Aya, kirsam mumkinmi muloyimgina so`radi

O`n birinchi bob

. Tuhmat qilma. . baqirib yubordi Egamberdi. Baqirishi

asnosida allaqanday yowoyi kuch ta`sirida turgan joyida xuddi

po`lat purjinadek sakrab ketdi. Sakrab borib G`ulom

g`uppaning ko`kragiga shunday bir kuch bilan tepdiki, orqasi

bilan tisarilib boshi devorga urildi.

Mushtlashuv boshlanib ketdi.

Tashqaridan, qo`lini musht qilib Karimberdi yugurib kirdi.

Endi to`rt kishi mushtlashyapti.

Xayriyat, leytenant yoshlarning bunaqa mushtlashuvini

ko`p ko`rgan ekan shekilli, ikki tomonni bir nafasning ichida

tinchitib qo`ya qoldi. Oldin aka.ukalarni, ketidan o`rtog`imni

www.kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

Kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

himoya qilaman deb kirgan Karimberdini itarib.itarib

täshqariga chîqarib yubordï. Xonkeldilîklar uchur

mushtlashish ota meros deyishadi. Qadim.qadim zamonlarda,

xonlar sultonlar kelib.ketib yurgan zamonlarda, tog` etagidagi

mana shu xilvatgina qishloqda boks o`rniga dahshatli

mushtlashuv musobaqalari boiar ekan. Urgan ham, kaltak

yegan ham katta.katta sovrinlar olar ekan. Bu gai har ikki

tomon ham hech qanday mukofot olmadi.yu, ammo

leytenantning g`azab otiga minishiga sabab boidi. Qaltiroq

dqailari bilan nimanidir yozayapti, ko`ngli toimayapti shekilli,

yiïtib.yirtib tashlayapti.

. Yo`q, baribir, sen jazolanishing kerak, tavbangga

tayanishing kerak, . deb ruchkani otib, stolni bir mushtladida,

tashqariga chiqib ketdi. Eshikni ustidan shiqirlatib

qulflagani eshitildi. Qayoqqadir yo`q boidi shekilli,

Karimberdi deraza oynasiga yaqin kelib, past ovoz bilan

pochtaxonaga kirib ketdi, deb axborot bergan bo`ldi.

Egamberdi hali jon chiqarga mushtlashayotganida qoi.oyogi

qaltiramagan edi. Endi butun borlig`ini qaltiroq bosib kela

boshladi. Qo`rquvdan keldi shekilli. Tuman militsiyasiga

qft`ngiroq qilayotgan bo^lsa.ya, qoiimga kishan urib olib

ketishsa.ya, deb o`yladi, qo`rquv ana shundan keldi shekilli.

i: Qochish kerak.

v Qanday qilib qochsa boiar ekan.

Tashqaridan egasi tashlab ketgan xaroba nonvoyxona

ko`rinayapti, deraza oshiq.moshiqli, chiqarsa boiardi, shunday

ko`tarsa ish bitadi, xudoga shukr Egamning qalthrogi bosilib

vujudiga kuch quyilib kelayotgandek boidi. Burchakdayelim

qopda bir.birini bosib oiay.oiay deb turgan quyonlarini oldida

tashlandiq nonvoyxonaga o`zini otdi.

. Yaypanga. . deb baqirdi velosipediga minaturib.

. Tuman markazigami. . o`rtog`idan ham hamma

eshitadigsin darajada qattiq ovoz bilan so`radi Karimberdi.

Bunaqa paytlarda Egamning aqh juda tez ishlaydi. Olloh

unga moi aql bergan, aqligayana shuncha aql qo`shib bergan.

«Leytenantni chalgitish uchun Yaypanga.» deb qichqirdi.

O`rtogi ham uni tezgina tushuna qoldi. Unikidan balandi oq

www.kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

Kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

qilib bekorga qichqirmadi, kinolardagi qochdi quvdi holatlarni

ko4p ko`rishgan bular. Kim chalg`itsa o4sha g`olib bo`ladi, buni

yaxshi bilishadi.

. Bopladik.a, . deyapti Egamberdi.

. Lekin, aqllisan.da o4rtoq, endi bizni axtarib leytenant

Yay panga j о4 nay di.

. Karim, sen ham yaxshigina mushtlashar ekansan, bu gal

senga juda qoyil qoldim.

. Senga achinib ketdim.da, Egam.

