Axmеdova m. A. umumiy muxarrirligi ostida

2-§. Falsafiy dinshunoslik 
 
Dinshunoslik  ko‘ptarmoqli  tadqiqot  majmui,  din  tarixi,  fenomenologiyasi,  dinning  turli 
ko‘rinishlarini  tadqiq  etuvchi,  sintezga  asoslangan  fandir.  Dinni  turli  aniq  fanlar  tadqiq 
etadi.U,  shuningdek  dinning  o‘zining,  ya'ni  Xudoning  haqiqatini  ochish  asosida  dinni 
asoslashni maqsad qilib olgan konfessiyaviy dinshunoslikning tadqiqot ob'ektidir.  
Din bilan fan nuqtai nazaridan shug‘ullanuvchi tarix, sotsiologiya, psixologiya, iqtisodiyot 
va boshqa shu kabi aniq fanlardan farqli ravishda falsafiy dinshunoslik dinni bir butun holda, 
mohiyat  jihatidan,  Inson  –  Olam  munosabatlari,  cheklilik  va  cheksizlik  aloqasi  rakursida 
ko‘rib  chiqadi.  Falsafiy  dinshunoslik  dinni  inson  hayotiy  faoliyatining  fenomeni,  madaniyat 
fenomeni sifatida tadqiq etadi. Dinni o‘rganuvchi aniq fanlarga nisbatan falsafiy dinshunoslik 
metanazariya va metodologiya  sifatida maydonga chiqadi.  
Falsafiy  dinshunoslik  diniy  (konfessiyaviy)  dinshunoslikdan  farqli  o‘laroq,  dinni  falsafiy 
bilishning tabiati nuqtai nazaridan ko‘rib chiqadi. U ilohiy voqyelikning o‘zi bilan emas, balki 
diniy munosabatlar bilan, ya'ni insonning ilohiy voqyelik sifatida idrok etiladigan voqyelikka 
bo‘lgan  munosabati  bilan  shug‘ullanadi.  Aynan  shu  yo‘sinda  tushuniladigan  diniy 
munosabatlar,  eng  avvalo  ularning  ma'rifiy,  kognitiv  vazifalari  falsafiy  dinshunoslikning 
predmeti hisoblanadi.  
Diniy  falsafa  dinga  tatbiqan  falsafa  kategoriyalari  va  uslublaridan  foydalangan  holda, 
ontologiya, 
gnoseologiya, 
ijtimoiy 
falsafa 
g‘oyalarini 
aniqlashtiradi. 
Falsafiy 
                                                 
398
 Қаранг: Ю.А. Кимилев. Философия религии: систематический очерк. М., 1980; Введение в общее 
религиоведение. М., 2001; Lankrowski Y. Einfueryng in die Religionwiss enshaft. Darmstadt, Waardenburg j. 
Religionen und Religion. Berlin, N.Y., 1986. 

---

dinshunoslikning  vazifasi  dinning  mohiyati,  tabiati,  qimmati  va  vazifalasi  bilan  bog‘liq 
muammolarni tadqiq etishdan iboratdir. 
Cherkov  dinshunosligidan  farqli  ravishda,  falsafiy  dinshunoslik  dinga  nafaqat  ijobiy 
nuqtai  nazardan,  balki  tanqidiy,  hatto  nigilistik  nuqtai  nazardan  ham  yondashishi  mumkin. 
Din falsafasi vujudga kelganidan buyon deyarli hamma vaqt dinni tanqid ostiga olib kelgan.