi vя Шimali Amerika, Avstraliya, Avropa, Asiya vя Afrika юlkяlяrinin nцmayяndяlяri dя iшtirak edirdilяr. Tяdbirdя MDB юlkяlяrindяn yalnыz Azяrbayъan, hяmчinin Baltikyanы юlkяlяrdяn Litva vя Estoniya tяmsil olunmuшdu.
Konfransыn aчыlыш mяrasimindя Kanadanыn Baш Qubernatoru xanыm Adrien Klarkson, Kvebek vilayяtinin Ombudsmanы xanыm Paulin Шampu-Lesaj vя Beynяlxalq Ombudsmanlar Иnstitutunun prezdenti ъяnab Kler Lyuis чыxыш edяrяk demokratiya yolunu seчmiш vя qanunun aliliyi prinsiplяrinя яmяl edяn юlkяlяrdя Ombudsman tяsisatlarыnыn mцhцm яhяmiyyяti barяdя sюz aчmышlar.
Konfransыn plenar iъlaslarыnda, o ъцmlяdяn iшчi qruplarыnda iqtisadi-sosial, mяdяni, vяtяndaш vя siyasi, o ъцmlяdяn яhalinin zяif tяbяqяlяrinin hцquqlarыnыn qorunmasыnda Ombudsmanыn rolu, dюvlяt mяmurlarыnыn davranыш qaydalarы, dцnyada baш verяn demoqrafik proseslяr, щямчинин son terror aktlarы mцzakirя olunmuшdur.
Beynяlxalq Ombudsmanlar Иnstitutunun prezidenti Kler Lyuis konfransda hesabat mяruzяsi ilя чыxыш edяrkяn rяhbяrlik etdiyi tяшkilatыn beynяlxalq яlaqяlяrindяn, habelя Azяrbayъan Ombudsmanыnыn keчirdiyi iki mюtяbяr konfransda iшtirakыndan sюz aчmыш, юlkяmizdя yeni yaranmыш tяsisatыn az mцddяt яrzindя sяmяrяli fяaliyyяtindяn, insan hцquqlarы sahяsindя qazandыğы uğurlardan danышmышdыr.
Tяsisatыn яmяkdaшы Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkil Elmira Sцleymanovanыn «Mцstяqil Azяrbayъan Respublikasыnda yeni yaranmыш Ombudsman tяsisatыnыn fяaliyyяti”» adlы mяruzяsini, o ъцmlяdяn Dağlыq Qarabağ mцnaqiшяsi haqqыnda hяqiqяtlяri konfrans iшtirakчыlarыna чatdыrmышdыr. O, hяmчinin bir neчя xariъi юlkяnin ombudsmanlarы ilя gюrцшяrяk Azяrbayъan Ombudsmanыnыn tяmsilчisi kimi, gяlяъяk яmяkdaшlыq planlarыnы mцzakirя etmiшdir.
6-17 sentyabr 2004-ъц il tarixdя Almaniya Federativ Respublikasыnыn Frankfurt (Oder) шяhяrindя Avropa-Viadrina Universitetindя «Иnsan hцquqlarыnыn mцdafiяsinin Avropa sistemi»” mюvzusunda keчirilяn yay kurslarыnda tяsisatыn iki nцmayяndяsi iшtirak etmiшlяr.
Kursun keчirilmяsindя mяqsяd insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi цzrя Avropa mexanizmlяri, Avropa Konvensiyasыnыn digяr qanunveriъilik sяnяdlяri ilя mцqaisяli tяhlili barяdя biliklяrinin daha da dяrinlяшdirilmяk idi.
Burada dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrini tяmsil edяn 18 universitet professorlarыnыn, hцquq sahяsindя tanыnmыш mцtяxяssislяrinin «Иnsan hцquqlarыnыn mцdafiяsi vя Avropa Шurasы»”, «Miqrasiya vя qaчqыnlar»”, «Иnsan hцquqlarы цzrя Avropa Konvensiyasыnыn юlчц mexanizmlяri»”, «Milli azlыqlar”» vя digяr mюvzularda mцhazirяlяri dinlяnilmiшdir.
