0 ‘zbekistonda oliy ta ’limni isloh qilish boshlangan 1991 -yildagi
k o ‘rsatkichlardan ancha past edi.
M iqdoriy ko‘rsatkichlaming o ‘zgarishi bilan birga olinayotgan
mutaxassislik yo‘nalishi b o ‘yicha4 talabalar soni tarkibi ham
o ‘zgarmoqda. Mamlakat oliy o ‘quv yurtlari ichida 22 tasi - ta ’lim
sohasi uchun, 15 tasi sanoat, qurilish,
transport va aloqa sohasi
uchun, 5 tasi - tibbiyot, 4 tasi qishloq x o ‘jaligi, 9 tasi - iqtisodiyot
va huquq, 7 tasi - boshqa sohalar uchun mutaxassislar tayyorlaydi.
2007-yilda 286, 3 ming nafar talabadan 273, 7 ming nafari
bakalavriatda va 12, 6 ming nafari magistraturada o ‘qigan. T o‘lov
shartnoma
asosida
qabul
qilingan
talablaming
69
foizi
bakalavriatda, 75 foizi magistraturada ta ’lim olganlar. Kadrlar
tayyorlashdagi tuzilmaviy o ‘zgarishlar o ‘rta umumiy va o ‘rta-
maxsus
ta ’lim,
kasbiy ta ’limning
isloh
qilinishi,
qishloq
x o ‘jaligidagi
tuzilmaviy islohotlar, xizmat k o ‘rsatish sohasining
kengayganligi tufayli mutaxassislarga talab ortganligi va boshqa
sohalarda yangi mutaxassisliklarga talab paydo b o ‘lganligi bilan
bog‘liqdir.
Kasbiy tuzilmadagi um um iy tamoyillar tahlili shuni k o ‘rsatdiki,
T a’lim nomli ixtisoslik5, y a’ni o ‘qituvchilar tayyorlash va
pedagogika fani b o ‘yicha talabalar qabul qilish 2001-yildagi 32
foizdan 2006-yilda 40 foizgacha va 2008-yilda 54, 8
foizgacha
sezilarli darajada o ‘sdi. Xalq ta ’limi uchun mutaxassislar sonining
ortishi mamlakatdagi demografik vaziyat va maktab ta ’limi milliy
dasturini amalga oshirish doirasida mutaxassislar tayyorlash
zarurati yuzaga kelganligi bilan bog‘liq.
Biroq hali ham u yoki bu mutaxassislikka, shu jum ladan to ‘lov-
shartnoma asosida ta ’lim shakliga o ‘rinlaming hukumat tomonidan
qat’iy belgilab berish amaliyoti saqlanib qolmoqda. Ayni paytda
ekstem at va distansion ta ’lim shakllarining
rivojlanmaganligi,
4 S o‘nggi yetti yil davoraida har yili oliy o'q u v yurtiariga qabul qilinadigan
kontingent 30 foizdan ortiqqa, oliy o ‘quv yurtlarida ta ’lim olayotgan talabalar soni esa
1, 5-m artaga ortmoqda. H ar yili m agistraturaga qabul qilinadigan yoshiar soni 2-
martadan ortiqroqqa, ularda o ‘qiyotganlar soni esa yuqori da ko'rsatib o'tilgan davr
ichida 3 baravardan k o ‘proqqa ortdi. (Qarang. IRMM 2007/2008)., 3-bob).
5 U m um iy qabul qilingan talabalar sonida ushbu yo'nalish b o ‘yicha qabul
qilingan talabalar ulushi.
30
shuningdek ta ’lim xizmatlarining nodavlat, muqobil sektori mavjud
emasligi ta ’limning imkonliligini ancha murakkablashtiradi.
Respublika b o ‘yicha sirtqi ta ’lim
shakli tugatilganidan keyin
katta yoshdagi shaxslaming oliy ta ’lim olish imkoniyatlari ancha
kamaydi. Maktab yoki litseyni tugatgandan so‘ng u yoki bu
sabablarga k o ‘ra oliy o ‘quv yurtiga kunduzgi o ‘qishga kira
olmagan, qaram og‘ida oilasi b o ‘lgan va bir vaqtning o ‘zida o ‘qish
haqini to ‘lash va oilasini boqish imkoniga ega b o lm ag an shaxslar
yaqin kelajakda oliy ta ’lim olish imkoniyatidan amalda mahrum
bo'ldilar.
Oliy o ‘quv yurti layoqatliligining asosiy k o ‘rsatkichi
uning
jamiyatdagi o ‘zgarishlami oldindan ilg‘ab olish va faoliyatini shu
asosda tashkil etishga qodirligida, deb hisoblanadi. Faqat
shundagina uning ilm iy-ta’lim faoliyatining natijalariga to ‘liq
hajmda
jam iyat
tomonidan
talab
mavjud
bo'ladi.
Ish
beruvchilam ing tanloviga oliy o ‘quv yurtining ijtimoiy ahamiyati
va oliy o ‘quv yurtining nufuzi ham o ‘z ta ’sirini k o ‘rsatadi.
Tashkiliy, moliyaviy va ta ’lim sohalarida ko ‘rilayotgan
choratadbirlarga qaramay, 0 ‘zbekiston
oliy maktabi bugungi
kunda mehnat bozorining yangi talablariga mos keladigan malakali
msoniy resurslarni tayyorlashni to ‘liq hajmda ta ’minlab bera
olmayapti.
Ijtimoiy tadqiqot doirasida tadbirkorlar o ‘rtasida o ‘tkazilgan
so ‘rov natijalari
shuni k o ‘rsatdiki,
mamlakatning iqtisodiy
y o ‘nalishdagi
oliy
va
o ‘rta-ma.xsus
ta ’lim
muassasalari
bitimvchilarining tayyorgarlik darajasi so ‘ralgan respondentlaming
faqat 18, 2 foizini, texnik mutaxassisliklar b o ‘yicha 18, 6 foizini,
yuridik ta ’lim b o ‘yicha 17 foizini, axborot texnologiyalari b o ‘yicha
28, 9 foizini to ‘liq qondiradi6.
K o‘pincha
oliy
o ‘quv
yurtlari
bitiruvchilari
rivojlanib
borayotgan biznesda muvaffaqiyatli ish boshlash uchun zarur
k o ‘nikmalarga ega emaslar, ulaming korxona iqtisodiyoti b o ‘vicha
Do'stlaringiz bilan baham: 
