Axborot texnologiyalariga oid bilimlar

 
 
3.2.-§.
Axborot xavfsizligini ta’minlashda
buzg‘unchilik modeli 
 
Bo‘lishi mumkin bo‘lgan taxdidlarni oldini olish uchun nafaqat 
opersion tizimlarni, dasturiy ta’minotni ximoyalash va foydalanishni 
nazorat qilish, balki buzuvchilar turkumini va ular foydalanadigan 
usullarni aniqlash lozim. 
Sabablar, maqsadlar va usullarga bog‘liqf xolda axborot 
xavfsizligini buzuvchilarni 4-ta kategoriyaga ajratish mumkin (4.1-
rasm): 
-
sarguzasht qidiruvchilar; 
-
g‘oyaviy xakerlar, 
-
xakerlar-professionallar; 
-
ishonchsiz xodimlar. 

---

20 
3.2.1-rasm. Axborot xavfsiligini buzuvchining modeli 
Axborot 
xavfsizligini 
buzuvchi, 
odatda, 
ma’lum 
malakalimutaxassis bo‘lgan xolda kompyuter tizimlari va tarmoqlari 
xususan, ularni ximoyalash vositalari xususida barcha narsalarni 
bilishga urinadi. SHu sababli buzuvchi modeli quidagilarni aniqlaydi: 
1.
Buzuvchi mumkin bo‘lgan shaxslar kategoriyasi; 
2.
Buzuvchining mumkin bo‘lgan nishonlari va ularning muximlik 
va xavfsizlik darajasi bo‘yicha rutbalanishi; 
3.
Uning malakasi xususidagi taxminlar, uning texnik 
qurollanganganligining baxosi; 
4.
Uning xarakat xarakteri bo‘yicha cheklashlar va taxminlar 
Barcha ta’sirlarning sababi turli omillar bo‘lishi mumkin. 4.2-
rasmda KT va T larida axborot himoyalanganligini buzadigan 
omillarining kelib chiqishi keltirilgan. Ushbu rasmdan ko‘rinib 
turibdiki, axborot xavfsizligini xavfini yaratishga destabillashtiruvchi 
omillarning manbalari ham, destabillashtiruvchi omillarning o‘zlari 
ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatadi. 
Axborot xavfsiligini
buzuvchi 
Axborot xavfsizligini 
buzish sabablari 
Sanoat josusligi,
axborotni sotish 
Tarmoqdagi o‘yin 
xarakatlari 
Xayfsanga reaksiya, ish 
uchun xaq to‘lanmasalik, 
yomon niyat 
Texnik
qurollanganlik 
Tarmoqdagi oxirgi avlod 
shaxsiy kompyuteri + 
zamonaviy dasturiy 
ta’minoti xazinasi 
Tarmoqda ishlayotgan 
shaxsiy kompyuter + 
dasturlash tillari 
Tarmoqdagi uy shaxsiy 
kompyuteri 
Malaka 
Xavaskor 
Mutaxassis 
Professional 

---

21