Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Қызылорда қаласының білім беру бөлімі "Ұлағат" білім ордасы мектебі

Барометрлік қысым

Оттегінің төмен парциалды қысымымен аса төмен барометрлік кысымның адамға әсерін зерттеуде шетелдік және отандық ғылымның жарты ғасырдан астам тәжірибесі бар. Ғылыми мәліметтері негізінде (ветиляциялық және регенерациялық типтегі) саңылаусыз кабиналар, оттегі құралдары, скафандрлар жасалды. Сондай-ақ ұшу барысында саңылаусыз кабинадағы қысымның аса жоғары мөлшерден күрт өзгеруінен бастап, кабинадан тыс жерде ауа қысымының ең елеулі мөлшерде сиреуі жақсы зерттелді.
Жер атмосферасы адамның ауамен демалуын қамтамасыз етеді, белгілі барометрлік қысымды ұстап тұрады, температураны қадағалаушы жағдай туғызады, сондай-ақ қуатты ғарыштық сәуле қаупінен оңтайлы қорғаныс құралы болып табылады. Қуатты ғарыштық сәулелер Жердің ауа қабатынан өткенде өзгереді немесе түгелдей сіңіп кетеді. Жер жағдайында адам және жануарлар ауа қысымының 1 кг/см-ге тең теңіз деңгейінде тұрады. Ағзадағы тіндерге сіңген, ағзаның сұйық ортасында еріген (қанда, лимфада және т.б.) ағзаның ішкі қуыс мүшелерінде толған (өкпе, асқазан, ішек) газдың қысымының қосындысы да осындай. № 2 трек-сызба



Барометрлік қысымның ғарышкер ағзасына әсері







Ауаның өкпеден серпіліспен шығуы, іштің желденуі, құлақ барабанының серпілуі байқалады.



Ауа жұту кезінде өкпедегі қысымның кенет біршама жоғарылауы өкпе тіндерінің механикалық зақымдалуына ұшыратады.




Газдың асқазан ішек жолдарында кеңеюі ішті жиі ауыртады, тыныс алудың, қан айналымының механикалық және рефлекторлық бұзылуына алып келеді, бұл құбылыстардың дәрежесі ауа қысымының төмендеуінің тездетуі мен дәрежесіне тікелей байланысты.





Ағзаның сұйық ортасында еріген газдар барометрлік қысым төмендегенде ірі немесе майда көпіршіктерге жиналады, тіндердің сезімтал жүйке рецепторларына механикалық қысым түсіреді, ауыртады. Еркін газдардың іште және қан тамырлары айналасына жиналуы нәтижесінде дененің кей тұстарында қан айналымының бұзылуы байқалады.

Жоғары көтерілгенде барометрлік қысымның күрт төмендеуі газдың көлемін ұлғайтады, сөйтіп ішкі мүшелерге ауа толады. Бұл көріністер сұйықтықтың газдарға белсенді айналуының нәтижесінде пайда болады. Бізге белгілі нәрсе, қалыпты барометрлік қысымда су 100⁰С температурада қайнайды. Қысым аз болғанда су да төмен температурада қайнайды. Ауа қысымының 47 мм. сын. бағ-да су 37⁰С-та қайнайды. Қалыпты дене қызуы 37⁰С-қа тең болғанда, шамамен, ағзадағы сұйық орта барометрлік қысым 47 мм сын бағ –на дейін төмендегенде қайнайды.

Зерттеулермен дәлелденгені ағза үшін қалыпты барометрлік қысымда оттегі мөлшері 60% болуы ағзаға зиянсыз болып табылады. Бұдан шығатын қорытынды: саңылаусыз кабинаға қандай қасым шамасы белгіленсе де оттегі парциалды қысымы мұнда 420 мм сын бағ-нан аспауы керек.
Ағзада пайда болатын бұзылыстардың көріністері барометрлік қысымның төмендеуіне, оның жылдамдығына байланысты. Сонымен, адамның ғарышқа ұшуы кезінде экипаждың оттегімен қамтамасыз етілуі маңызды мәселе болып табылады, себебі, жоғары көтерілгенде ауа қысымының төмендеуімен қатар, ауа қысымын құрайтын газдар кішірейеді: оттегі, азот, көмірқышқыл газы. Жоғары көтерілгенда оттегінің күрт төмендеуі ағзаның түрлі ауруларға шалдығуына әкеліп соқтырады және бұл биіктік ауруы деп аталады.[20]
№ 3 трек-сызба