Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

axınlı, 
kütləvi istehsal
olduğu üçün, istehsal xərcləri xeyli aşağı olur. 
İctimai əməyə qənaət olunur. Ölkədə həyata keçirilən elmi-
tədqiqat işlərinin çox hissəsi belə firmalarda həyata keçirilir. 
Məsələn: ABŞ-da elmi-tədqiqat işlərinin 95%-dən çoxu 600 
şirkət tərəfindən maliyyələşdirilir. İri firmalarda çalışan 
işçilərin sayı çox olmaqla, ölkədə istehsal olunan ümumi milli 
məhsulun da çox hissəsi bu firmalarda istehsal olunur. 
Məsələn, ABŞ-da kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən 
ümumi firmaların 15%-ə yaxınını təşkil edən iri firmalar 
məhsul istehsalının 32%-ni, istehsal etdiyi halda, ümumi 34%-
ni təşkil edən xırda firmalar kənd təsərrüfatı məhsullarının 
cəmi 32%-ni istehsal edir. Onu da qeyd edək ki, firmanın 
həcminin iri olması qazancın, mənfəətin çox olması demək 
deyildir. Çünkü, firmanın optimal həcmdən kənarlaşması idarə, 
nəqliyyat və.s xərclərin artması deməkdir. Bu isə qazancın 
azalmasına səbəb olur. 
5. Firmaları təsnifatlaşdıran əlamətlərindən biri də onların 
təşkilati hüquqi
formasıdır. Təşkilati-hüquqi formasına görə 
firmalar aşağıdakı kimi olurlar: dövlət, fərdi, şərikli, payçı, 
məhdud məsuliyyətli, səhmdar cəmiyyətli. 
Dövlət
firmalarında (müəssisələrində) istehsalın təsisat- 
çısı və təşkilatçısı kimi, dövlət və ya bələdiyyə çıxış edir. Bu 
firmalar adətən, ya çox yüksək ilkin kapital qoyuluşu tələb 
olunduğu, ya xərclərin ödənilməsi müddəti çox uzun olduğu, 

---

216 
ya da cəmiyyət üçün zəruri məhsulun istehsalının ziyan 
gətirəcəyi qabaqcadan məlum olduğu sahələrdə yaradılır. Bu 
firmalarda səmərəlilik nisbətən aşagıdır. Çünkü bu firmalar 
rəqabəti tam hiss etmir, dövlət onların itkilərini ödəyərək, 
onlara hamilik edir. Bu firmalar təsərrüfat fəaliyyətində 
müstəqil deyillər, onlar məhsul və xidməti adətən, maya 
dəyərinə (istehsal xərclərinə) realizə edirlər. 
Fərdi
(ailə) firması adətən ailə üzvlərindən ibarət olur. 
Onlar mülkiyyətçi olmaq etibarilə adətən özləri də əmək sərf 
edərək məhsul və xidmətlər istehsal edirlər. Bu firmalar daha 
çox xidmət sahələrində, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında 
mövcud olurlar.