Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

Vergi 
mədəniyyəti 
dedikdə, vergi orqanları tərəfindən müəyyən 
edilmiş vergilərin tam və vaxtında ödənilməsi və vergidən 
yayınanlara qarşı fəal mübarizə aparılması nəzərdə tutulur. 
Vergi mədəniyyətinin yüksək olması, vergidən yayınmaların 
azalması və büdcəyə vergi daxilolmalarının artmasına səbəb 
olur. 
Vergi Bəyannaməsində
cəmiyyət üzvləri özlərinin illik 
gəlirləri və xərcləri haqqında vergi orqanlarına hesabat təqdim 
edirlər. Bu Bəyannaməni əsasən kommersiya fəaliyyəti ilə 
məşğul olanlar, əsas iş yerindən kənarda məşğul olanlar, 
sərbəst əmək fəaliyyəti ilə məşğul olanlar və s. təqdim edirlər. 
Əsas iş yerindən başqa yerdə məşğul olmayanlar, Bəyannamə 
təqdim etmirlər. 

---

474 
XXXI FƏSĠL. PUL TƏDAVÜLÜ VƏ PUL SĠSTEMLƏRĠ 
 
§1. Pul dövriyyəsinin mahiyyəti və quruluşu 
 
İqtisadi ədəbiyyatda və KİV-də pul tədavülü, pul 
dövriyyəsi, tədiyyə dövriyyəsi, pul-tədiyyə dövriyyəsi və s. 
kimi anlayışlara təsadüf olunur. Bu anlayışlar oxşar olsalar da, 
mahiyyətinə görə xeyli fərqlənirlər. 
Pul tədavülü
dedikdə 
yalnız nağd pulun hərəkəti nəzərdə tutulur. Təsərrüfat 
fəaliyyəti ilə əlaəqdar nağd pul nişanları fiziki şəxslər, 
təsərrüfat subyektləri və dövlət qurumları arasında hərəkət edir. 
Bu zaman pul, tədavül vasitəsi, tədiyyə vasitəsi və yığım 
vasitəsi vəzifələrini yerinə yetirir. 
Pul dövriyyəsi
dedikdə isə nağd və nağdsız formalarda 
olan pul nişanalarının hərəkəti prosesi nəzərdə tutulur. Deməli 
pul dövriyyəsi həm nağd pulların, həm də nağdsız pul 
nişanlarının hərəkətini əhatə edir. Nağdsız pul nişanları tədavül 
etmir. Çünkü, hər alqı-satqı əqdində yeni pul nişanının (qəbz, 
veksel, çek və s.) olması tələb olunur. 
Metal pul tədavülü şəraitində əmtəə dövriyyəsi kimi, pul 
dövriyyəsi də dəyər dövriyyəsi kimi çıxış edirdi. Çünkü, metal 
sikkənin öz dəyəri var idi. Müasir kağız pul dövriyyəsi isə 
dəyər dövriyyəsi deyildir. Çünkü, kağız pul nişanlarının dəyəri 
nominalı ilə müqayisədə çox cüzidir. Məsələn, 100 dolların 
istehsalı üçün yalnız üç sentlik xərc çəkilir.