Axoli statistikasi

Axoli statistikasi

Adxamjonov Shaxriyor

1. Aholi soni va tarkibi statistikasi

• Aholi bu ma’lum hududda yashovchi va uzluksiz tabiiy ko’payish orqali yangilanib boradigan odamlar to’plami.
• Aholi statistikasining birinchi va muhim vazifalaridan biri bu aholi sonini aniqlash va uning hududlar, yashash joylari bo’yicha joylashishini o’rganishdir. Aholi sonini aniqlashda aholi ro’yxati boshlang’ich manba hisoblanadi.

• Aholi ro’yxatining natijalari ma’lum bir sanaga va aniq bir momentga aholi soni to’g’risida ma’lumot beradi. Aholi ro’yxati o’tkaziladigan davrlar oralig’ida so’nggi aholi ro’yxatiga va aholi tabiiy hamda mexanik xarakatiga asoslanib, hisob yo’li bilan aniqlanadi:
• bu erda: A0 - aholining yil boshidagi soni; joriy yilda tug’ilganlar soni;
• joriy yilda o’lganlar soni; - joriy yilda kelganlar soni; joriy yilda ketganlar soni.

Aholi soni aniqlanayotganda ikki xil kategoriyadagi aholi soni hisobga olinadi:

• Doimiy aholi – bu hisob o’tkazilayotgan vaqtda mazkur hudda bo’lish, bo’lmasligidan qat’iy nazar istiqomat qiluvchilar soni.
• Mavjud aholi – mazkur hududda doimiy istiqomat qilish yoki qilmasligidan qat’iy nazar hisob o’tkazilayotgan vaqtda hududda mavjud bo’lgan aholi.

Aholining kelajakdagi sonini aniqlash

• Aholining perspektiv (istiqboldagi) sonini aniqlashda global va yoshni siljish usullaridan foydalanish mumkin.
• Global usulda hisoblashda aholining yil boshidagi soni(A0), tabiiy o’zgarish(Kto’) yoki umumiy o’zgarishi koeffitsientlari boshlang’ich ma’lumot vazifasini bajaradi. Hisoblash quyidagicha bajariladi:

bu erda A1 va A0-aholining joriy yil oxiridagi va keyingi yil boshidagi soni; tabiiy o’zgarish (yoki umumiy o’zgarish) koeffitsientlari;

• Yoshni siljitish usulida aholining perspektiv soni quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
• Lx×Px=Lx+1
• Lx - x yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni;
• Px - x+1 yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan ehtimollik (o’lim jadvalidan olinadi);
• Lx+1 – yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni.