Azot (I, II va IV)-oksidlarini olinishi va xossalari. Nitrit kislotasi olinishi va xossalari. Nitrat kislotasining olinishi va xossalari

5.Azot (IV) oksidining olinishi
(tajriba mo‘rili shkafda o‘tkazilsin)
1-tajriba. 61-rasm bo‘yicha asbob yig‘ing. Kolbaga ozgina mis qirindisidan soling, tomizgich voronkasiga esa 5-10 ml konsentrlangan HNO₃ dan quying. Ajralib chiqayotgan gazni 3 ta silindrga (ikkita banka va probirkaga) yig‘ing va shisha plastinka bilan og‘zini berkitib, keyingi tajribalar uchun saqlang. Gazning rangi qanday? Reaksiya tenglamasini yozing.
2-tajriba. 86-rasimdagidek asbob yig‘ing. Xlorkalsiyli nay 2 ga shisha paxta qavatlari orasiga donalashtirilgan CaCl₂ joylashtiring (tajribani naysiz bajarsa ham bo‘ladi). Vanna 3 ni sovituvchi aralashma bilan to‘ldiring (qor yoki muz bilan tuz (2:1)). Kolba (keng probirka) 4 priemnik vazifasini bajaradi va u nihoyatda quruq bo‘lishi shart. Vanna 5 va probirka 6 ni suv bilan to‘ldiring.

86-rasm. Suyuq azota (IV) oksid olish uchun qurilma: 1 - probirka; 2 - xlorkalsiyli nay; 3 – sovituvchi aralashma solingan vanna; 4-kolba; 5-suvli vanna; 6-probirka.

Hovonchada 5-7 g qo‘rg‘oshin nitratni ishqalab maydalang va 1-2 g mayda, yuvilgan va quritilgan qum bilan aralashtiring. Aralashmani shisha tayoqcha bilan yaxshilab aralashtirib, kuchsiz qo‘ng‘ir rang chiqquncha chinni kosachada kuchsiz gaz alangasida quriting va probirka 1 ga joylashtiring. Qo‘rg‘oshin nitratga gaz bir me’yorda chiqishi uchun qum qo‘shiladi. So‘ngra probirka 1 ni aralashma bilan qizdiring va gaz oqimi bir me’yorda chiqishini va 5 vannadan kolbaga suv tortilmasligini nazorat qiling.

Kolbaga qanday rangdagi va tarkibdagi suyuqlik yig‘iladi? Agar kalsiy xloridli nay qo‘llanilmasa, nam ishtirokida ko‘kimtir azot (III) oksidi hosil bo‘lishi mumkin. Shuning uchun suyuqlik rangi zangori bo‘ladi. Kolbada biroz suyuqlik to‘planganidan so‘ng, gaz o‘tkazuvchi nayni vannadan chiqaring va qizdirishni to‘xtating.
Probirkada qanday gaz to‘planganligini isbotlang. Oldiniga kalsiy xloridli nayni olib, rezina naylarga qisqichni kiydiring. Suyuqlikli kolbani keyingi tajriba uchun saqlang. Qo‘rg‘oshin nitratning parchalanish reaksiyasi tenglamasini yozing.