Ayupova M. Yu. Logopediya toshkent 2007

Ko‘pincha ot shakli dastlabki holatida qoladi, masalan «qaErga kelding» savoliga bola «bog’cha» deb javob beradi.
Bolalarning aniqlik maylidagi fe’llarni harakat sub’ekti bilan moslashtira olishlariga qaramay, ular nutqida aniqlik mayli o’rniga infinitiv va buyruq mayli yoki bu shakllarning asosi qo’llanilgan gaplar ko’p kuzatiladi. Ko’pincha, ega va 3 shaxs ko’plikdagi kesimni moslashda qiyinchilik tug‘iladi.
Nutq rivojlanishning bu darajasini o’ziga xos qonuniyatlarini egallashning boshlanishi sifatida xarakterlash mumkin. Kuzatishlarning ko’rsatishicha nutq rivojlanmaganligining og‘ir darajasida bolalar gapning sintaktik tarkibini o’zlashtira olmaydilar.
Engilroq nutq kamchiligida kelishik qo’shimchalarini aralashtirish kuzatiladi.
Eslatib o’tamizki, nutqning normal rivojlanishida besh yoshga kelib turlash qoidalari tamomila o’zlashtirilib olinadi va son jihatdan ustunlik qiluvchi qo‘shimchalar ilgariroq o’zlashtiriladi va ko’pincha kam qo’llanuvchi qo’shimchalar o’rnida ham paydo bo’ladi. Masalan, otlar uchun bolalar nutqidagi
«hukmron» qo’shimchalar quyidagilardir: – ni (tushum kelishigi), – da (o’rin payt kelishigi) – dan (chiqish kelishigi), – ning (qaratqich kelishigi)
Shuni ham eslatib o’tamizki, bola «hukmron» shakllarning o’zini ham bir vaqtning o’zida o’zlashtirmaydi: masalan, ko’plikdagi qaratqich kelishiga juda qiyinchilik bilan o’zlashtiriladi.
Rivojlanishning bu bosqichida bolalar ayrim ko’makchilardan noto’g’ri bo’lsada foydalana boshlaydilar: «koptokda o’ynash» (koptok bilan o’ynash), «chelak oldidan» (chelak ichidan).
Murakkablashgan nutq shakllarida va murakkablashgan nutqiy materiallarda, masalan biron narsani aytib berish yoki xikoya qilishga urinish jarayonida agrammatizmlar miqdori ortadi.
Nutq rivojlanishining bu davrida, ayrim bolalarda gap tuzish uquvining rivojlanishga nisbatan so’zning bo’g’in tarkibini o’zlashtirish kechikadi. Bunday hollarda bolalar nutqida grammatik jihatdan fleksiylar to’g’ri qo’llangan so’zli gaplar va so’z birikmalari paydo bo’ladi, ammo so’zlarning bo’g’in tarkibi buziladi.