Gaplasha.gaplasha Yaypan yo`lidan burilib, Jo`ja qishloqq^

chiqib oldilar. Bu so`lim qishloqni ham ortda qoldirib, o4to`lanlar

maysa bo4lib qolgan dashtga qarab burildilar. Mo`ljal

uylariga borish. Janjallarga sabab bo4lgan mana shu ikki

velosipedni ota.onalariga topshirish. Keyin dalaga borib

Qambarali fermerning qari tuti kavagiga berkitib qo`yilgаn

pullarni olib, mana bu karamingizni puli, yana ko4proq

olmoqchimiz, ko4proq olsak pulni ham ko`proq bermoqchimiz* •

degan gaplarni aytish. Keyin Eshon bog4ga borib ayajonimiz,

mana biz eson.omon qaytdik, xotirjam bo`ling deyish, ana

shunga o4xshash «keyin, keyinlardan» yana oltitasini sanashdi, /

Egamberdining ko`cha eshigi qulf ekan. Nonushtani birga

qilarmiz deb Karimberdining uyiga qarab burilishdi:

Yo Olloh. Yo pai`vardigor. Uchastka noziri shu yerda ekan.

Siroj birgadir bilan qattiq.qattiq gaplashayapti. Urishib

qolishganga o4xshaydi. Ikki o4rtoq sekingina orqalariga

burildilar.

. Orqanga qayt. . dahshatli ovozi eshitildi Siroj

birgadirning, . oshxonaga kir, sen bilan gaplashadigan

gapning vaqti keldi.

Yigitchalar chor.nochor orqalariga qaytdilar. Oshxonaga

kirdilar. Siroj birgadir g4azabdan tushgani yo`q, jerkib.jerkib

gapirayapti.

. Leytenant, sen hamma narsani bilaman deysan.u, hech

narsani bilmas ekansan. Essizgina senlarga o`xshaganlarga

hukumatning noni, oshi, essizgina. Anavi kuni kelganingda

men hamma gapni ochiq aytganman.ku. Yana aytaman,

tarbiyada qattiqqo4. bo`lish kerak. Qattiqqo4. bo4lganim uchun

www.kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

Kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

ham o4g`illarim odarn bo`lishdi. Mana kamandirdan kelgan xatni

o`qigin. ≪O`rtoq Siroj Sayidov, ikki o`g`lingiz meningbatalonimda

xizmat qilayapti. Zo`r tarbiya bergan ekansiz, turnikka yaxshi

osilishadi, yugurganda, hammadan o`zib ketishadi, ovqat ichgan

idishlarini tozalab yuvib qokyishadi, tuflilari hamisha moylangan

boiadi, ofarin sizdek otaga, ofarin bunday bolalami tarbiyalagan

onaga≫, mana, kamandir qanday so`zlar yozibdi. Ana shu

o`g`illarni men tarbiyalaganman. Agar onasiga berib qo`ysam

dangasa, ishyoqmas, yigioqi boiib o`sishardi. Leytenant bugun

bolalarni senga bermayman. O`zim tarbiyalayman. Sanlab

gapirganim uchun xala bo`lma, o`g`lim tenggigina emassan.

Boraver, qanday tarbiyalaganimni kelib kofcrasan.

. Qani ko`rsak ko`rarmiz, . dedi leytenant.

Siroj birgadir oshxona eshigini ochib, o`giining bilagidan

mahkam siqqancha ayvondagi ustun tomon yetakladi.

. Mana shu jimjimador bezaklari qop.qorayib, moy bosib

ketgan ustun rahmatli bobomni tarbiyalagan, rahmatli otamni

tarbiyalagan, mana endi o`g`illarimni ham tarbiyalayapti,

ochig`ini aytsam, mana shu ustunga bogiab meni ham

tarbiyalashgan. Qani ayt.chi, mening o`giimda qanday ayb

bor, ochig`ini ayt.

. Idoramning eshigini buzib qochishgan, . hech ikkilanma}

dedi leytenant.

. Yana.

. Yana, maktabda mushtlashuv tashkil qilishgan.

. Yana.

. Yarmarkada quyon o`g`irlamoqchi boiishgan.

. Surishtirib poyoniga yetdingmi.

. Tergovni boshlayman deb turibman.

. Tergov.pergovingni yig`ishtir... nega bir sutkaga

qamamoqchi eding.

. Aytdim.ku, tergovni bugun boshlamoqchiman deb.

. Bu bolalarning har birini uch sutkadan jazolasam

kofcngling toiadimi.

. Bilmadim.

