Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

qərarlar qəbul etməkdir
. 
Əgər, sahibkarlıq fəaliyyətinin həcmi kiçikdirsə qərarların 
qəbul edilməsi sahibkarın özü tərəfindən həyata keçirilir. 
Fəaliyyət dairəsi geniş və mürəkkəbdirsə əsas qərarlar, biznesin 
taleyüklü qərarları sahibkar tərəfindən ikinci dərəcəli məsələ- 
lər üzrə qərarlar isə sahibkarlıq subyektinin digər iştirakçıları 
tərəfindən qəbul olunur. Sahibkarlıq fəaliyyətinin subyekti 

---

239 
kimi bir şəxs deyil, bir neçəsi çıxış edərsə hər biri fəaliyyətin 
konkret sahəsi üzrə (satış, təchizat, maliyyə, reklam) ixtisas- 
laşır və bu sahənin fəaliyyəti ilə bağlı qərarlar qəbul edirlər. 
Sahibkarlıq fəaliyyətinin əsas məsələləri üzrə səmərəli 
qərarların qəbul edilməsi üçün qərar qəbul edənin özü bir sıra 
şəxsi keyfiyyətlərə malik olmalıdır. Bu şəxsi keyfiyyətlərə 
aşağıdakılar aiddir: 
sahibkarlıq fəaliyyəti üçün tələb olunan ümumi bilik;
müasir iqtisadi təfəkkür; 
işguzar mədəniyyət; 
iqtisadi vəziyyəti onerativ təhlil etmək və öz imkanlarını 
düzgün qiymətləndirə bilmək bacarığı və s. 
İqtisadi fəaliyyətin əsas məsələləri üzrə qərarların qəbul 
edilməsi əsasən iki formada həyata keçirilir: ənənəvi olaraq 
qərarlar sahibkarlıq subyekti tərəfindən təkbaşına və ya digər 
vəzifəlilər tərəfindən qəbul edilir və yuxarıdan aşağıya doğ- 
ru
tabelilik
принсипиня
uyğun olaraq yönəldilir və icra 
edilirlər. Bəzi ölkələrdə (Yaponiya, Cənubi Koreya və s.) isə
XX əsrin 70-80-ci illərindən başlayaraq qərarların qəbul 
edilməsində aşağı pillələrin də fəal iştirakı nəzərdə tutulur. 
Aşağıdakıların fəal iştirakı ilə razılaşdırılmış qərarların qəbulu 
daha yaxşı nəticələrin əldə edilməsinə səbəb olur.
Sahibkarlıq subyeklərinin mühüm vəzifələrindən biri də 
ağıllı risk
etməkdir. Belə ki, sahibkarlıq subyekti iqtisadi 
fəaliyyətlə əlaqədar müxtəlif vəzifələri yerinə yetirmək üçün
öz vəsaiti, vaxtı və işgüzar aləmdəki nüfuzu ilə risk edir. 
Sahibkarlıq fəaliyyəti hər zaman qeyri-müəyyənlikə, risklə 
bağlıdır. Sahibkarlıq riski sığortalanan və sığortalanmayan 
risklərə ayrılır. Sığortalanan risklər dedikdə yanğın, daşınma 
zamanı məhsulun xarab olması, firma rəhbərlərinin və ya 
aparıcı mütəxəsislərin ölümü və ya xəstələnməsi və s. nəzərdə
tutulur. Bu kimi risklərdən irəli gələn zərəri ödəmələr üçün 
onlar sığortalanırlar. 

---

240 
Sığortalanmayan risklər isə əsasən aşağıdakı hadisələrlə 
əlaqədə olur: 
alıcıların zövqündəki dəyişikliklər; 
rəqiblərin fəaliyyətindəki dəyişikliklər; 
iqtisadi resursların qeyri-səmərəli bölgüsü və qiymətlərin 
dəyişilməsi; 
siyasi şəraitin dəyişilməsi, münaqişələr, təbii və ekoloji
fəlakətlər və s. 
Bu risklərdən isə sığortalanmaq mümkün deyildir. 
Risklərlə əlaqədar sahibkara dəyən zərərin üç səviyyəsi 
fərqləndirilir: a) aparılan riskli əməliyyat nəticəsində sahibkar 
mənfəət əldə etmir. Atalar demişkən ―aldım qoz, satdım qoz 
mənə qaldı xışıltısı‖, b) aparılan riskli əməliyyat çəkilən 
xərcləri ödəmir, zərər sahibkarın öz hesabına ödənilir. Belə hal 
adətən təsadüfi ola bilər. c) aparılan iqtisadi fəaliyyət sahibkarı 
müflisləşdirir. Belə halın baş verməməsi üçün sahibkar ağıllı 
risk etməyi bacarmalıdır. H.Fordun dediyi kimi ―işinizdə daha 
çox ağıla üstünlük verin-ağıla və bir daha ağıla‖ . 
Sahibkarliq subyekləri tərəfindən bu və digər vəzifələrin 
həyata keçirilməsi sahibkarliq mühiti şəraitində baş verir.