О‘quv jarayonida planshetga kirish — bu о‘quv jarayonida yangi yо‘nalishi. Planshetni yonida har doim asosiy rol о‘qituvchida qoladi, xuddi shunday о‘quv jarayonini boshqaradi. О‘rganuvchi undan foydalanish jarayonida ehtiyotkorlik bilan yondashadilar.
Planshet konsepsiyasi shaxsiy kompyuter yangi kо‘rinishi emas; Kompyuterga ma’lumotlarni kiritish g‘oyasi Pera yordami paydo bо‘lishi bilan 1960 yil oxiri va 1970 yillar boshida Alana Keya, Batlera Lampsona va Chaka Tekera nomlari bilan bog‘liq. Shunday innovatsion texnologiyalarni qо‘llashda qanday vazifalar qо‘yilgan va qanday natijalar kutiladi?
birinchidan, qurilmaning oldida turib ma’lumotlar bilan ishlashni о‘rganish mumkin;
ikkinchidan, о‘quv jarayonida planshetdan foydalanishni istiqbolli
baholash;
uchinchidan, ta’lim jarayonini juda sifatli yangi darajaga olib chiqadi.
Bu ma’ruza doirasida: taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash, bulutli hisoblash, “bulut” ma’lumotlar, о‘z-о‘zini о‘rganish uchun materiallar rо‘yxati tushunchalari muhokama qilinadi. Bulutli hisoblashni kо‘rib chiqish uchun oldin, taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash usulini bilib olish zarur. Taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash – dastur tizimlari guruhini ifodalaydi. Shunday qilib, foydalanuvchi aslida bir necha о‘zaro bog‘liq tizimlar joylashgan amaliy jarayonlar bilan ishlash mumkin.
Bulutli hisoblash parallel hisoblash tizimlarida bir necha kompyuterlar kombinatsiyasiga asoslangan yirik hisoblash kuchi hisoblanib, murakkab muammolarni hal qilish yo’lidir. Bulutli hisoblash tarixiga misol sifatida Fransiya hukumati Baron Gaspard de Prony da fransuz matematigi topshirgan vazifasidan kelib chiqqan. Uning rahbarligida ish metrik tizimiga о‘tish munosabati bilan, logarifmik va trigonometrik jadvallarni ochib berish bilan boshlandi. Katta miqdordagi hisoblashni amalga oshirish uchun kо‘p vaqt zarur edi. De Prony hisoblash jarayonida mehnat taqsimoti g‘oyasini ilgari surib, ijrochilar uch darajaga ajratdi:
1. Eng past darajasi – hisob odamlari- (kompyuterlar), faqat raqamlarni kiritish kerak edi;
2. О‘rtacha – muayyan muntazam hisoblash jarayonini tashkil etiladi “texnologiya”;
3. Eng yuqori darajasi – matematika, dasturiy ta’minot tayyorlash va natijalarini umumlashtirish.
Taqsimlangan ma’lumotlar qayta ishlash xususiyatlari. Taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash mohiyati shuki: foydalanuvchi va amaliy dasturiy ta’minot masofadan aloqa kanallari orqali biror amal bajarishi mumkin, deb hisoblanadi.Taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash muhitining bir qismi bо‘lgan kompyuterlar serverlar va mijozlardir. Birinchi, ikkinchi hisoblash resurslarini taqdim etadi. Tarqalgan muhit tarmoq operatsion tizimi tomonidan nazorat qilinadi. Bundan tashqari, bu tashqi muhitga tarqalgan biror ma’lumotlar bazasi mavjudligini nazarda tutadi va bu ma’lumotlar bazasini boshqarish uchun uskunalar talab etiladi .
Taqsimlangan axborotga ishlov berish tizimining afzalliklari: • foydalanuvchilarning bir qator xizmat qilish qobiliyati;
• qayta ishlash va mahalliy bazalarni saqlash va tarqatish orqali, markazlashgan ma’lumotlar bazasi bilan bog‘liq muammolarni olib tashlash;
• foydalanuvchilar tarmoq bо‘ylab resurslarini hisoblash uchun kiritishni ta’minlash;
• tarmoq foydalanuvchilari orasida ma’lumotlarni simmetrik almashinuvini ta’minlash.
Ma’lumotlar tarqatish uslubiga qarab, ma’lumotlarni tashkil etishning quyidagi usullari mavjud: • markazlashgan;
• markazlashmagan;
• aralash.
Markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasi. Amalga oshirish nuqtai nazaridan oddiy kо‘rinishdagi malumotlar bazasidir. Tashkiliy va foydalanish tarafidan server tomonidan tartibga solinadi va kirish faqat bitta markaziy ma’lumotlar bazasi orqali amalga oshiriladi. Ayni paytda bu kompyuter algoritmlarini oddiy foydalanuvchilar ixtiyoriy foydalanishi uchun imkoniyatlarni oshirish istiqbolli sanaladi. Bu usulning afzalligi: amalga oshirish va qо‘llab-quvvatlash uchun qulaylik; kamchiligi – parallel qayta ishlashni cheklash, barcha sо‘rovlar bitta serverga yuboriladi. Bu yondashuv kо‘pincha bitta mantiqiy ma’lumotlar bazasi tomonidan tarqatiladigan bо‘lishi zarur. Har bir mijoz bazasiga yoki butun bazasini (replika) nusxasi ikki qismli hisoblanadi, о‘z local bazasiga, kirish imkoniyatiga ega, ikkinchi ifodasi, har bir mijoz bazasi takrorlanishiga olib keladi. Ma’lumotlar bazasining individual qismlari nusxalarining mavjud bо‘lishiga ruxsat etilmaydi.
Bu usulning afzalliklari:
• Murojaatlar о‘tkazgan vaqtni qisqartiradi, mahalliy bazasini ta’minlaydi;
• ma’lumotlar mavjudligi kо‘paydi;
• ma’lumotlar ishonchliligi ortdi;
• bir server xatosi aniqlansa, tizimini qisman tuzatish mumkin.
Kamchiliklari:
• sо‘rovlarni yoki kutish vaqtini oshiradi, barcha serverlarga kirishni talab talab qilishi mumkin;
• ma’lumotlar bazasida ma’lumotlarni saqlash haqida ma’lumot bо‘lishi kerak.
Bu tizim ikki yo’l bilan unifikatsiyani nazarda tutadi. Ma’lumotlar tarmog‘ida qayerda joylashtirilganligi haqida ma’lumot olish uchun talab bor. Bir butun sifatida bazasini mustahkamlash uchun zarur xotira sig‘imi va har bir server uchun zarur bо‘lgan xotira miqdori о‘rtasida murosaga erishish. Bunda parallel qayta ishlash oson tashkil etiladi. Shu bilan birga, xotira ishonchliligi va ishlash talablari kabi muammolar saqlanib qoladi. Bu yondashuv amalga oshirilish mumkin, faqat saqlash yaxlitligi va ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlaydigan tarmoq ma’lumotlar bazasi hosil qilish orqali.
Bulutli hisoblash.Qisqacha ma’lumot: “bulut” atamasi turli diagrammalar, rasmlar va shakllar bulut kabi internetda paydo bо‘lishini bildiradi. Ish yoki axborot texnologiyalari sohasida bilan bog‘liq foydalanuvchilar, “bulut” haqida hech narsa eshitmagan bо‘lishlari juda qiyin. Bu mavzu haqida sо‘nggi paytlarda kо‘p gapirilmoqda. Bunday hayajoni tushuntirish oson emas. Xizmatlar, infratuzilma va uning texnik va modernizatsiya bilan bog‘liq xarajatlar investitsiyaning minimal dastur tarqatish vaqtni kamaytirish uchun bir yechim hisoblanadi, sezilarli darajada xarajatlarini kamaytirish uchun bir yo’l hisoblanadi. Dastur joylashadigan uch asosiy modellar mavjud:
• mijoz tomonida;
• hosting;
• “bulut”.
Mahalliy mijozlar tomonida talabnoma va tanish an’anaviy manzil modeli uning infratuzilmasini bir qismi sifatida kо‘rish mumkin. Ish talablari va ariza dasturiy javob infratuzilmasi, shuningdek, uning texnik va modernizatsiya bilan bog‘liq xarajatlar – bu modeli asosiy qiyinchilik muhim shakllantirish bо‘yicha xarajatlar hisoblanadi. Ijobiy tomoni u infratuzilma, ilovaarat va dasturiy ta’minot tо‘liq mijoz tomonidan nazorat qilinadi, deb ta’kidlash mumkin. Bir xizmat qilib Software (xizmat qilib dasturiy ta’minot, SaaS) sotish model va etkazib beruvchi foydalanuvchilar global tarmog‘i orqali unga kirish berib, rivojlanadi va mustaqil ariza boshqaradi bо‘lgan dasturiy ta’minot foydalanish – Bu ish hisoblanadi. Shubhasiz, bu yondashuv asosiy afzalligi dasturiy mahsulot о‘rnatish va uning bilan birga ilovaarat platformasi bilan bog‘liq iste’mol xarajatlarini yо‘qligi.
Xizmat kо‘rsatuvchi provayderlar va foydalanuvchilar nuqtai nazaridan SaaS modeli ijobiy xususiyatlarini sanab о‘tish mumkin. SaaS foydalanuvchilar nuqtai nazaridan
• Dastur foydalanuvchi uchun avtomatlashtirilgan ish о‘rnatilgan bо‘lishi shart emas;
• tashkilot doirasida kiritilishiga sarflangan vaqt etishmasligi;
• yangilash va tayyor mahsulot texnik jarayonlarini soddalashtirish;
• Dastur foydalanuvchilar tomonidan ishlatiladigan platforma mustaqil harakat qilishi.
