Axborotlashgan jamiyat va uning istiqbollari

AXBOROTLASHGAN JAMIYAT VA UNING ISTIQBOLLARI

Axborotlashgan jamiyat- ko’pchilik a’zolarining faoliyati axborotni ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan jamiyatdir.

Axborotlashgan jamiyatga o’tishda kompyuter va telekommunikatsiya axborot texnologiyalari negizida yangi axborotni qayta ishlash sanoati yuzaga keladi. Ma’lumki XXI asr axborotlashgan jamiyat asri deb ta’kidlanadi. Buning mazmuni shunday jamiyat hayoti va rivojlanishida axborot-kommunikatisya texnologiyalari asosiy omillardan biri bo’lib xizmat qilmoqda. Mamlakatimiz mustawilligining dastlabki yillaridayoq Raspublika birinchi Prezidenti Islom Karimov: “ Biz yaqin yillar davomida aloqa va telekommunikatsiya rivoji bo’yicha jahon standartlari darajasiga ko’tarilishimiz lozim. Rivojlangan kommunikatsiya tizimi bo’lmasa, O’zbekiston kelajagi bo’lmaydi. Biz buni aniq his qilishimiz lozim. “ deb yozgan edilar. Mustaqillik yillarida Reslublika axborot -kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish va mamlakatimizni jahon axborot maydonlariga borishi, numladan, internet tizimlaridan keng foydalanish bo’yicha barcha huquqiy va me’yoriy asosalar yaratildi. Bu xujjatlar O’zbekiston Respublikaso birinchi Prezidenti Islom Karimov Farmonlariva respublika hukumati qarorlarida ifodalangan.
Texnika rivojlangari sari insoniyatning aqliy faoliyati judayam rivojlanib bormoqda. Bularga misol qilib internetni misol qilishimiz mumkin bo’ladi. Oxirgi yillarda internetdan butun dunyoda keng ko’lamda foydalanilmoqda. Tabiiyki internetdan turli xil axborotlarni qabul qilishimiz mumkin. Goh u yaxshi bo’lsin, goh u yomon bo’lsin. Odamlar o’zlari xohlagan axborotlarni olishlari mumkin. Hozorgi kunda har qanday axborotlar tarqalishida internetning o’rni beqiyosdir. Axborotlashgan jamiyat deganda men turli xil malumotlar va texnikalar, internetlar bilan shug’ullanuvchi jamiyatni tushunaman. Vatanimizda sidqidildan xizmat qilayotgan harbir jurnalist ham ushbu jamiyat vakillari hisoblanadi.
Axborot – biron voqea haqidagi batafsil to’liq ma’lumot. Davlatlar o’rtasidagi muzokaralar natijasida tuzilgan bitim yoki shartnoma to’g’risida hukumatning rasmiy xabari. Xalqaro huquqda ikki va undan ortiq davlatlar o’rtasida bo’lib o’tadigan diplomatik muzokaralar natijasida tuzilgan bitimlar, shartnomalar yoki qabul qilingan boshqa qarorlar haqidagi xabar ikki yoki undan ortiq davlatlar tomonidan rasmiy e’lon qilinadi. Ikki davlat o’rtasida olib borilgan muzokaralar haqidagi axborot odatda qo’shma axborot deb ataladi. Ba’zi vaqtli nashrlarning nomi ( masalan: O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining axboroti, O’zbekiston Respublikasi test markazining axboroti va boshqalar.) Jamiyatnining axborot resurslariga quyidagilar kiradi: Resurs – bu qaysidir vositalarning manbasi yoki zazirasidir. Axborot resurslari – alohida hunkatlar, hujjatlarning alohida to’plamlari, axborot tizimlaridagi ( kutubxonalardagi, arxivlardagi, fondlardagi, ma’lumot banklaridagi va boshqa axborot tizimlaridagi) hujjatlar va hujjatlarning to’plamlari. Ommaviy axborot – bunga cheklanmagan doiradagi shaxslar uchun mo’ljallangan hujjatlashtirilgan