Siroj birgadir Karimberdini turtib, itarib qullar zamonidan

qolib bobo.yu bobokalonlarini tarbiyalagan ustunga qadab,

www.kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

Kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

tikka turg`izdi.dajun aralash to`qilgan ipak arqormi tovonidan

boshlab tanasiga o`rab chiqa boshladi. Ichkaridan oppoq

kiyingan, oppoq ro`mol bilan boshini o`rab olgan Otinbibi aya

yig`lab chiqdi. Dodlab erining qo`liga yopishdi. Hoy erkak,

nimjongina, musichadek yuvoshgina o`g`limni nega bo`larbo`lmasga

qiynayverasiz. Bechora akalari.ku hadeb

bog`layverganizdan askarlikka ketib jon saqlashyapti, qo`yib

yuboring bolamni, . deb battarroq yig`lagan bo`ldi.

. Nari tur, bo`lmasa o`zingni ham qo`shib bog`layman, .

deb o`shqirdi Siroj birgadir.

G`azab otiga minib olgan Siroj birgadir o`g^lini bog`lab

bo`lgach, oshxonadan Egamberdini yetaklab chiqdi.

Egamberdi ko`rinishidan uncha g`amga botmaganga o`xshaydi.

Masxaraomuz jilmayibroq turibdi. Bandi bo`lgan o`rtog`iga

qarab, ≪mendan qo`rqma, istasam bir siltanib otangning

qo`lidan chiqib ketaman, istasam bir sakrab devordan ham

oshib ketaman, faqat seni tashlab ketgim kelmayapti≫,

degandek bir ma`noda ko`zlarini ketma.ket qisib qo`ydi.

. Bu bolaning aybi nima, . deb so`radi Siroj birgadir.

. Bu bola bezorilarga bosh, bezoriboshi shu.

. Yoshlikda hammamiz ham bezori bo`lganmiz, aybi nima

deyapman.

. Men buni olib ketaman, qoclga tushirolmay yuruvdim.

. Sababini ayt.chi, nega olib ketasan.

. Hukumatning idorasi eshigini buzgan, derazasini

sindirgan.

. Xo`p, buzsa buzgandir, necha sutkaga qamamoqchisan.

. Tumanga olib borib topshiraman.

. Uch kungabog`lasam yetarlimi.

. Baribir pratokol tuzamiz.

. Qo`y o`sha yozuv.chizuvlaringni. Mening gapimga ham

quloq solishing kerak, bu atrofda mendan obro`li fermer yo`q.

Gektaridan yetmish sentnerdan bug`doy berayapman,

eshitayapsanmi, yetmish sentnerdan deyapman. Tuman

hokimi shaxsan o`zi kelib, quchoqlab yerdan dast ko`tarib,

≪siz hukumatimizningolqishiga sazovor bo`ldingiz≫, dedi. Qo`y

o`sha burga bosgan, kalamushlar o`ynab yurgan

www.kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

Kitob.uz . Respublika bolalar kutubxonasi

qamoqxonangni. Anavi kuni ham aytdim.ku, fermerlarni

hukumat ulugiayapti, endi ularning gapiga ham quloq solishni

o`rganinglar, boimasa yurt ochidan oiadi.ya. Xo`sh, uch

sutkaga bogiasam yetarlimi.

Leytenantning jahli bosilmadi shekilli, kirib kelganda

qanday vajohati boisa yana shunday vajohat bilan chiqib keta

boshladi. Ammo Siroj birgadir so`zidan qaytmadi. Boshqa bir

ustunga Egamberdini jun aralash to`qilgan ipak bilan

chambarchasbogiab, ichkarigayigiab turgan xotiniga:

. Mana shu yetimchaga ham tez.tez qarab tur, og`ziga sutli

atala qo`ysang yaxshi boiardi. Hammasini bildim, xotin, bu

bolalar Qo`ziyev raisning o`g`illari bilan mushtlashibdi. Aslida,

o`sha aka.uka bezorilarni qamash kerak edi, ularning dastidan

fermerlar na qovun.tarvuz eka oladi, na handalakmi,

bodiringmi eka olishadi, palagini yulib ketishadi.ya,

tarbiyasizlar. Esonqul cholning gilosiga rang kirishi bilan

raisning katta o`g`li ustiga chiqib olib, to`yib yegani kamlik

qilib, shoxini ham sindirib ketibdi.ya. Lekin... o`g`illarim, men

sizlarni qamoqdan olib qoldim, o`sha kalamushlar chi.chilashib

yotgan xonadan mana shu yerda xo`v daraxtdagi qushlarning

sayrashini eshitib yotganlaring yaxshi. Lekin jazo kerak,

boimasa odam boimaysanlar.