13-14 sentyabr 2004-ъц il tarixdя Belчikanыn paytaxtы Brцssel шяhяrindя ATЯT-in «İrqчilik, ksenofobia, ayrы-seчkilik ilя mцbarizя vя dюzumlцlцk”» mюvzusunda beynяlxalq konfrans keчirilмишдир. Bu mюtяbяr mяъlis юtяn ilin sentyabrыnda Vyanada hяmin mюvzuda keчirilmiш konfransda irяli sцrцlmцш fikirlяrin, qяbul edilmiш qяrarlarыn gerчяklяшdirilmяsi yolunda daha bir addыm idi.
Konfransыn aчыlышыnda Belчikanыn Baш Naziri, юlkя Шahzadяsi, ATЯT-in sяdri Solomon Passi iшtirak etmiшlяr. Bu mцhцm tяdbirя dцnyanыn bir чox юlkяlяrinin insan hцquqlarы цzrя tanыnmыш mцtяxяssislяri, ekpertlяri vя din xadimlяri qatыlmышdыr.
Beynяlxalq tяdbirdя republikamыzы Azяrbayъan Respublikasы Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkilinin (Ombudsmanыn) Aparatыnыn rяhbяri R. Rяhimov tяmsil etmiшdir.
Konfransыn sessiyalarыnda vя plenar iъlaslarыnda dюvlяt vя hцquq-mцhafizя orqanlarыnыn, insan hцquqlarы цzrя institutlarыn ayrы-seчkilik vя ksenofobia ilя mцbarizяdя rolu, dinlяr vя mяdяniyyяtlяrarasы dialoq vя яmяkdaшlыq vasitяsilя dюzцmlцlцyцn vя insanlar arasыnda hюrmяt vя qarшыlыqlы anlaшmanыn mюhkяmlяndirilmяsi, mцhaъirlяrя qarшы diskriminasiya ilя mцbarizя vя onlarыn hцquqi rezident olduğu юlkяdя ъяmiyyяtя inteqrasiya olunmasыna yardыm gюstяrilmяsi, dюzцmlцlцyцn vя ayrы-seчkiliyя qarшы mцbarizяnin tяshil vя mяtbuat vasitяsilя gяnъliyя aшыlanmasы vя digяr mюvzularda mцzakirяlяr aparыlmышdыr.
Ombudsman tяsisatыnыn nцmayяndяsi konfransda чыxышыnы Azяrbayъanыn bu sahяdя яldя etdiyi nailiyyяtlяrя, юlkяdя sabit millяtlяrarasы mцhitin yaradыlmasыna, habelя Dağlыq Qarabağ mцnaqiшяsi vя яrazi iddialarы mяqsяdilя tюrяdilяn uzunmцddяtli ermяni tяъavцzцnцn aspektlяrinя hяsr etmiшdir.
14-17 sentyabr 2004-ъц il tarixdя Koreyanыn paytaxtы Seul шяhяrindя Koreya Respublikasinыn İnsan Hцquqlarы цzrя Milli Komissiyasы, İnsan Hцquqlarыnыn mцdafiяsi vя inkiшaf etdirilmяsi цzrя Milli Иnstitutlarыn Beynяlxalq Яlaqяlяndirmя Komitяsi vя BMT-nin Иnsan Hцquqlarы цzrя Ali Komissarlыьы tяrяfindяn “Milli Иnsan Hцquqlarы Иnstitutlarыnыn VЫЫ Beynяlxalq Konfransы keчirilmiшdir. Konfransda dцnyada insan hцquq vя azadlыqlarыnыn mцdafiяsi ilя mяшьul olan milli institutlar iшtirak edirdilяr. Konfrans юz iшini “Mцnaqiшя vя terrorizmlя mцbarizя zamanы insan hцquqlarыnыn qorunmasы” mюvzusunda qurmuшdur.
Beynяlxalq tяdbirdя respublikamыzы Ombudsman Aparatыnыn Hцquqi maariflяndirmя, elmi-analitik, informasiya vя beynяlxalq яlaqяlяr шюbяsi mцdirinin mцavini – elmi analitik sektorun mцdiri A. Sяfixanlы tяmsil etmiшdir.
