Axborotlarga ishlov berish va boshqarish” kafedrasi tizimlarnazari ya s I fanidan Sirtqi ta’lim yo‘nalishi uchun Ma’ruza matni 5330200-«Informatika va axborot texnologiyalari»

Misollar:
1. tartiblangan juftliklar to`plamiga binar munosabatga misol bo`la oladi.
2. Agar r ayniyat munosabatini bildirsa, u vaqtda degani x = u ni bildiradi.
3. Agar r onalik munosabatini bildirsa, u vaqtda simvol Xurshida Irodaning onasi ekanligini bildiradi.
4. Ternar munosabatiga butun sonlar to`plamidagi qo`shish amali misol bo`la oladi. yozuvini shaklida ham yozish mumkin.
Bundan keyin binar munosabat termini o`rniga qisqalik uchun munosabat terminini ishlatamiz.
simvolini quyidagicha tushunish kerak: {Shunday x lar to`plamiki, }.
to`plami r munosabatning aniqlanish sohasi deyiladi va simvoli bilan belgilanadi. to`plami r munosabatning qiymatlar sohasi deyiladi va R<sub>p</sub> simvoli bilan belgilanadi. Boshqacha qilib aytganda, r munosabatning aniqlanish sohasi shu r munosabatning birinchi koordinatalaridan tuzilgan to`plamga aytiladi, ikkinchi koordinatalaridan tuzilgan to`plamga esa, qiymatlar sohasi deb aytiladi.
Misol:
r munosabat berilgan bo`lsin. U vaktda , .
Biror to`plam tartiblangan juftliklar to`plami bo`lsin. Agarda x biror X to`plamning elementi va u boshqa Y to`plamning elementi bo`lsa, u vaqtda to`plam X va Y to`plamlarning to`g`ri (dekart) ko`paytmasidan tuzilgan to`plam deyiladi va

shaklida belgilanadi.
Har bir r munosabat ayrim olingan to`g`ri ko`paytmaning qism to`plami bo`ladi va . Agar bo`lsa, u vaqtda r X dan Yga bo`lgan munosabat deb aytiladi. Agar va bo`lsa, u vaqtda r dan Z ga bo`lgan munosabat deb aytiladi. Z dan Z ga bo`lgan munosabatni Z ichidagi munosabat deb aytiladi.
X qandaydir to`plam bo`lsin. U vaqtda X ichidagi munosabatni X ichidagi universal munosabat deb aytiladi.
munosabat X ichidagi ayniyat munosabati deb aytiladi va yoki simvoli bilan belgilanadi. Har qanday X to`plamining x va u elementlari uchun ifoda bilan teng kuchlidir.
A to`plam va r munosabat berilgan bo`lsin. U vaqtda . Bu to`plamga A to`plam elementlarining r obrazlari to`plami deb aytiladi.