axborot, bosma, audio, audiovizual hamda boshqa xabarlar va materiallar kiradi. Axborot tizimi – axborot to’plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va kommunikatsiya vositalari kiradi. “Axborotlashgan jamiyat” tushunchasi XX asrning ikkinchi yarmida yuzaga kelgan bo’lib, ilk marotaba 1966-yilda Yaponiyada ilmiy-texnik va iqtisodiy yo’nalishlarda ilmiy-tadqiqot ishlarini yuritgan bir guruh olimlarning ilmiy ma’ruzalarida qo’llanilgan. Ma’ruzada axborotlashgan jamiyat o’zida yuqori sifatli axborotni mujassam etuvchi, uni saqlash,tarqatish va foydalanish uchun zarur shart-shatoitlar yaratgan jamiyat sifatida aks etgan. Axborotlashgan jamiyat mohiyatini o’zida aks ettiruvchi uchta asosiy ilmiy nazariy yondashuv mavjud bo’lib ularning birinchisini, amerikalik olimlar F. Maxlup, M.Porat, D. Bell larning ilmiy yondashuvlari aks ettiradi. Ularning fikricha axborotlashgan jamiyat mavjudligini asoslovchi mezon – bu axborotlashgan (nomoddiy) sektorning Yalpi Ichki Maxsulot (YaIM) dagi usulidir. Yaponiya axborotlashgan jamiyat instituti asoschisi va prezidenti Yonedzi Ma’suda axborotlashgan jamiyatni quyidagicha ta’riflaydi: “Kompyuter texnologiyalari va kommunikatsiya vositalarining yaratilishi natijasida kirib kelgan axborotlashgan davr sanoatlashgan jamiyatha shunchaki intimoiy-iqtisodiy jihatdan ta’sir qilibgina qolmay, katta o’zgarishlar natijasida tamomila yangi ko’rinishdagi inson jamiyatini yaratdi. Ana shu jamiyat axborotlashgan jamiyatdir.” Hozirgi zamon olimlarining yondashuvlariga asoslanib, axborotlashgan jamiyatga ta’rif beradigan bo’lsak, ishbujamiyat – individlar o’rtasida ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatda axborot almashinuvi natijasida yuzaga kelgan munosabatlar tizimidir. O’zbek olimlaridan A. M. Qodirov axborotlashgan jamiyat yaralishi zamirida quyidagi jarayonlar yotadi deb hisoblaydi: •texnika va texnologiyalarning tez almashinuvi; •AKT’ning keng qollanilishi natijasida mehnat unumdorligining oshishi; •mintaqaviy mehnat taqsimotida tarkibiy o’zgarishlarning amalga oshirilishi ; •nazariy bilim va ta’lim ro’lining oshishi; •transport va telekommunikatsiya infratuzulmalarining takomillashishi; •internet bilan bog’liq biznesni shakllantirish yangi shakllarning paydo bo’lishi (vitual firmalar, internet-kommersiya, internet banking va boshqalar); •autsorsingning keng tarqalishi; Jamiyatimizni axborotlasiz tasavvur qilish judayam qiyin hozirgi davrda. Har qanday yangiliklarni topishimiz mumkin bo’ladi. Kelajakda har qanday narsani axborotlashtirish reja qilingan bo’lib oddiy jamiyatimizdagi har qanday fuqaroni internet orqali topishimiz mumkin bo’ladi. Bu esa yanada tezroq rivojlanishga va aholi turmush tarzini yanada yaxshiroq tezroq barqarorlashtirishga yordam beradi. Ushbu nazariyani birinchilardan bo’lib Amerika Qo’shma Shtatlari davlati qo’llagan. Va natija o’zlari kutganidanda yaxshiroq foyda keltira boshlagan. Kelajakda hamma davlatlar qatori O’zbekiston Respublikasi ham robotatexnikaga alohida etibor qarata boshlaydi. Robotlar davrida axborot tezligi juda muhim ro’l o’ynaydi. Chunki har qanday robot ham insoniyat tomonidan yaratiladi va insoniyat tomonidan boshqariladi.