Konfransыn plenar iъlaslarыnda mцnaqiшя vя terrorizmlя mцbarizя zamanы iqtisadi, sosial, mяdяni, vяtяndaш vя siyasi hцquqlarыn mцdafiяsi, mцnaqiшя zamanы milli insan hцquqlarы institutlarыnыn rolu, qadыn hцquqlarыnыn qorunmasы vя digяr mюvzularda diskussiyalar aparыlmышdыr. Plenar iъlaslarda hяmчinin mцxtяlif regionlarda mцnaqiшя vя terrorizmlя mцbarizя zamanы insan hцquqlarыnыn pozuntularы hallarы konfrans iшtirkaчыlarыnыn nяzяrinя чatdыrыlmыш vя bu hцquqlarыn bяrpasы istiqamяtindя milli insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi tяsisatlarыnыn fяaliyyяti mцzakirя olunmuшdur.
Ombudsman tяsisatыnыn nцmayяndяsinin konfransda Mцvяkkilin insan hцquqlarыnыn qorunmasы istiqamяtindя hяyata keчirdiyi fяaliyyяtя dair чыxышы dinlяnilmiшdir.
2004-ъц il oktyabrыn 4-15-dя Polшanыn Varшava шяhяrindя ATЯT-in Иnsan юlчцsц цzrя illik gюrцшц keчirilmiшdir.
Gюrцшdя demokratik tяsisatlar, o ъцmlяdяn idarяetmя, seшkilяr, milli azlыqlarыn hцquqlarы, эender bяrabяrliyi, insan alveri, humanitar mяsяlяlяr, insan hцquqlarыnыn tяbliьi, ombudsman vя milli insan hцquqlarы tяsisatlarы vя digяr mюvzular mцzakirя olunmuшdur.
Tяdbirdя Mцvяkkilin Aparatыnыn rяhbяri iшtirak etmiшdir. O, tяdbir zamanы bir neчя diskussiyalarda iшtirak edяrяk, qeyd olunan mюvzularla baьlы fikir mцbadilяsi aparmыш, юlkяmizdя bu sahяdя mюvъud olan problemlяr vя яldя olunan nailiyyяtlяr barяdя sюz aчmышdыr.
20-22 oktyabr 2004-ъц il tarixdя ABШ-ыn Atlanta шяhяrindя “Kimsяsiz vя valideyn himayяsindяn mяhrum olmuш uшaqlarыn insan hцquqlarыnыn izahы vя tяmin edilmяsi цчцn yeni vasitяlяr” mюvzusunda simpozium keчirilmiшdir. Tяdbir ABШ-ыn «Uшaqlar цчцn Beynяlxalq Vяkillяr»” tяшkilatы tяrяfindяn tяшkil edilmiшdir. Simpoziumda dцnyanыn 14 юlkяsinin nцmayяndяlяri iшtirak etmiшlяr. Tяdbirdя юlkяmizi Mцvяkkiliн Aparatыnыn яmяkdaшы tяmsil etmiшdir.
Simpoziumda яsasяn beynяlxalq юvladlыьa gюtцrцlmя mяsяlяlяri vя hяmin problemlяrin hяlli yollarы mцzakirя olunmuшdur. BMT-nin Uшaq Hцquqlarы Komitяsinin nцmayяndяsi Ъeykob Dюk, Harvard Universitetinin professoru Elizabet Bartolet vя uшaq hцquqlarы sahяsindя чalышan digяr tanыnmыш mцtяxяssislяr mяruzlяrlя чыxыш etmiшlяr. Natiqlяr юz чыxышlarыnda beynяlxalq юvladlыьa gюtцrцlmяnin mexanizmlяri, bu sahяdя qяrar qяbul edilmяsi strategiyasы vя mцvafiq informasiya texnologiyalarы barяdя яtraflы mяlumatlar vermiшlяr.
Azяrbayъan Ombudsman tяsisatыnыn nцmayяndяsi чыxыш edяrяk tяdbir iшtirakчыlarыna юlkяdя bu sahяdя olan statistik gюstяriъilяr, mюvъud problemlяr haqqыnda mяlumatы чatdыrmышdыr. Azяrbayъan Respublikasыnыn яrazisinin 20 faizinin Ermяnistan tяrяfindяn iшьal edilmяsi, bir milyona yaxыn soydaшыmыzыn qaчqыn vя mяъburi kючkцня чevrilmяsi, bu ailяlяrdя юz hцuqlarыndan mяhrum olunmuш yцз миndяn чox uшaьыn dцnyaya gяlmяsi iшtirakчыlarыn nяzяrinя чatdыrыlmышdыr. Azяrbayъan hюkumяtinin, o ъцmlяdяn insan hцquqlarыnыn tяmin edilmяsini hяyata keчirяn Ombudsmanыn bu kateqoriyadan olan uшaqlarыn hцquqlarыnыn qorunmasы vя sosial vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы sahяsindя fяaliyyяti barяdя mяlumat verilmiшdir.
