Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

XVII mətn

Sultan bəyi Arazdan keçirən də mənim bu qardaşımnan yatırdı balinsiyada, adı Cənnət kişiydi. Deyirdi ki, qatırrarı yükləmişik, Sultan bəyi o taya keçirəsiyik. Onda gördük kü, üç atdı gəlir. Deyir, Sultan bəy ehtiyat eliyir ki, birdən bunun dalınca gəlmiş olarlar. Onatılanı siyirdi, yarğana qısıldı. Atdılar gəldi yolnan çıxdı getdi. Dedi ki, Cənnət kişi. Dedim, bəli, bəy. Dedi, gedəndə deyərsən ki, Sultan bəy deyir ki:

Mən aşığam, yar qana,

Yar sirrini yar qana.

Gör bəy nə günə qalıf

Sığınıfdı yarqana.

116. XOSROV BƏY
Xosrov bəyi tutuf Bayıl türməsinə salmışlar. Əmim uşalqları Almurad, Xanmurad bir xurcun qızıl götürüllər, atnan gedif çıxıllar Bakıya. Nərman Nərmanovnan da Xosrov bəy Odessada bir yerdə oxuyuflar (Atam Xosrov bəy haqqında çox söhbət eliyirdi. Kəndə gələndə uşaqları yığırdı aparırdı çəmənliklərə, göstəriş verirdi ki, bu otdan yığın, bu çiçəkdən yığın. Soruşurdux ki, bəy, bu nə üçündü? Dedi, filan şeyin dərmanıdı. Yığırdı onnarı, aparırdı). Nəysə, Almuradnan Xanmurad bir xurcun qızılnan gedif çıxıllar Bakıya. Çox çətinniknən Nəriman Nərimanovu tapıllar. Onunnan görüşüllər, deyillər gəlmişik Xosrov bəyi aparmağa. Deyir ki, mən kağız yazıf verəjəm, bircə saat ərzində Xosrov bəyi apardız, apardız, aparmadız onu edam eliyəjəhlər. Bular Nəriman Nərimanovdan alırlar kağızı, gətirillər türməyə. Türmənin qapısında rus babulyası oturufdu. Deyillər, Nəriman Nərimanov kağız verib Xosrov bəyi aparmaq üçün. Deyir, o, xalq düşmənidi, vermərəm. Onda bir xurcun qızılı qaldırıf qoyullar rusun qabağına. Qızılı görəndə gözləri dörd olur. Bir at da özdəriynən götürmüşdər. Çapıllar üzü bəri. İki gün, üş gün durmadan gəlillər. Mil-Muğan düzünə çatanda yolu azırlar. Rəhmətlik Xanmurad əmim söhbət eliyirdi ki, bəy oturdu. Heş nə yox idi, quru çörək vardı. Çörəyi kəsdi qoydu ağzına, nə qədər çeynədi uda bilmədi. Qayıtdı dedi ki, millət yolunda ağzım dəyirmana döndü, ay allah.

Heylə olur Türkiyəyə gedir, müharibə başdıyanda da gəlir Almaniyaya. Almaniyada əsirləri qırıllarmış. Ayırd eliyə bilmirlərmiş bunun hansı yəhudi, hansı azərbaycanlıdı. Onnar da əsasən yəhudiləri qırırmışdar. Orda köməyə Xosrov bəy çatır. Həkim kimi sübut edir ki, yəhudilərin sünnəti aşağıdan yuxarı kəsilir, amma azərbaycanlıların sünnəti yuxarıdan aşağı. Heylə olur azərbaycanlıları azad edir.

Mənim atam müharibədə əsir düşür. Özü söhbət eliyir ki, əsirlikdə olanda aramıza adamlar gəldi, dedilər ki, Məmmədəminin adamlarıyıx. Hitler Rusiyanı məğlub edir, biz də yavaş-yavaş qoşun hazırrıyırıx. Qoşun burdan Azərbaycana gedəjəh, Azərbaycan azad olajaxdı. Kim tərəfdardı? Siyahı tutdular, kim tərəfdardırsa, onun adını siyahıya yazırdılar.