Aytimbetov n. Bajardi: abdalova z

 
 
 
 
 
 
 
12.a-rasm.
 
 12.b-rasm. 
Bir jinsli muhitda yorug’lik to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Optikaviy bir 
jinsli muhitda yorug’lik nuri to’g’ri chiziqli tarqaladi, chunki nuqtaviy yorug’lik 
manbai bilan shaffof bo’lmagan buyumlar yoritilganda, buyumlar shaklida aniq soya 
hosil bo’ladi. Yorug’lik nurlari to’lqin uzunligiga yaqin bo’lgan o’lchamli buyumlar 
yoritilganda, bu qonundan chеtlashish kuzatiladi. 

---

III. XULOSA 
Xulosa qilib aytganda geometrik optika qonunlariga koʻra, yorugʻlik nuri 
fazodagi ikki nuqta orasida shunday yoʻl boʻyicha tarqaladiki, yorugʻlik bu yoʻlni 
oʻtishi uchun shu nuqtalarni tutashtiruvchi boshqa yoʻllarga nisbatan yoki eng kam, 
yoki eng koʻp, yoxud bir xil vaqt sarf qiladi. Ferma prinsipidan geometrik optikaning 
asosiy qonunlari: yorugʻlikning toʻgʻri chiziq boʻylab tarqalish qonuni, qaytish 
qonuni va sinish qonuni kelib chiqadi. Ferma prinsipini 1660-yilda P. Ferma 
taʼriflagan. Difraksiya hodisasini qisobga olish kerak boʻlgan hamma hollarda 
Ferma prinsipini qoʻllab boʻlmaydi. Geometrik optikaning asosiy qonunlariga: 
Yorug’lik tabiati haqidagi g’oyalarning rivojlanish tarixi. Nyuton va Gyuygensning 
g’oyalari. Maksvell va Lorentsning ko’rinishlari. Plank gipotezasi. Yorug’likning 
korpuskulyar-to’lqinli tabiati haqidagi qonunlar kiradi. Optik hodisalar fizikaning 
boshqa sohalarida o'rganilayotgan hodisalar bilan chambarchas bog'liq bo'lib, optik 
tadqiqot usullari eng nozik va aniqdir. Shu sababli, uzoq vaqt davomida optika juda 
ko'p fundamental tadqiqotlar va asosiy jismoniy qarashlarni rivojlantirishda etakchi 
rol o'ynaganligi ajablanarli emas. Optik diapazonning chegaralanishi shartli ravishda 
va belgilangan doiradagi hodisalarni o'rganish uchun texnik vositalar va usullarning 
umumiyligi bilan belgilanadi. Ushbu vositalar va usullar bilan tavsiflanadi to'lqin 
xususiyatlari chiziqli o'lchamlari uzunligidan kattaroq bo'lgan asboblardan 
foydalangan holda optik ob'ektlarni radiatsion tasvirlash? Radiatsiya, shuningdek, 
yorug'lik qabul qiluvchilarni ishlatish, ularning harakati uning kvant xususiyatlariga 
asoslangan. 
An'anaga ko'ra, optika odatda geometrik, fizik va fiziologik bo'linadi. 
Geometrik optika yorug'likning tabiati haqida savol tug'diradi, uning tarqalishining 
empirik qonunlaridan kelib chiqadi va yorug'lik nurlari tushunchasidan foydalanib, 
turli xil optik xususiyatlarga ega va optik bir hil muhitda chiziqli bo'ladi. 
Geometrik optikadeganimiz shaffof muhit tarqalish qonunlarini va ranglarni 
optik tizimlarda yorug'likning to'lqin xususiyatlarini hisobga olmaganda, rasmlarni 
qurish tamoyillarini o'rganadigan optika bo'limlaridan biridir. 

---

Geometrik optikaning poydevorining yaqinligi - bu yorug'lik nurining 
tushunchasi. Ushbu ta'rifda, yorqin energiya oqimi yo'nalishi (yorug'lik nurining 
kursi) yorug'lik nurining ko'ndalang o'lchovlariga bog'liq emasligi tushuniladi. 
Yorug'lik to'lqin hodisasi bo'lganligi sababli, bu erda aralashuv, natijada 
cheklangan Yorug'lik nuri bir yo'nalishda emas, balki haddan tashqari burchak 
taqsimotga ega. Biroq, yorug'lik nurlarining xarakteristik o'lchamlari to'lqin 
uzunligiga nisbatan etarli darajada katta bo'lsa, siz yorug'lik nurining ajralib 
chiqishni mensimaslik va bitta yo'nalishda tarqaladigan deb taxmin qilishingiz 
mumkin. Geometrik optikada yorugʻlikning qaytishi va sinishi qonunlari asosida, 
yaʼni ikki muhit chegarasida yorugʻlikning sinishi va qaytishi natijasida 
obʼyektlarning tasviri hosil boʻlishini tushuntirish mumkin. Unda fotometriya, 
yorugʻlik oqimi, yorugʻlik kuchi, yoritilganlik va yorugʻlikni miqsoriy ifodalovchi 
boshqa kattaliklar qaraladi. Geometrik optika fotometriya bilan birgalikda optika 
texnikasi, yaʼni optik asboblar nazariyasi va ratsional yoritish, yorugʻlik dastasini 
taqsimlash va yoʻnaltirish taʼlimotining ilmiy asoslari bilan ham shugʻullanadi. 

---