Tяdbir iшtirakчыlarы kimsяsiz vя valideyn himayяsindяn mяhrum olmuш uшaqlarыn tяrbiyя aldыьы mцяssisяlяrin lяьv edilmяsi vя onlarыn ailяlяrя verilmяsi, beynяlxalq юvladlыьa gюtцrцlmя prosesinin tяkmillяшdirilmяsi ilя baьlы yeni mexanizmlяrin yaradыlmasы mяsяlяlяrini mцzakirя etmiшlяr. Simpoziumun sonunda bu sahяdя beynяlxalq яmяkdaшlыьыn davam etdirilmяsinin vaъibliyi qeyd olunmuшdur.
Qeyd etmяk lazыmdыr ki, Mцvяkkiliн Aparatыnыn ямякдашы Z.Zamanov Иsveчrяnin Beynяlxalq Tяdris Иnstitutunun «Beynяlxalq mцnasibяtlяr sahяsindя biliklяrin artыrыlmasы»” layihяsi цzrя yaradыlmыш Mяzunlar шurasыnыn direktoru seчilmiшdir.
Mяzunlar шurasыnыn tяrkibinя bu layihя цzrя tяшkil edilmiш seminarlarыn iшtirakчыlarы daxil olmuшlar. Шurada hяmчinin insan hцquqlarы, beynяlxalq iqtisadiyyat, sosial mяsяlяlяr vя Иnternet sяhifяsi цzrя mяsul iшчi vяzifяlяri dя tяsis olunmuшdur. Шuranыn Иnsan hцquqlarы sahяsindя tяdbirlяr цzrя meneъeri vяzifяsinя Konstitusiya Mяhkяmяsinin яmяkdaшы seчilmiшdir.
Bu шuranыn yaradыlmasыndan mяqsяd Azяrbayъanda insan hцquqlarы, beynяlxalq iqtisadiyyat vя sosial mяsяlяlяr цzrя ayrы-ayrы maariflяndirmя proqramlarыnыn iшlяnib hazыrlanmasы, treninq-seminarlarыn keчirilmяsidir. Hяmin treninq-seminarlar dюvlяt qurumlarыnыn яmяkdaшlarы цчцn nяzяrdя tutulmuшdur.
Mцvяkkiliн Aparatыnыn яmяkdaшы M. Mяmmяdov 24 oktyabr – 4 noyabr 2004–ъц il tarixdя ABШ-ыn Vaшinqton шяhяrindя Amerikanыn Gяnъ Siyasi Liderlяr Birliyinin, ABШ Dюvlяt Departamentinin vя ABШ Beynяlxalq Иnkiшaf Agentliyinin (USAИD) birgя tяшkil etdiklяri seчkilяrя dair tяdris proqramыnda iшtirak etmiшdir.
Bu proqramdan mяqsяd Amerika seчki sistemi ilя yaxыndan tanыш olmaq vя seчkilяri mцшahidя etmяkdяn ibarяt olmuшdur. Proqram hяmчinin beynяlxalq seчki mцшahidяsi standartlarыnыn юyrяnilmяsinя, uğurlu seчki kampaniyasы aparmaq sahяsindя bilik vя baъarыqlarыn tяkmillяшdirilmяsinя xidmяt etmiшdir.
Hяmin proqramda Avropa vя Asiya, o ъцmlяdяn MDB юlkяlяrindяn 70-dяn artыq dюvlяt mяmuru, parlament цzvlяri, siyasi partiyalarыn vя qeyri-hюkumяt tяшkilatlarыnыn nцmayяndяlяri dя iшtirak etmiшlяr.
Tяdbirя Azяrbayъan nцmayяndяlяrinin qatыlmasы ABШ Beynяlxalq İnkiшaf Agentliyinin vя Dцnyanы Юyrяnmяk Tяшkilatыnыn (World Learning, Ыnъ.) vasitячiliyi ilя mцmkцn olmuшdur.
Qeyd edяk ki, proqramda Ombudsman tяsisatыnыn яmяkdaшы ilя yanaшы, Azяrbayъan Respublikasы Prezidenti Иъra Aparatыnыn, Mяrkяzi Seчki Komissiyasыnыn, Yeni Azяrbayъan Partiyasы vя Azяrbayъan Milli Иstiqlal Partiyasыnыn nцmayяndяlяri dя iшtirak etmiшlяr.
