A’zolar sistemasi, ontofilognizi ovqat hazm qilish a`zolarining tuzilishi Ovqat hazm qilishning mohiyati va tiplari

Qizil o’ngach.

• Qizil o’ngach – esophagus halqumning davomi bo’lib, me’dagacha davom etadi. Joylashish sohasi VI bo’yin umurtqasi sohasidan XI ko’krak umurtqa sohasigacha davom etib, o’rtacha 23-25 sm bo’ladi. Uning bo’yin qismi – partes cervicalis, ko’krak qismi – partes thoracica va qorin qismi – partes abdominalis bo’ladi.

Qorin bo’shlig’i

• Qorin bo’shlig’I – cavitas abdominis ning yuqori devorini diafragma, oldingi devorini qorin mushaklari, orqa devorini umurtqa pog’onasi, bel mushaklari tashkil etadi.

ME’DA (ventriculus seu gaster)

• Ovqat qizilo’ngachdan me’daga tushadi. Me’daga tushgan ovqat u yerdagi bezlardan chiqadigan shiralar ta’sirida parchalanadi. Ovqatning sifatiga qarab, u me’dada 4 soatdan 10 soatgacha turishi mumkin. Me’da «ovqat deposi» funksiyasini bajaradi, u yeyilgan ovqatning katta hajmini saqlab turadi. Ovqat me’dada aralashib, uning ichiga me’da shirasi singib kiradi, ovqatning tarkibiy qismlari, ayniqsa, oqsillar me’da shirasining fermentlari ta’sirida kimyoviy o’zgarishlarga duch keladi

Me’da osti bezi

• Me’daning orqasida joylashadi. Bezda boshcha, tanasi, dumsimon qismi bo’ladi. Me’da osti beziningasosiy nayi umumiy o’t yo’li bilan qo’shilgan holda o’n ikki barmoq ichak devoridagi katta so’rg’ich sohasiga ochiladi.

Ingichka ichak

• Ingichka ichak – me’daning chiqish qismidan boshlanib, o’ng yonbosh sohasidagi yo’g’on ichakning boshlanish qismida yakunlanadi. Ingichka ichakda moddalarning kimyoviy ta’sirida parchalanishi davom etadi.

Jigar — hazm bezi. Odam va hayvonlarda ovqatning hazm bo`lishi va so`rilishida qatnashadi, yog` va uglevodlarni zaxiraga yig`adi. Xordali hayvonlar va odamda J. — murakkab, xayot uchun muhim a`zo. Baliq va amfibiyalarda J. sudralib yuruvchilar, qushlar va sut emizuvchilardagiga nisbatan kattaroq; yirtqich hayvonlarda o`txo`r hayvonlarnikiga nisbatan katta. J. shakli hayvonning gavda tuzilishiga bog`liq.

• Jigar — hazm bezi. Odam va hayvonlarda ovqatning hazm bo`lishi va so`rilishida qatnashadi, yog` va uglevodlarni zaxiraga yig`adi. Xordali hayvonlar va odamda J. — murakkab, xayot uchun muhim a`zo. Baliq va amfibiyalarda J. sudralib yuruvchilar, qushlar va sut emizuvchilardagiga nisbatan kattaroq; yirtqich hayvonlarda o`txo`r hayvonlarnikiga nisbatan katta. J. shakli hayvonning gavda tuzilishiga bog`liq.
• Odamda J. — organizmdagi eng katta bez (vazni 1200—2200 g). Qorin bo`shlig`ida, diafragmaning tagida, o`ng qovurg`alar va qisman chap qovurg`alar ostida yotadi. Rangi qizg`ish-qo`ng`ir, kattaroq o`ng bo`lagi bilan kichikroq chap bo`lagi bor. O`rta qismining pastki yuzasidagi ko`ndalang chuqurcha J. darvozasi yoki qopqasi deb ataladi. Shu joydan J.ga arteriya, darvoza venasi, nervlar kiradi va J.ning o`t yo`li, jigar venasi chiqadi. Bu o`t yo`li o`t pufagidan chiqqan yo`lga qo`shilib, o`n ikki barmoq ichakka quyiladigan umumiy o`t yo`lini hosil qiladi.
• J. organizmning markaziy biokimyoviy lab.si bo`lib, turli-tuman funksiyalarni bajaradi; J. bo`lmasa, odam, hayvon yashay olmaydi. J. bir sutkada 600—700 g o`t (safro) ishlab chiqarib, ovqat hazm bo`lishida va oziq moddalarning ichakdan qonga so`rilishida muhim rol o`ynaydi; oqsillar, yog`lar va uglevodlar almashinuvida qatnashadi; bundan tashqari, moddalar almashinuvida hosil bo`ladigan yoki tashqaridan kirgan zaharli moddalarni zararsizlantirib, himoya funksiyasini bajaradi.