ABШ prezidentinin xцsusi kюmяkчisi xanыm S.Ralston, Federal Seчki Komissiyasыnыn цzvц ъяnab M.Toner, Gяnъ Respublikaчыlar Milli Federasiyasыnыn sяdri ъяnab M.Mak vя digяr natiqlяr proqram чяrчivяsindя чыxыш edяrяk ABШ-ыn seчki qanunveriъiliyi, prezident seчkilяrinin keчirilmяsi qaydalarы, maliyyя vяsaitlяrinin яldя edilmяsi vя maliyyя qanunveriъiliyi, seчki kampaniyasыnda KİV-in rolu vя digяr maraq kяsb edяn mяsяlяlяrя aydыnlыq gяtirmiшlяr. Azяrbayъandan olan nцmayяndяlяr mцzakirяlяrdя fяal iшtirak edяrяk юlkяmizdя aparыlan seчki islahatlarы, yeni Seчki Mяъяllяsinin qяbul edilmяsi barяdя mяlumat vermiшlяr.
Gюrцшlяrin яksяriyyяti Vaшinqtonun seчkilяrя hяsr olunmuш telekanalы tяrяfindяn ъanlы yayыmlanmышdыr.
27 oktyabr 2004-ъц il tarixdя Azяrbayъanы tяmsil edяn nцmayяndяlяr юlkяmizin ABШ-dakы sяfirliyinя gedяrяk sяfir, ъяnab Hafiz Paшayevlя gюrцшmцшlяr.
Yerlяrdя seчki kampaniyasы ilя tanыш olmaq vя seчkilяri mцшahidя etmяk mяqsяdi ilя iшtirakчыlar юlkяnin mцxtяlif шtatlarыna sяfяr etmiшlяr. Azяrbayъandan olan nцmayяndяlяr Pensilvaniya Шtatыnыn Pitsburq шяhяrindя olmuшlar.
Proqram iшtirakчыlarы Qrinsburq шяhяrindя Demokrat Partiyasыndan vitse-prezidentliyя namizяd Ъon Edvardsыn vя Pitsburqda Prezident Ъorъ Buшun яhali ilя gюrцшlяrindя iшtirak etmiш, seчkilяr gцnцndя isя bu шяhяrdяki mяntяqяlяrdя sяsvermя prosesini mцшahidя etmiшlяr.
Azяrbayъan Respublikasыnыn Иnsan Hцquqlarы цzrя Mцvяkkili Aparatыnыn dюrd яmяkdaшы BMT-nin Иnsan Hцquqlarы цzrя Ali Komissarlыьы tяrяfindяn 8-12 noyabr 2004-ъц il tarixdя tяшkil edilmiш “BMT-nin Иnsan Hцquqlarы Komitяsinin tюvsiyяlяrinin milli sяviyyяdя hяyata keчirilmяsinin gцъlяndirilmяsi” mюvzusunda treninq-seminarda, hяmчinin 16-17 noyabr tarixdя «Иqtisadi, sosial vя mяdяni hцquqlar haqqыnda” Beynяlxalq Paktda tяsbit olunmuш hцquqlarыn Azяrbayъan dюvlяti tяrяfindяn yerinя yetirilmяsi vяziyyяti barяdя hesabatыn dindirilmяsindя iшtirak etmiшlяr.
Hяmin tяdbirя Ombudsman tяsisatыnыn nцmayяndяlяri ilя bяrabяr, Azяrbayъanda insan hцquqlarы sahяsindя fяaliyyяt gюstяrяn QHT-lяrin, hяmчinin media nцmayяndяlяri dя qatыlmышlar.
Tяdbir zamanы BMT-nin ekspertlяri iшtirakчыlara bu qurumun Иnsan Hцquqlarы Komitяsinin fяaliyyяti vя iш prinsiplяri barяdя mяlumat vermiшlяr. Daha sonra iшtirakчы dюvlяtlяrin nцmayяndяlяri юz юlkяlяrindя insan hцquqlarы sahяsindяki vяziyyяt haqqыnda danышmышlar. Azяrbayъan Ombudsmanыnыn nцmayяndяlяri юlkяmizdя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi sahяsindяki яldя edilmiш mцsbяt nяtiъяlяr, Ombudsmanыn bu istiqamяtdя fяaliyyяti, pozulmuш insan hцquqlarыnыn bяrpasыna daha sяmяrяli nail olmaq цчцn dюvlяt tяшkilatlarы, QHT-lяr vя media ilя яmяkdaшlыq яlaqяlяri barяdя tяdbir iшtirakчыlarыna geniш mяlumat vermiшlяr.
Treninq-seminarda nцmayяndя heyяtimizin iшtirakы ilя gяlяъяkdя юlkяdя hяyata keчirilmяsi planlaшdыrыlan «Иnsan hцquqlari sahяsindя Milli Fяaliyyяt Planы”» tяrtib olunmuшdur. Azяrbayъan Ombudsmanыnы nцmayяndяlяrinin tяklifi ilя Milli Fяaliyyяt Planыnda insan hцquqlarыnыn qorunmasы sahяsindя qanunveriъiliyin tяkmillяшdirilmяsi vя bir sыra mцvafiq tяdbirlяrin hяyata keчirilmяsi ilя bağlы mяsяlяlяr юz яksini tapmышdыr.
17-19 noyabr 2004-ъц il tarixdя Milli Azlыqlar цzrя Avropa Mяrkяzinin tяшяbbцsц vя tяшkilatчыlыьы ilя Almaniyanыn Шlezviq-Holшteyn vilayяtindя “Ombudsman Иnstitutu vя milli azlыqlarыn hцquqlarы” mюvzusunda tяdris seminarы keчirilmiшdir. Tяdbirdя Ъяnub-Шяrqi Avropa юlkяlяrinin, o ъцmlяdяn Makedoniya vя Kosovonun, Ъяnubi Qafqaz respublikalarыnыn, Estoniyanыn vя Rusiya Federasiyasы subyektlяrinin ombudsmanlarы vя onlarыn nцmayяndяlяri iшtirak etmiшlяr. Seminarda Azяrbayъanы Ombudsman Aparatыnыn яmяkdaшы tяmsil edirdi.
Seminarы keчirmяkdя mяqsяd milli azlыqlarыn hцquqlarыnыn mцdafiяsinin beynяlxalq vя Avropa standartlarыna uyьun qurulmasы цzrя mюvъud tяъrцbяnin юyrяnilmяsi, iшtirakчы dюvlяtlяrin ombudsman tяsisatlarыnыn bu istiqamяtdя яmяkdaшlыьыnыn mюhkяmlяndirilmяsi olmuшdur.
Milli Azlыqlar цzrя Avropa Mяrkяzinin direktoru M.Veller seminarы aчaraq tяdbirin mяramы barяdя mяlumat vermiшdir. ATЯT-in Milli Azlыqlar цzrя Baш Komissarlыьыnыn nцmayяndяsi «ATЯT-in Baш Komissarlыьыnыn milli azlыqlarыn iшlяri цzrя fяaliyyяti»”, Шlezviq-Holшteyn vilayяtinin sosial mяsяlяlяr цzrя Ombudsmanыnыn mцavini «Almaniyada milli azlыqlarыn sosial vяziyyяti»” mюvzularыnda mяruzя etmiшlяr.
Seminarыn iшtirakчыlarы «Milli azlыqlarыn hцquqlarы sahяsindя qanunveriъilik»”, «Almaniyada milli azlыqlarыn mцhafizяsi sistemi vя hцquqlarыnыn mцdafiяsi»”, «Ombudsman Иnstitutunun mandatы»” vя s. mюvzularda mцhazirяlяr dinlяmiш, iшчi qruplarыnda milli azlыqlar vя insan hцquqlarы цzrя mцzakirяlяr aparmышlar.
Seminarыn sonunъu iш gцnц tяdbirin keчirildiyi vilayяtin Parlamentinin Milli azlыqlar цzrя daimi komissiyasы ilя birlikdя aparыlmыш, Parlamentin sяdri iшtirakчыlarы qяbul etmiшdir. Sonra seminar iшtirakчыlarы bu vilayяtdя yaшayan milli azlыqlarыn nцmayяndяlяri ilя gюrцшцb sюhbяt etmiшlяr.
Azяrbayъan Ombudsman Aparatыnыn nцmayяndяsi юlkя Ombudsmanыnыn milli azlыqlarыn vя insan hцquqlarыnыn mцdafiяsi sahяsindя tяъrцbяsini seminar iшtirakчыlarы ilя bюlцшmцш vя respublikamыzda milli azlыqlarыn hцquqlarыnыn mцdafiяsinin mюvъud durumu barяdя mяlumat vermiшdir.
3-4 dekabr 2004-ъц il tarixdя Berlin шяhяrindя «Иnsan hцquqlarы цzrя maariflяndirmя»” mюvzusunda seminar keчirilmiшdir. Almaniya Иnsan Hцquqlarы Иnstitutunun tяшkil etdiyi beynяlxalq tяdbirdя Иspaniya, Иrlandiya, Шimali Иrlandiya, Danimarka, Lцksemburq, Polшa, Qazaxыstan vя Azяrbayъandan gяlmiш nцmayяndяlяr, ombudsman tяsisatlarыnыn яmяkdaшlarы, tanыnmыш hцquq mцtяxяssislяri iшtirak edirdilяr.
Tяdbirin keчirilmяsindяn mяqsяd iшtirakчы dюvlяtlяrdя insan hцquqlarы цzrя maariflяndirmя sahяsindя яldя olunmuш tяъrцbяni юyrяnmяk, gяlяъяk fяaliyyяtin istiqamяtlяrini tяkmillяшdirmяk цzrя fikir mцbadilяsi aparmaq idi.
Almaniya Иnsan Hцquqlarы Иnstitutunun direktoru Heyner Bielefeldt seminarы aчaraq iшtirakчыlarы salamlamыш vя iшgцzar mцzakirяlяrя dяvяt etmiшdir.
Ишtirakчыlar юz юlkяlяrindя insan hцquqlarы цzrя maariflяndirmя sahяsindя gюrцlmцш iшlяr barяdя mяruzяlяr etmiшlяr. Мцвяккил tяsisatыnыn яmяkdaшы Я. Иsmayilov чыxышыnda юlkяmizdя яhalinin hцquqi maariflяndirilmяsinin demokratik-hцquqi dюvlяtin vя vяtяndaш ъяmiyyяtinin qurulmasы prosesinя tяkan verяn mцhцm amil olduьunu, Ombudsmanыn vяtяndaшlarыn hцquqi maariflяndirilmяsinя kюmяk mяqsяdilя respublikanыn paytaxtыnda vя ayrы-ayrы bюlgяlяrdя treninq-seminarlar keчirdiyini, insanlara hцquqlarыnы izah etdiyini vurьulamышdыr. O, Mцvяkkilin tяшяbbцsц vя YUNESKO-nun dяstяyi ilя insan hцquqlarы цzrя maariflяndirmя mюvzusunda ombudsmanlarыn ЫЫЫ Bakы Beynяlxalq konfransыnыn keчirildiyini vя sяmяrяli nяtiъяlяrini diqqяtя чatdыrmышdыr.
Ombudsmanыn fяaliyyяtindя яhalinin xцsusi qruplarыna цnvanlanmыш hцquqi maariflяndirmя iшinin mцhцm yer tutduьu, ayrы-ayrы regionlarda yerli iъra, bяlяdiyyя vя hцquq-mцhafizя orqanlarыnыn nцmayяndяlяri, o ъцmlяdяn яhali цчцn zona mцшavirяlяri keчirildiyi, Ombudsman Aparatыnda gender bяrabяrliyi, vяtяndaшlarыn seчki, tяhsil, saьlamlыq hцquqlarы, istehlakчыlarыn hцquqlarы vя digяr mюvzularda dяyirmi masalarыn, konfranslarыn, habelя qaчqыn vя mяъburi kючkцnlяr, ahыllar, uшaqlar цчцn seminarlarыn tяшkil olunduьu vurьulanmышdыr.
Azяrbayъan tяmsilчisinin Ombudsmanыn daxili iшlяr orqanlarы ilя яmяkdaшlыq vя polis iшчilяrinin maariflяndirilmяsi чяrчivяsindя keчirtdiyi silsilя tяdbirlяr, чevik araшdыrma qrupunun yaradыlmasы barяdя mяlumatы iшtirakчыlarыn bюyцk marağыna sяbяb olmuшdur. Seminar iшtirakчыlarы Azяrbayъan Ombudsmanыnыn bu tяъrцbяsini yцksяk dяyяrlяndirmiшlяr.